شديدترين واکنش مربوط به آيت‌الله سيد احمد خوانساري بود. ايشان فرمودند که «شرکت در رفراندوم محاربه با امام زمان است» و به همين جهت شديدترين حملات را رژيم بر عليه ايشان کرد و آسيب‌هايي به جسم نحيف ايشان هم وارد شد. ايشان در يک تظاهرات خياباني در بازار شرکت کردند، دژخيمان به اين تظاهرات حمله کردند و ايشان که بدن بسيار نحيفي داشت زمين خوردند و آسيب ديدند. آيت‌الله خويي نيز از نجف موضعي نزديک به موضع ايشان را داشتند، در مقابل امام همت را بر تبيين براي مردم گذاشتند. بعضي از مراجع در قم و مشهد و ديگر بلاد هم اعتقاد داشتند نبايد مقابل اينها ايستاد، چون الان خطر برچيده شدن حوزه هست و ما بايد حوزه را حفظ کنيم. آيت‌الله حکيم هم که در کشوري غير از کشورمان بودند از حد اعتدال امام به جانب حد حرکت خيلي خفيف بلکه حرکت نکردن تمايل داشت.
تدابيرهوشمندانه امام براي خنثي کردن فريبکاري رژيم شاه
چند روز مانده به رفراندوم در خدمت حضرت امام بوديم. يکي از کساني که آنجا شرکت داشت از گروه ما نبود ولي بعدا چه بسا مي‌توانست از همين هيئت‌هاي موتلفه باشد. او خدمت آيت‌الله حاج آقا روح‌الله پيشنهاد کرد که شما اگر اجازه بفرماييد ما در روز رفراندوم به اين خيمه‌هاي راي‌گيري که اين‌ها در وسط خيابان‌ها تعبيه کرده‌اند تا از مردم راي بگيرند حمله کنيم و آنها را آتش بزنيم. ولي امام فرمودند: « نه! هيچ کس چنين کاري نکند. چون ممکن است چند تا خيمه آتش‌رده شود و اينها بگويند که اربابان و سرمايه‌داران که مخالفند، روحانيت را تحريک کرده‌اند که اين کارها را بکنند و روحانيت را عامل ارباب‌ها و سرمايه‌دارها جلوه دهند، در صورتي که ما حرف حساب داريم. ما مخالف اصلاحات ارضي نيستيم بلکه اين اصلاحات ارضي را فريب مي‌دانيم. ما مخالف فروش کارخانجات دولتي و سهيم شدن کارگران در سود کارخانجات نيستيم، ما اين را فريب مي‌دانيم. ما مخالف اينکه زنان در کشور صاحب حق راي بشوند نيستيم، ما مي‌گوييم اين براي فريب بانوان کشور است و بانوان ما خيلي فهيم‌تر از اين هستند که اين فريب را تحمل کنند و با آن مقابله مي‌کنند».
موضوع ديگري که باز درباره رفراندوم عرض مي‌کنم اين است که درباره آن شعاري که بر تارک و پيشاني در دانشگاه نوشته شده بود (اصلاحات آري ديکتاتوري خير)، امام پس از اينکه فريب‌هايي از هرکدام از آن شش ماده بيرون آوردند، فرمودند: «آقا! چه کسی اصلاحات کند؟ کسي که ريشه تمام مفاسد در کشور به او منتهي مي‌شود؟ او اصلاحات کند؟ چرا احزاب سياسي ما اين قدر سطحي و ظاهر بين هستند؟ چرا احزاب سياسي فريب مي‌خورند؟ اصلاحات آري، ديکتاتوري خير؟ اين اصلاحات عين ديکتاتوري و براي تقويت ديکتاتوري است.»
من از 11 يا 12 سالگي در مسائل سياسي بودم و اولين بازداشت من در 15 سالگي ام است. قبل از اين تاريخ که خدمت حضرت امام بودم، خدمت آيت‌الله کاشاني نسبتاً از نزديک و با فاصله‌اي از مرحوم نواب صفوي قرار داشتم. من عضو فدائيان اسلام نبودم و اين افتخار را نداشتم (از اعضاي موتلفه، شهيد عراقي و حاج‌هاشم اماني وحاج احمد شهاب در فدائيان اسلام عضويت داشتند)، ولي در کل حرکتي که بر ضد رفراندوم شش ماده‌اي انجام شد، هيچ مقاومتي از حوزه‌ها و مراجع در حد مقاومت حضرت امام آهنگ آگاهي بخشي، آهنگ انسجام و آهنگ تشکل را نداشت، منحصر به فرد بود.
محمدرضا خائن از غرور اين رفراندوم يک وضعي پيدا کرد که بايد برود و قم را تصرف بکند. براي دادن اسناد مالکيت به روستاييان اطراف قم برنامه‌اي را در داخل قم گذاشتند. چند طاق نصرت در قم بستند. بنده با طلاب و متدينين به ويژه تعدادي از رانندگان کرايه‌اي قم در يک ارتباطي بودم. (من بعدا عرض مي‌کنم اين رانندگان شريف قم چه خدماتي به امام و نهضت کردند و در جاهاي مختلفي از گير پليس سفاک نجات دادند.) در همين جريان سه تا طاق نصرت‌زده شده بود. اين راننده‌ها تصميم گرفتند که با ماشين به اين طاق نصرت بزنند و يکي از طاق نصرت‌ها را آتش زدند. يک طاق نصرت را تقريباا نزديک آمدن شاه توانستند نابودکنند. بعد از آن ديگر هر طاق نصرتي براي شاه مي‌بستند، اطراف آن مامور مي‌گذاشتند.
امام دستگاه‌هاي امنيتي قم راتهديد کرد
قبل از اينکه شاه وارد قم بشود، امام رئيس‌ساواک يا شهرباني (يادم نيست) قم را خواسته بودند يا خودش آمده بود. فرمودند که سه چيز را من به شما مي‌گويم: يک- به درشکه‌ها و ماشين‌ها گفته‌اند که طلبه سوار نکنند. اگر دست از اين کار بر نداريد من مي‌گويم از تهران ماشين بيايد و طلاب را جا به جا کند. دو- در خانه من و در خانه مراجع را بسته اي. اگر باز نکني به کنار حرم مي‌روم و چهل سال جنايت‌ خاندان پهلوي را خواهم گفت و يک جمله ديگري هم داشتند که الان يادم نيست. با فاصله‌اي در منزل امام و تعدادي از مراجع باز شد. فهميدند که ممکن است در همان حين که شاه مي‌آيد وضع بدي پيش بيايد. در منزل که باز شد امام اعلاميه دادند و فرمودند که اين را دست به دست برسانيد که استقبال و بدرقه و در مسير ايستادن حرام است. هيچ عمامه به سري حق ندارد استقبال و بدرقه و ايستادن در مسير داشته باشد، مگر عمامه را خود آنها بر سر او گذاشته باشند. اين تعبير خيلي تندي بود.