خوان حکمت (۲۶۱) : تیغ دو دم انسان ۱۳۹۹/۰۳/۳۱
خوان حکمت
تیغ دو دم انسان
۱۳۹۹/۰۳/۳۱
چطور انسان به این حد می‌رسد که از حیوانات هم بدتر و پست‌تر می‌شود؟چطور می‌شود یك انسان از هر گرگ و ماری بدتر است، سرّش چیست؟ سرّش این است كه دین به ما فرمود در انسان گوهری است كه این گوهر نه در فلك هست نه در مَلك. شنیده‌اید كه قرآن یك عدّه را از حیوان پَست‌تر دانست و فرمود: (أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ)،(1) شنیده‌اید كه قرآن یك عدّه را از سنگ پَست‌تر دانست و فرمود: (فَهِیَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَهًًْ)،(2) پس شنیده‌اید كه انسان از سنگ سخت‌تر می‌شود، از حیوان پَست‌تر می‌شود، چرا؟ چطور می‌شود انسان از سنگ سخت‌تر و پَست‌تر شود؟ پست‌تر از جماد چیزی نیست. شنیده‌اید كه انسان در نقشه و سیاست و مكر و حیله و راه دیگران را بستن و بیراهه رفتن (شَیاطینَ الْإِنْسِ)(3) می‌شود؟ این سه بخش و سه طایفه از آیات قرآن را كه شنیده‌اید؛ اما یك عدّه هم «ملائكهًْ‌الانس» هستند، این راه هم باز است. اگر (شَیاطینَ الْإِنْسِ) داریم، «ملائكهًْ‌الانس» هم داریم. چطور بد شدن ممكن است، خوب شدن ممكن نیست؟! راه برای هر دو طرف باز است.
سرمایه بی‌بدیل نهفته در ذات انسان
مرحوم كلینی(رض) فرمود اگر بهتر از این راه بروید «لَصَافَحَتْكُمُ الْمَلَائِكَهًْ»؛(4) شما می‌فهمید این كسی كه با شما دارد مصافحه می‌كند فرشته است، پس این می‌شود. بنابراین اگر آن سه طایفه را شنیدید، این طایفه چهارم را هم بشنویم و عمل كنیم که «ملائكهًْ‌الانس» هم هست. اگر (شَیاطینَ الْإِنْسِ) هست، اگر (كَالْأَنْعامِ) هست، اگر (كَالْحِجارَهًْ) هست، «ملائكهًْ‌الانس» هم هست و اگر «ملائكهًْ‌الانس» شد بالاتر از ملائكه هم خواهد شد، چرا؟ چون گوهری در انسان است كه در هیچ موجودی نیست. تمام موجودات از خدا هستند یك, به طرف خدا هستند دو، اما همه «ابن‌السبیل» هستند سه، هیچ‌كسی از نزد خدا نیامد كه صادر اول باشد و هیچ‌كس به لقای الهی بار نمی‌یابد كه (دَنا فَتَدَلَّی)(5) بشود، همه بین راهی هستند؛ یعنی اگر جماد است و نبات است و حیوان، اینها «ابن‌السبیل» می‌باشند و در راه می‌مانند، این‌طور نیست كه حالا «حَجر» و «مَدَر» یا گیاه (دَنا فَتَدَلَّی) شود، این‌طور نیست، بلکه اینها در راه هستند، حشر آنها هم در حشر اكبر در راه است و اگر كسی مثل فرشته‌ها بود كه با ذات اقدس اله رابطه داشت، این هم از بین راه شروع كرده، این از «طین» و «تراب» شروع نكرده است؛ این خطرات عالم طبیعت را پشت‌سر نگذاشته، این عالم تزاحم و تضاد را پشت‌سر نگذاشته، این شخص هم «ابن‌السبیل» است، این شخص هم در راه است. آن‌كه از خاك تا عرش می‌رود انسان است؛ لذا تنها كسی كه خدا درباره او فرمود: (إِنَّكَ كادِحٌ إِلی رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلاقیهِ)؛ اى انسان، تو در راه پروردگارت رنج فراوان مى‌كشى؛ پس پاداش آن را خواهى دید.)(6) تو هستی! ، انسان از صفر شروع می‌کند و به صد می‌رسد. به نحو سالبه كلیه ما هیچ موجودی نداریم كه از صفر شروع كرده باشد و به صد برسد، بقیه در راه هستند. آن‌كه از صفر شروع كرده و به صد می‌رسد معلوم می‌شود سرمایه‌ای دارد؛ این سرمایه را اگر به طرف صفر مصرف كند اول (شَیاطینَ الْإِنْسِ) است، بعد (كَالْأَنْعامِ) است، بعد (بَلْ هُمْ أَضَلُّ) است، بعد (كَالْحِجارَهًْ) است و بعد هم (أَشَدُّ قَسْوَهًْ) است؛ این سرمایه اگر بیراهه برود چنین است، این تیغ دو دَم اگر به طرف فساد برود این است و اگر این به طرف صلاح برود یقیناً از فرشته بالاتر می‌رود، چیزی در او هست كه در فرشته نیست، او مسجود فرشته‌هاست، او می‌تواند از «علوم اسماء» باخبر شود، او می‌تواند جوهر جوشن كبیر را واقعاً طوری درك كند و عمل كند كه این اسمای هزار و یك اسم برای او مانند زِره شود؛ آن را باور كند، جوشن یعنی زره، این ادعیه ،مخصوص نبیّ نیست، به ما فرمودند تأسّی كنید.
عظمت دعای جوشن کبیر
وجود مبارك پیامبر(ص) در یكی از جبهه‌های جنگ زره‌ای داشت، زره در میدان جنگ و در فضای گرم یك پوشاك آهنی است، حضرت احساس رنج كرد، فرشته نازل شد كه شما این زره را بردار، ما زره‌ای به تو می‌دهیم كه محفوظ بمانی؛ این هزار و یك اسم را بخوان و باور كن و متخلّق باش، از هر گزندی مصون هستی، این راه باز است و این مخصوص نبی نیست، این وحی تشریعی نیست، این راه باز است. اگر كسی این گوهر را در طرف رذل مصرف كرد هیچ استبعادی نیست كه بشود «شیاطین‌الانس»، پَست‌تر (کَالْأَنْعامِ)،پست‌تر (بَلْ هُمْ أَضَلُّ)، پست‌تر (كَالْحِجارهًْ) و پست‌تر (أَشَدُّ قَسْوَهًْ)، چون طفره محال است همه این مراحل باید طی شود. از آن طرف می‌تواند مقرب‌تر از ملک شود.
بیانات حضرت آیت الله جوادی آملی (دام‌ظله)
در جلسه درس اخلاق؛ 23 / 5 / 1393 .
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. اعراف ، 179. 2. بقره ، 74. 3. انعام، 112. 4. الکافی(ط ـ اسلامی)، ج2، ص424.
5. نجم ، 8. 6. انشقاق ، 6.