کیفیت استخدام وسیله

(پرسش و پاسخ)

پرسش:آیا یک فرد مسلمان برای رسیدن به اهداف مقدس اسلامی خود می‌تواند از هر وسیله‌ای اعم از مقدس یا نامقدس استفاده کند؟

پاسخ:لزوم داشتن اهداف مقدس و استخدام وسیله مقدس
یکی از مسائلی که از سیره رسول‌الله(ص) و اهل بیت طاهرینش باید آموخت، کیفیت استخدام وسیله برای رسیدن به اهداف است. انسان باید اولاً در اهداف خودش مسلمان باشد، یعنی هدفش مقدس و عالی و الهی باشد، و ثانیاً باید در استخدام وسیله برای همان هدف‌ها هم واقعاً مسلمان باشد. بعضی از مردم از نظر هدف مسلمان نیستند، یعنی در زندگی هدفی جز خورد و خوراک و پوشاک و لذت‌گرایی ندارند، تنها هدفی که درباره آن فکر می‌کنند این است که چگونه زندگی کنند که بیشتر تن‌آسایی کرده و لذت ببرند. یک انسان از آن جهت که انسان است باید دیده‌ای بالاتر از حدود شهوات حیوانی داشته باشد و اگر انسان واقعاً مسلمان باشد، تمام اهداف او در یک کلمه خلاصه می‌شود و آن رسیدن به خدا و رضای حق است.
در مرحله بعد انسان برای اهداف پاک و مقدس و عالی خودش، به ناچار باید از وسایلی استفاده کند. مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا همین کافی است که هدف انسانی باشد و یا بالاتر اینکه هدف الهی باشد؟ اگر هدف الهی بود دیگر وسیله فرق نمی‌کند و از هر وسیله‌ای برای آن هدف مقدس می‌توان استفاده کرد؟ فرض این است که هدف ما هدف مقدسی است. آیا برای هدف مقدس از هر وسیله ولو وسایل نامقدس و پلید می‌توان استفاده کرد؟ یا نه برای هدف مقدس باید از وسیله مقدس استفاده کرد نه از وسیله نامقدس و پلید.
عدم جواز استفاده از وسیله نامشروع در تبلیغ دین
1- در تبلیغ دین از وسایل و روش‌هایی مانند: دروغ، تهمت، غیبت، تملق و چاپلوسی، جعل خواب و حدیث و داستان و... مجاز نمی‌باشد.
2- در پاسخ به شبهه قصص قرآن که واقعی نیست و صرفاً برای پند و اندرز برای یک هدف مقدس می‌باشد باید گفت که قرآن، پیغمبر(ص)، ائمه(ع) و کسانی که تربیت شده این مکتب الهی هستند محال است که برای هدف مقدس از یک امر نامقدس مثلاً از یک امر پوچ، از یک امر باطل، از یک امر بی‌حقیقت ولو یک تمثیل استفاده کنند. این است که ما شک نداریم که تمام قصص قرآن همان‌گونه که خود قرآن نقل کرده است عین واقعیت است. ما بعد از نقل داستان‌های قرآن، احتیاجی نداریم که تأییدی از تواریخ دنیا پیدا کنیم. تواریخ دنیا باید از قرآن تأیید بگیرند. بنابراین روش «الغایات تبرر المبادی» هدف وسیله را مباح می‌کند در منطق اسلام ناب هیچ جایگاهی ندارد.
3- در پاسخ به حدیث اهل بدعت که اگر افرادی را دیدید که در دین بدعت ایجاد می‌کنند: «فباهتوهم» آنها را مبهوت کنید، یعنی کسانی که در دین چیزهایی جعل می‌کنند که جزء دین نیست یا اموری که جزء دین است کاری کنند که مردم خیال کنند، جزء دین نیست، «فباهتوهم» (کافی، ج 1، ص 54) باید گفت: ماده به بهت در دو مورد به‌کار برده می‌شود؛ یکی در مورد مبهوت کردن، محکوم کردن و متحیر ساختن است که در خود قرآن در مورد مباحثه حضرت ابراهیم با نمرود زمان خودش آمده که در نهایت امر «فبهت‌الذی کفر» (بقره- 258) یعنی نمرود در مقابل منطق ابراهیم(ع) مبهوت، محکوم و مفتضح شد و دیگر در مورد بهتان یعنی دروغ جعل کردن که عده‌ای این معنا را گرفته‌اند و معتقدند اگر اهل بدعت را دیدید برای کوباندن او هر دروغ، تهمت و یا وسیله تخریب دیگری جایز است، که این معنا هم با آداب نبوت و سیره کلی همه انبیا(ص) و ائمه(ع) مخالف بوده و این بزرگواران هرگز برای هدف مقدس و حق خود از باطل استفاده نکرده‌اند.