خوان حکمت (۲۵۴) : روزه، انسان را شبیه فرشته می‌کند ۱۳۹۹/۰۲/۰۶
خوان حکمت
روزه، انسان را شبیه فرشته می‌کند
۱۳۹۹/۰۲/۰۶
همه ما در کنار سفره خدا نشسته‌ایم؛ خداوند دو جور پذیرایی می‌کند: یک وقت نعمت را برای ما می‌فرستد، یک وقت سفره پهن می‌کند. ما را در کنار سفره و در حضور خود دعوت می‌کند، سالی دو بار این ضیافت هست، آن نعمت‌های دائمی که «ما بِكُمْ مِنْ نِعْمَهًٍْ فَمِنَ اللَّه، آنچه از نعمتها دارید، همه از سوی خداست!»(1)، آن دائمی است که آسمان و زمین در صدد تأمین رزق ما هستند، فرمود همه اینها را ما برای شما خلق کردیم؛ اما دو بار سفره پهن می‌کند و ما را در کنار سفره خود دعوت می‌کند: یکی در زمان خاص، یکی در زمین مخصوص. زمان خاص همین ماه مبارک رمضان است که فرمود شما «ضیوف الرّحمان» هستید، در کنار سفره خدا، در حضور خدا نعمت می‌یابید. زمین مخصوص، سرزمین مکه است که :«فیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ، در آن، نشانه‌های روشن است» (2)، گرچه همه جا آیات الهی است؛ اما نشانه‌های خدا در مکه فراوان است. در ضیافت چنین نیست که خدا برای کسی روزی بفرستد، بلکه روزی‌خوار را در کنار سفره خود در حضور دعوت می‌کند. این دو کار، یک خصیصه‌ای دارد که گذشته از آن برکات معنوی، در فقه ما هم راه پیدا کرده است.
فرشته سان شدن انسان با روزه
یکی از بزرگان فقه ما صاحب جواهر است که همه نام شریف ایشان را شنیده‌ایم، یکی از بزرگان فقهی ما صاحب عروه است که نام او را هم همه ما شنیده‌ایم. هم مرحوم صاحب جواهر در کتاب فقه خود، هم صاحب عروه، می‌فرمایند در فضیلت روزه همین بس که انسان شبیه فرشته می‌شود. غذای فرشتگان ، ذکر خداست، نام خداست و یاد خدا. «کفی فی فضل الصوم أن یکون الصائم شبیهاً بالملک». این دو بار که خدا ماه مبارک رمضان و سفر حج را به عنوان ضیافت معرفی کرد که مؤمنان «ضیوف الرحمان» هستند، برای آن است که آن ده ماه را تأمین کنند. به ما گفتند وقتی به مهمانی خدای سبحان می‌خواهید بروید هم قبلاً آماده باشید؛ لذا یک مستحباتی هست برای استقبال ماه مبارک رمضان، یک وظایفی هم هست برای بدرقه ماه مبارک رمضان که وقتی روز عید فطر گذشت، مستحب است انسان شش روز را روزه بگیرد به عنوان بدرقه این ضیافت. ما می‌توانیم مثل فرشته باشیم.
تو فرشته شوی ار جهد کنی از پی آنک
برگ توت است، بتدریج کنندش اطلس
اگر ما می‌توانیم مثل فرشته بشویم چرا نشویم؟ در قرآن کریم عده‌ای را در کنار ملائکه نام می‌برند. در اوایل سوره مبارکه آل‌عمران هست که: «خداوند، (با ایجادِ نظامِ واحدِ جهانِ هستی،) گواهی می‌دهد که معبودی جز او نیست؛ و فرشتگان و صاحبان دانش، (هر کدام به گونه‌ای بر این مطلب،) گواهی می‌دهند؛ در حالی که (خداوند در تمام عالم) قیام به عدالت دارد» (3)؛ این از بیانات نورانی امام سجاد(ع) است که امام چهارم فرمود: فضیلت عالمان دین و مؤمنان واقعی آنقدر است که خدا نام اینها را در کنار ملائکه ذکر می‌کند! اگر ـ خدای ناکرده ـ یک عده در حدّ حیوان بشوند که قرآن از آنها هم خبر داد، فرمود: «أُولئِكَ كَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ؛ آنها همچون چهارپایانند؛ بلکه گمراهتر!» (4)، پس یک مسیر ممتدی برای انسان هست که « گر کند میل این شود بعد از آن یا پس از آن یا به از آن». این راه باز است، ما می‌توانیم هم راه سقوط را طی کنیم که ـ معاذالله ـ آیه «أُولئِكَ كَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلّ» ما را گرفتار کند، هم می‌توانیم راه صعود را طی کنیم که فرمود: در فضیلت روزه همین بس که انسان یک ماه تمرین می‌کند تا شبیه فرشته شود.
ماه رمضان، ماه دعا
ماه مبارک رمضان هم ماه دعاست. در دعا اگر ما انسی داشته باشیم و بدانیم که تمام آنچه که به دست ماست، فیض اوست، خودمان دخیل در کاری نیستیم؛ مثل زکریا تربیت می‌شویم. چقدر اینها از دعا لذت می‌بردند! و چقدر این آیه سوره مبارکه «مریم» شیرین است، آنقدر شیرین است که به وصف در نمی‌آید! ببینید زکریا پیرمرد است ،وقتی مریم(س) را می‌بیند که روزی غیب به دست او و به فیض او می‌رسد، علاقه پیدا می‌کند که فرزند این چنین داشته باشد. به خدا عرض می‌کند من که الآن پیر هستم، موی سرم سفید شد و استخوان بدنم پوک شد، پیرمرد هستم، همسر من هم آن وقت که جوان بود عاقر و نازا بود، الآن که پیر است(5) آن وقتی که جوان بود نازا بود، الآن که پیر است؛ ولی «وَ لَمْ أَكُنْ بِدُعائِكَ رَبِّ شَقِیًّا ،و من هرگز در دعای تو، از اجابت محروم نبوده‌ام!» (6) ، خدایا من هروقت خواستم دادی، هیچ وقت نشد که بخواهم و ندهی. خدا می‌داند این آیه چقدر شرین است! فقط خدا می‌داند! ببینید این زکریای پیر چگونه با خدا حرف می‌زند، این راه برای همه ما باز است. عرض کرد خدایا! من پیر هستم و همسرم هم پیر است؛ ولی «وَ لَمْ أَكُنْ بِدُعائِكَ رَبِّ شَقِیًّا». این «لم» که حرف جزم است، وقتی بر سر فعل مضارع بیاید این را به ماضی منفی مستمر تبدیل می‌کند. عرض کرد خدایا! می‌دانی من چه کسی هستم؟ من کسی هستم که هروقت خواستم دادی و نگفتی کی هستی! چون وقتی در می‌زنند و از آدم چیزی می‌خواهند، آدم می‌گوید کیست، تا بشناسد و چیزی بدهد. فرمود تو هیچ وقت نشد بپرسی تو کی هستی! از این بزرگوارتر!؟ تو از من سؤال نکردی زن هستی، مرد هستی، مسلمان هستی، کافر هستی؟ من هر وقت خواستم، دادی؛ هیچ وقت سؤال نکردی کیست؟ زکریا می‌گوید خدایا! هیچ وقت نشد که من در بزنم، تو بگویی چه کسی هستی! من گفتم می‌خواهم، دادی. ما با این خدا روبرو هستیم.
آن وقت این را رها بکنیم به جای دیگر برویم؟ چرا این کار را بکنیم؟ این یک ماه مبارک رمضان برای این است که ما فرشته بشویم. هم دنیای ما را تأمین می‌کند، هم آخرت ما را تأمین می‌کند، این همه کفار را در عالم دارد تأمین می‌کند. کدام مار و عقرب است که خدای سبحان او را بی‌روزی گذاشته؟ در آیه شش سوره مبارکه «هود» دارد:«عَلَی اللَّهِ رِزْقُهَا»(7)؛ فرمود تمام مارها و تمام عقرب‌ها پرونده دارند، روزی دارند، من مسئول هستم، تو چکار داری او حرام‌گوشت است یا سمّی است؟ این مخلوق من است. همه پرونده دارند، همه روزی دارند؛منتها ما باید مواظب باشیم احتکار نکنیم، اختلاس نکنیم، گران نکنیم، این کارها دست ماست. حالا فلان خرس یا فلان خوک یا حرام‌گوشت است یا گذشته از حرام‌گوشتی نجس هم هست، تو چکار داری او نجس است؟ این مخلوق من است، پرونده دارد، من هم روزی او را می‌دهم، این شش ماه باید زیر برف بخوابد من باید او را تأمین بکنم.
روش انبیا، آموزنده نسل ها
به ما گفتند: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهًًْ جَاهِلِیَّهًْ» (هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است)(8) ،هر فضیلتی که برای قرآن هست، برای امام هست، هر فضیلتی که برای امام هست، برای قرآن هست. فرمودند اگر کسی بمیرد و امام زمانش را نشناسد، مرگ او مرگ جاهلیت است. اگر کسی بمیرد و قرآنش را نشناسد، مرگ او هم مرگ جاهلیت است. این کار مخصوص زکریاست! چرا خدای سبحان به پیغمبر می‌فرماید به یاد زکریا باش، یا به یاد مریم باش: «وَ اذْكُرْ فِی الْكِتابِ مَرْیَمَ» نام انبیا را برای چه می‌برد؟ برای اینکه روش آنها، راه آنها آموزنده است. ما در نماز می‌خوانیم «صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» این «أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» این «منعم علیهم» را در چند جای قرآن معرفی کرد، اینها نوح هستند، ابراهیم هستند، عیسی هستند، موسی هستند، زکریا هستند، یحیی هستند، ما راه اینها را بخواهیم،
پس می‌شود یک کسی بگوید خدا و خدا نپرسد تو که کافری چه می‌خواهی از من، این خداست. بنابراین ،این در همیشه باز است؛ منتها او خواست که ما طوری زندگی کنیم که بشویم مهمان او. ما می‌توانیم آثار ماه مبارک رمضان را، آثار حج را و این ضیافت را حفظ کنیم! ما می‌توانیم یک کشوری داشته باشیم که وجود مبارک ولی عصر بپذیرد. ارزانی باشد، رفاه باشد، آسایش باشد، این نعمت باشد، گرانی نباشد، بیکاری نباشد، می‌توانیم باشیم، راه باز است.
بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی (دام ظله)
در جلسه درس اخلاق؛ 30 / 3 / 1398 .
مرکز اطلاع رسانی اسرا
____________________
1.نحل / 53. 2.آل عمران / 97. 3. آل عمران/ 18. 4.اعراف/ 179. 5 و 6.مریم / 4و5. 7.هود / 6. 8. سید بن طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۵۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۰.