881 - موانع استجابت دعا(پرسش و پاسخ) ۱۳۹۹/۰۳/۱۶
موانع استجابت دعا
(پرسش و پاسخ)
پرسش:چرا برخی مواقع دعاهای بعضی از افراد مورد استجابت خدای متعال قرار نمی‌گیرد؟
پاسخ:هر عبادت و دعایی که با قصد قربت انجام شود و با خلوص نیت و شرایط لازم انجام گیرد، در همان لحظه به اجابت می‌رسد و اثر معنوی خود را بر روح و جان انسان می‌گذارد. امام سجاد(ع) می‌فرماید: دعای مومن از سه حال خارج نیست. یا برایش ذخیره می‌گردد، یا در دنیا برآورده می‌شود، یا بلایی را که می‌خواهد به او برسد دفع می‌کند.(میزان الحکمه، ج 4، ح5723)
طبیعی است هر خواسته‌ای باید براساس نظام علل و اسباب از مسیر مقتضی خودش انجام گیرد. یعنی با مراعات شرایط و آداب دعا و رفع موانع دعاهای ما مستجاب خواهد شد، اما در پاسخ به سوال اصلی موانع استجابت دعا بسیار است که در اینجا به اهم آنها به نحو اجمال اشاره می‌کنیم.
1- گناهان
امام باقر(ع) می‌فرماید: بنده حاجتی از خدا طلب می‌کند و مقرر می‌شود آن حاجت در زمانی برآورده شود پس در این فاصله او گناهی مرتکب می‌شود و در نتیجه خداوند می‌فرماید: حاجت این بنده برآورده نشود و از آن محروم شود. چون او خشم و غضب مرا برانگیخت و همین باعث محروم شدن او است. (ارشاد القلوب، ج 1، ص149)
2- ترک امر به معروف و نهی از منکر
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: اگر امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید، بدترین شما بر شما چیره خواهند شد، آنگاه نیکان شما دست به دعا بر‌می‌دارند ولی اجابت نمی‌شود.(امالی صدوق، ص308)
3- لقمه حرام
استفاده از درآمد حلال یکی از شرایط اجابت دعا است. لذا اگر کسی از لقمه حرام ارتزاق کند برحسب روایت تا 40 روز دعاهای او مستجاب نمی‌شود.(بحارالانوار، ج 63، ص314)
4- قساوت و سنگدلی
انسان‌های بی‌رحم و سنگدل اگر دعایی هم بکنند مورد اجابت قرار نمی‌گیرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: دعایی که از قلب قسی برخاسته باشد مورد اجابت قرار نمی‌گیرد.(میزان الحکمه، ج 3، ص 875)
5- غفلت قلب
مادامی که انسان باور قلبی نداشته باشد که همه نظام هستی در ید قدرت خدا است و تنها موثر در عالم فقط خدای متعال است، دعاهای او به استجابت نمی‌رسد، پیامبر گرامی (ص) می‌فرماید: بدانید که خداوند دعایی را که از قلب غافل برخاسته باشد، مورد قبول و استجابت قرار نمی‌دهد.(همان،ج2، ص875)
6- تضاد با حکمت الهی
خدای متعال براساس نظام علل و اسباب و حکمت خود عالم هستی را اداره می‌کند، بنابراین استجابت دعا باید از مسیر قوانین و سنن الهی جریان یابد. طبیعی است اگر دعایی نقض کننده این قوانین و سنن الهی باشد، هیچگاه مستجاب نمی‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: خداوند سبحان حکمت خویش را نقض نمی‌کند بنابراین هر دعایی را مستجاب نمی‌سازد. (همان، ج2، ص 874)
7- عدم مصلحت
گاهی انسان دعاها و خواسته‌هایی از خدا دارد که اجابت آنها به نفع او نیست، و این به خاطر جهل و محدودیت‌های علمی است که انسان‌‌ها دارند و اشراف و احاطه کامل به همه مصالح و مفاسد امور خود ندارند. این مطلب در سوره بقره آیه 216 آمده است که: چه بسا چیزی را شما خوش نداشته باشید و مطلوب شما نباشد درحالی که خیر و صلاح شما در آن است و یا (بالعکس) چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شروف شما در آن است»
8- نگفتن بسم‌الله
پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: دعایی که با بسم‌الله الرحمن الرحیم آغاز گردد رد نمی‌شود» (میزان الحکمه، ح 5620) مفهوم این سخن آن است که اگر دعا با بسم‌الله شروع نشود ممکن است مورد استجابت خدا قرار نگیرد. در روایتی دیگر صلوات بر پیامبر(ص) نیز در ابتدا و انتهای دعا مورد تاکید قرار گرفته است. در مجموع موارد دیگری نیز وجود دارد مانند: نداشتن اخلاص و تضرع و عجله نداشتن و اعتراف به گناه و... که به همین موارد بسنده می‌کنیم.
طبیعی است هر خواسته‌ای باید براساس نظام علل و اسباب از مسیر مقتضی خودش انجام گیرد. یعنی با مراعات شرایط و آداب دعا و رفع موانع دعاهای ما مستجاب خواهد شد، اما در پاسخ به سوال اصلی موانع استجابت دعا بسیار است که در اینجا به اهم آنها به نحو اجمال اشاره می‌کنیم.
1- گناهان
امام باقر(ع) می‌فرماید: بنده حاجتی از خدا طلب می‌کند و مقرر می‌شود آن حاجت در زمانی برآورده شود پس در این فاصله او گناهی مرتکب می‌شود و در نتیجه خداوند می‌فرماید: حاجت این بنده برآورده نشود و از آن محروم شود. چون او خشم و غضب مرا برانگیخت و همین باعث محروم شدن او است. (ارشاد القلوب، ج 1، ص149)
2- ترک امر به معروف و نهی از منکر
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: اگر امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید، بدترین شما بر شما چیره خواهند شد، آنگاه نیکان شما دست به دعا بر‌می‌دارند ولی اجابت نمی‌شود.(امالی صدوق، ص308)
3- لقمه حرام
استفاده از درآمد حلال یکی از شرایط اجابت دعا است. لذا اگر کسی از لقمه حرام ارتزاق کند برحسب روایت تا 40 روز دعاهای او مستجاب نمی‌شود.(بحارالانوار، ج 63، ص314)
4- قساوت و سنگدلی
انسان‌های بی‌رحم و سنگدل اگر دعایی هم بکنند مورد اجابت قرار نمی‌گیرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: دعایی که از قلب قسی برخاسته باشد مورد اجابت قرار نمی‌گیرد.(میزان الحکمه، ج 3، ص 875)
5- غفلت قلب
مادامی که انسان باور قلبی نداشته باشد که همه نظام هستی در ید قدرت خدا است و تنها موثر در عالم فقط خدای متعال است، دعاهای او به استجابت نمی‌رسد، پیامبر گرامی (ص) می‌فرماید: بدانید که خداوند دعایی را که از قلب غافل برخاسته باشد، مورد قبول و استجابت قرار نمی‌دهد.(همان،ج2، ص875)
6- تضاد با حکمت الهی
خدای متعال براساس نظام علل و اسباب و حکمت خود عالم هستی را اداره می‌کند، بنابراین استجابت دعا باید از مسیر قوانین و سنن الهی جریان یابد. طبیعی است اگر دعایی نقض کننده این قوانین و سنن الهی باشد، هیچگاه مستجاب نمی‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: خداوند سبحان حکمت خویش را نقض نمی‌کند بنابراین هر دعایی را مستجاب نمی‌سازد. (همان، ج2، ص 874)
7- عدم مصلحت
گاهی انسان دعاها و خواسته‌هایی از خدا دارد که اجابت آنها به نفع او نیست، و این به خاطر جهل و محدودیت‌های علمی است که انسان‌‌ها دارند و اشراف و احاطه کامل به همه مصالح و مفاسد امور خود ندارند. این مطلب در سوره بقره آیه 216 آمده است که: چه بسا چیزی را شما خوش نداشته باشید و مطلوب شما نباشد درحالی که خیر و صلاح شما در آن است و یا (بالعکس) چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شروف شما در آن است»
8- نگفتن بسم‌الله
پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: دعایی که با بسم‌الله الرحمن الرحیم آغاز گردد رد نمی‌شود» (میزان الحکمه، ح 5620) مفهوم این سخن آن است که اگر دعا با بسم‌الله شروع نشود ممکن است مورد استجابت خدا قرار نگیرد. در روایتی دیگر صلوات بر پیامبر(ص) نیز در ابتدا و انتهای دعا مورد تاکید قرار گرفته است. در مجموع موارد دیگری نیز وجود دارد مانند: نداشتن اخلاص و تضرع و عجله نداشتن و اعتراف به گناه و... که به همین موارد بسنده می‌کنیم.