808 - نفی تبعیض در رفتار تربیتی حضرت یعقوب(ع) (۲) (پرسش و پاسخ) ۱۳۹۸/۰۹/۱۰
نفی تبعیض در رفتار تربیتی حضرت یعقوب(ع) (۲)
(پرسش و پاسخ)
۱۳۹۸/۰۹/۱۰
پرسش:آیا رفتار تربیتی حضرت یعقوب نسبت به فرزندانش به ویژه حضرت یوسف و بنیامین تبعیض‌آمیز بود که موجب تحریک سایر فرزندان برای از بین بردن حضرت یوسف(ع) گردید؟
پاسخ:در بخش نخست پاسخ به این سوال به چند نکته مقدماتی شامل:
1- تبعیض ناروا 2- تشویق یا تنبیه 3- عوامل درونی منشأ حسادت پرداختیم.
اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
ب) دلایل ابراز محبت حضرت یعقوب(ع)به یوسف(ع)
1- براساس آموزه‌های وحیانی قرآن کریم در اینکه علاقه یعقوب(ع) به بوسف(ع) و برادرش بنیامین بیش از دیگران بوده هیچ شکی وجود ندارد، اما منشأ این محبت نه زیبائی یا خردسالی آن‌ها بلکه مشاهده آثار درک عمیق، اخلاق حسنه، ایمان محکم و مهر و محبت فراوان آنان نسبت به سایرین بود. این انتظار که یعقوب(ع) در برابر محسنات یوسف(ع) و برادرش نباید هیچگونه برخورد نوازشگر و تشویق‌آمیز داشته باشد تا مبادا موجب تحریک حسادت دیگر برادران شود، انتظاری نابه‌جا و به دور از اصول اولیه تربیت است. بنابراین، تفاوت معقول رفتار یعقوب(ع) با یوسف(ع) و برادرش نسبت به سایر برادران جای ملامت نیست چرا که هرگز تبعیض ناروایی از سوی او نسبت به فرزندانش صورت نگرفته بود.
2- نقصان شخصیتی برادران یوسف(ع)
قرآن منشاء حسادت فرزندان یعقوب(ع) به یوسف(ع) را نه تبعیض ناروای یعقوب بلکه مشکل نقصان شخصیتی آن‌ها معرفی می‌کند و به وضوح می‌گوید که آنان برای توجیه رفتار ناشایست‌شان به فرافکنی پرداخته و پدر را مقصر می‌شمارند.( اذا قالو الیوسف و اخوه احب الی ابینا منا و نحن عصبه ان ابانا لفی ضلال مبین. (هنگامی که (برادران) گفتند: یوسف و برادرش (بنیامین) نزد پدر از ما محبوب‌ترند در حالی که ما گروه نیرومندی هستیم. مسلماً پدر ما در گمراهی آشکاری است.(یوسف-8)
برادران یوسف به جای اینکه دلیل محبت بیشتر پدرشان به یوسف(ع) و برادرش را در کمال شخصیت یوسف(ع) و برادرش جستجو کنند و با تکمیل همان ابعاد در وجودشان خود را نیز لایق همان مرتبه از محبت یعقوب(ع) کنند دچار خود برتر بینی شده و با ابراز حسادت زمینه رفتارهای ناهنجار بعدی را فراهم می‌کنند. دقت کنید که برادران یوسف(ع) برای توجیه منشاء حسادتشان با متهم کردن یعقوب(ع) او را در گمراهی آشکار در محبتش به یوسف(ع) و برادرش معرفی می‌کنند. این در حالی است که یعقوب(ع) در خطاب‌های مختلفش به فرزندانش همه آن‌ها را با عنوانی برابر مورد خطاب قرار می‌دهد و با گفتن (یا بنی)- ای پسران من- بدون اینکه تفاوتی در این جهت میان یوسف یا برادرش بنیامین با سایر فرزندانش قائل شود همه آن‌ها را با یک عبارت و کلام مورد نصیحت قرار می‌دهد.
بنابراین حضرت یعقوب(ع) هیچ‌وقت بین فرزندان خود تبعیض روا نمی‌داشت و رفتار تربیتی او با همه یکسان بود از طرفی محبت درونی آن حضرت به یوسف(ع) که دارای کمالات بالقوه و بالفعلی بود، باعث نشد تا بر عدالت در رفتار برونی آن حضرت تاثیر بگذارد. اما در نهایت آن‌چه باعث حوادث ناگوار گردید، وسوسه‌های شیطانی و عدم تهذیب نفس برادران یوسف(ع) بود که نسبت به وی حسادت ورزیدند و اقدام به عمل مجرمانه و ناشایست نمودند.
اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
ب) دلایل ابراز محبت حضرت یعقوب(ع)به یوسف(ع)
1- براساس آموزه‌های وحیانی قرآن کریم در اینکه علاقه یعقوب(ع) به بوسف(ع) و برادرش بنیامین بیش از دیگران بوده هیچ شکی وجود ندارد، اما منشأ این محبت نه زیبائی یا خردسالی آن‌ها بلکه مشاهده آثار درک عمیق، اخلاق حسنه، ایمان محکم و مهر و محبت فراوان آنان نسبت به سایرین بود. این انتظار که یعقوب(ع) در برابر محسنات یوسف(ع) و برادرش نباید هیچگونه برخورد نوازشگر و تشویق‌آمیز داشته باشد تا مبادا موجب تحریک حسادت دیگر برادران شود، انتظاری نابه‌جا و به دور از اصول اولیه تربیت است. بنابراین، تفاوت معقول رفتار یعقوب(ع) با یوسف(ع) و برادرش نسبت به سایر برادران جای ملامت نیست چرا که هرگز تبعیض ناروایی از سوی او نسبت به فرزندانش صورت نگرفته بود.
2- نقصان شخصیتی برادران یوسف(ع)
قرآن منشاء حسادت فرزندان یعقوب(ع) به یوسف(ع) را نه تبعیض ناروای یعقوب بلکه مشکل نقصان شخصیتی آن‌ها معرفی می‌کند و به وضوح می‌گوید که آنان برای توجیه رفتار ناشایست‌شان به فرافکنی پرداخته و پدر را مقصر می‌شمارند.( اذا قالو الیوسف و اخوه احب الی ابینا منا و نحن عصبه ان ابانا لفی ضلال مبین. (هنگامی که (برادران) گفتند: یوسف و برادرش (بنیامین) نزد پدر از ما محبوب‌ترند در حالی که ما گروه نیرومندی هستیم. مسلماً پدر ما در گمراهی آشکاری است.(یوسف-8)
برادران یوسف به جای اینکه دلیل محبت بیشتر پدرشان به یوسف(ع) و برادرش را در کمال شخصیت یوسف(ع) و برادرش جستجو کنند و با تکمیل همان ابعاد در وجودشان خود را نیز لایق همان مرتبه از محبت یعقوب(ع) کنند دچار خود برتر بینی شده و با ابراز حسادت زمینه رفتارهای ناهنجار بعدی را فراهم می‌کنند. دقت کنید که برادران یوسف(ع) برای توجیه منشاء حسادتشان با متهم کردن یعقوب(ع) او را در گمراهی آشکار در محبتش به یوسف(ع) و برادرش معرفی می‌کنند. این در حالی است که یعقوب(ع) در خطاب‌های مختلفش به فرزندانش همه آن‌ها را با عنوانی برابر مورد خطاب قرار می‌دهد و با گفتن (یا بنی)- ای پسران من- بدون اینکه تفاوتی در این جهت میان یوسف یا برادرش بنیامین با سایر فرزندانش قائل شود همه آن‌ها را با یک عبارت و کلام مورد نصیحت قرار می‌دهد.
بنابراین حضرت یعقوب(ع) هیچ‌وقت بین فرزندان خود تبعیض روا نمی‌داشت و رفتار تربیتی او با همه یکسان بود از طرفی محبت درونی آن حضرت به یوسف(ع) که دارای کمالات بالقوه و بالفعلی بود، باعث نشد تا بر عدالت در رفتار برونی آن حضرت تاثیر بگذارد. اما در نهایت آن‌چه باعث حوادث ناگوار گردید، وسوسه‌های شیطانی و عدم تهذیب نفس برادران یوسف(ع) بود که نسبت به وی حسادت ورزیدند و اقدام به عمل مجرمانه و ناشایست نمودند.