خوان حکمت (۲۶۳) : گام‌های انسان به سوی اجل ۱۳۹۹/۰۴/۲۸
خوان حکمت
گام‌های انسان به سوی اجل
۱۳۹۹/۰۴/۲۸
حضرت امیر(ع) در هفتاد و چهارمین کلمه نهج‌البلاغه می‌فرماید: «نَفَسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ إِلَی أَجَلِهِ»؛ یعنی هر نفسی که انسان برمی‌دارد یک گام به قبر نزدیک‌تر می‌شود. ما یک قدم داریم و یک گام؛ فاصله بین پاشنه تا پنجه را می‌گویند قدم؛ این یک قدم، آن هم قدم دوم، فاصله بین دو قدم را می‌گویند گام. حالا نیم متر یا بیشتر از نصف، فاصله دو قدم است. کسی که راه می‌رود اول این پا را می‌گذارد می‌شود قدم، دوم آن پا را می‌گذارد می‌شود قدم، فاصله این دو قدم را می‌گویند گام. می‌گویند در تربیت نفس یک قدم بر خویشتن نِه وان دگر در کوی دوست. اگر ما روی هوس پا گذاشتیم، پای دوم در بهشت است. یک قدم نه یعنی یک گام، یک قدم بر خویشتن یعنی روی هوس پای راست را بگذار، پای دوم در بهشت است.
اما این بیان نورانی حضرت امیر که فرمود: «نَفَسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ»؛ یعنی انسان وقتی نفس می‌کشد یک گام نه یک قدم، یک گام به قبر نزدیک‌تر می‌شود. حالا که ما با هر نفسی که ما می‌کشیم به قبر نزدیک‌تر می‌شویم، باید یک چیزی بگیریم. عمری را که می‌دهیم اگر چیزی نگیریم می‌شود غبن. در قرآن سوره‌ای است به نام سوره «تغابن» که درآن می‌فرماید: روزى كه همه شما را در محشر گرد می‌آورد، آن روز، روز مغبونى است.(1) یعنی آن روز، غبن افراد روشن می‌شود کسی که یک گام عمر بدهد و یک گام علم نگیرد این می‌شود مغبون.
راه نجات از مغبون شدن
حضرت فرمود: هر نفسی که آدم می‌کشد یک قدم به قبر نزدیک‌تر می‌شود. حالا اینکه به قبر نزدیک‌تر می‌شود نمی‌خواهد فقط دستور یأس بدهد که انسان ناامید بشود. یاد مرگ، عامل پویایی است چون اولین چیزی که بعد از مرگ از انسان سؤال می‌کنند این است که عمرت را چه کار کردی؟ چه آوردی؟ اولین سؤالی که از انسان مرده می‌پرسند بعد از این مراسم رسمی، «عُمُرِكَ فِیمَا أَفْنَیْت»(2) چه آوردی؟ حضرت با این جمله هشدار می‌دهد که اگر شما هر روز یک چیزی یاد نگیرید مغبون هستید. خود حضرت آن‌طوری که نقل شده فرمود: «لا بورک لی یوم جلست فیه مجلسا لما ازدت فیه من العلم شیئا»؛(3) اینها در قوس صعود به هر حال «رَبِّ زِدْنِی عِلْماً»(4) می‌گویند. در قوس نزول از آن جهت که خلق اولند، صادر اولند، یا ظاهر اولند، همه‌چیز را به «اذن الله» بلد هستند، اما در قوس صعود که بالا می‌روند باید هر روز یک چیزی یاد بگیرند.
حضرت فرمود: روزی که من چیزی یاد نگیرم برای من مبارک نیست. از آن جهت که از قوس نزول بالا می‌آید «سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی»(5) شعار رسمی اوست که احدی چنین حرفی نزده است. این حرف بلند است که از عرش تا فرش هرچه می‌خواهید بپرسید، اما به لحاظ قوس صعود، فرمود روزی که من چیزی یاد نگیرم برای من مبارک نیست.
بیانات حضرت آیت‌الله جوادی آملی (دام‌ظله)
در جلسه درس اخلاق؛ 11/ 7 /1398 .
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
_______________________
1. تغابن، 9.
2. تحف‌العقول، ص249.
3. شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی‌الحدید، ج20، ص288.
4. طه، 114.
5. نهج‌البلاغه صبحی صالح، خطبه189.