روزه‌داران حقیقی
(پرسش و پاسخ)
پرسش:از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام روزه‌داران حقیقی چه کسانی هستند و روزه چه افرادی نزد خدای متعال مورد قبول قرار می‌گیرد؟
پاسخ:روزه‌داری حقیقی به مفهوم عام آن تمامی ابعاد وجودی انسان را در برمی‌گیرد و اگر به جوع و عطش و امساک از محرمات مادی خلاصه شود. ناقص و نزد خدای متعال مورد قبول واقع نمی‌شود.
اینکه در روایتی امام علی(ع) روزه‌داری را آزمون الهی برای اخلاص می‌داند، از آن روست که عمل به همه شرایط روزه‌داری واقعا سخت و دشوار است و تنها شماری می‌توانند از این آزمون سخت به سلامت بیرون آیند؛ چرا که روزه‌داری تنها به امساک از خوردن و آشامیدن و ترک برخی از محرمات نیست؛ بلکه روزه حقیقی به سختی تحقق می‌یابد.
آنچه در توضیح‌المسائل و رساله های عملی احکام بیان شده تنها بیان احکامی است تا ظاهر روزه شکل گیرد؛ اما تحقق روزه کامل و حقیقی نیازمند اموری چند است که می‌بایست به آن توجه و اهتمام شود.
اگر بخواهیم روزه حقیقی و روزه‌دار واقعی را بشناسیم و از آثار روزه واقعی که در بالا بیان شده بهره‌مند شویم می‌بایست به‌گونه‌ای عمل شود که در روایات برای روزه حقیقی بیان شده است. امیرالمومنین علی(ع) مثلا در بیان روزه واقعی می‌فرماید: الصیام اجتناب المحارم کما یمتنع الرجل من الطعام و الشراب؛ روزه پرهیز از حرام‌ها است همچنانکه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می‌کند. (بحارالانوار، ج 93، ص249)
امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: روزه‌دار باید روزه گوش و چشم هم بگیرد: اذا صمت فلیصم سمعک و بصرک و شعرک و جلدک؛ آنگاه که روزه می‌گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‌دار باشند.«یعنی از گناهان پرهیز کند» (الکافی ج4 ص87، ح1)
حضرت زهرا (س) نیز درباره روزه ناقص فرموده است: ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه؛ روزه‌داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‌اشبه چه کارش خواهد آمد.(بحارالانوار،ج93 ص 295)
امام علی(ع) روزه ناقص را این گونه تعریف می‌کند و می‌فرماید: کم من صائم لیس له من صیامه الالجوع و الظما و کم من قائم لیس له من قیامه الاالسهر و العناء؛ چه بسا روزه‌داری که از روزه‌اش جز گرسنگی و تشنگی بهره‌ای ندارد و چه بسا شب زنده‌داری که از نمازش جز بیخوابی و سختی سودی نمی‌برد. (نهج‌البلاغه، حکمت 145)
امام محمدباقر(ع) نیز درباره روزه ناقصی که تنها به گرسنگی و تشنگی محدود شده فرموده است: لاصیام لمن عصی الامام و لاصیام لعبد ابق حتی یرجع و لاصیام لامراه ناشزه حتی تتوب و لاصیام لولد عاق حتی یبر؛ روزه این افراد کامل نیست:
1-کسی که امام(رهبر) را نافرمانی کند.2- بنده فراری تا زمانی که برگردد.3- زنی که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند. 4- فرزندی که نافرمان پدر و مادر شده تا اینکه فرمانبردار شود.(بحارالانوار ج 93، ص 295)
حضرت امیرمؤمنان (ع) همچنین روزه حقیقی را روزه نفس می‌داند و می‌فرماید: صوم النفس عن لذات الدنیا انفع الصیام؛ روزه نفس از لذت‌های دنیوی سودمندترین روزه‌هاست.( غررالحکم، ج1، ص 416،ح64)
روز قلب مهم‌تر از روزه تن و نفس است. امام علی(ع) فرموده‌اند: صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن؛ روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.(غرر الحکم،ج1، ص 417، ح80)
چنین روزه‌ای است که خواب روزه‌دار را نیز عبادت می‌کند. امام علی(ع) می‌فرماید: خواب روزه‌دار عبادت، سکوت او تسبیح، دعایش پذیرفته و عملش دوچندان است. دعای روزه‌دار به هنگام افطار از درگاه خدا رد نمی‌شود. ( الدعوات للراوندی،ص 27)
روزه در ماه رمضان واجبی است که ترک آن نشانه‌ای از خروج شخص از ایمان است. کسی که بی‌عذر و بهانه شرعی ترک روزه ماه رمضان کند از دایره ایمان خارج شده است. امام صادق(ع) فرمودند: من افطر یوما من شهر رمضان خرج روح‌الایمان منه؛ هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد- روح ایمان از او جدا می‌شود( وسائل الشیعه، ج 7 ص181)
پاداش روزه‌دار واقعی افزون بر آنچه بیان شد اموری است که در روایات بیان شده است که مهمترین آن تعهد خداوند نسبت به روزه‌دار و مسئولیت پاداش دادن به اوست. رسول خدا فرمود خدای تعالی فرموده است: الصوم لی و انا اجزی به؛ روزه برای من است و من پاداش آن را می‌دهم.(وسائل الشیعه،ج7،ص294)
رسول خدا (ص) همچنین درباره چنین روزه‌داری فرموده است: من منعه الصوم من طعام یشتهیه کان حقا علی‌الله ان یطعمه الجنهع و یسقیه من شرابها؛ کسی که روزه، او را از غذاهای مور علاقه‌اش باز دارد بر خداست که به او از غذاهای بهشتی بخوراند و از شرابهای بهشتی به او بنوشاند). بحار الانوار، ج 93،ص331)
آنچه بیان شد تنها گوشه‌ای از آثار و برکات روزه است که در آیات و روایات بیان شده است. بی‌گمان روزه‌داری با انجام شرایط سخت آن گامی است که انسان مؤمن می‌تواند با آن خود را بیازماید و نشان دهد تا چه اندازه از خلوص در عمل برخوردار است.