الکس ابلا، روزنامه‌نگار آمریکایی که اجازة دسترسی به بایگانی مؤسسة نظرسنجی «رند» را پیدا کرد، از برنامه‌های این مؤسسه و پشت پردة آن سخن گفت. گزارش او حاکی از این است که هدف نهایی «رند» از اقداماتش، در دست گرفتن همة جوانب زندگی اجتماعی توسط تکنوکرات‌ها در راستای تشکیل یک دولت جهانی است. به همین خاطر است که این مؤسسه به مطالعات اجتماعی متمرکز شده تا قادر به پیش‌بینی رفتار انسان‌ها باشد. «ابلا» می‌گوید: «رند» در واقع یک دولت در سایه است که نخبگان تکنوکرات در آن متولد می‌شوند. این مؤسسه با بنیادهای «کارنگی»، «راکفلر» و «فورد» روابط بسیار نزدیکی دارد.1
مؤسسة «رند» دارای مجموعه‌ای از مراکز پژوهشی وابسته است که در حوزه‌های مختلف مطالعاتی، این مؤسسه را یاری می‌کنند. این مؤسسه هر ساله کنفرانس‌های متعدد درخصوص علوم سیاسی، دیپلماسی و سیاست خارجی، روش شناختی، امنیت ملی، عملیات روانی و سیاست دفاعی برگزار می‌کند و از مؤسسات و مراکز مطالعاتی دولتی و خصوصی و بنیادهای علمی و... حمایت مالی و پژوهشی می‌نماید. بعد از فروپاشی شوروی و از صحنه خارج شدن کمونیسم، اسلام به عنوان مهم‌ترین خطر برای جهان غرب مطرح شد. این مؤسسه درخصوص مقابله با جهان اسلام و ایران به عنوان کانون اسلام انقلابی، تحقیقات گسترده‌ای را در دستور کار خود قرار‌داد. مهم‌ترین راهبرد «رند» شبکه‌‌سازی‌های اجتماعی در جوامع اسلامی به ویژه ایران است. در این راستا، در سال 2007، (1386) طرح راهبردی «ایجاد شبکه‌های مسلمان میانه‌رو» را به کاخ سفید ارائه داد که در حال پیگیری است! همین مؤسسه در سال 2008 (1387) پروژة دیگری تحت عنوان «آسیب‌پذیری‌های سیاسی، جمعیتی و اقتصادی ایران» را به سیاستمداران آمریکایی ارائه کرد که شیوه‌های نفوذ در بدنة درونی نظام جمهوری اسلامی را ترسیم می‌کرد!2
فراگیرترین تعریف از واژة اسلام و مسلمانان میانه‌رو، را همین مؤسسة «رند» درسال 2010 (1389) انجام داده است. برخلاف تصور تودة مردم که اسلام میانه‌رو را اعتدال‌گرایی و میانة افراط و تفریط دانسته‌ و آن را آموزة اصلی اسلام می‌شناسند، این مؤسسه، واژة مورد نظر را در همان قالبی که غرب به دنبال آن است،‌ جست‌وجو کرده و چنین تعریف می‌کند: «این عده از مسلمانان از دموکراسی و حقوق بشر مورد قبول نهادهای بین‌المللی شامل: برابری جنسی و آزادی عبادت، احترام به تنوع، پذیرش قوانین غیرفرقه‌ای، مخالفت با تروریسم و دیگر اشکال خشونت غیرمشروع حمایت می‌کنند. همچنین تعهد به دموکراسی، همان طور که در سنت غربی لیبرال وجود دارد و موافقت با این‌که مشروعیت سیاسی از خواست مردم و از طریق انتخابات آزاد وجود دارد ناشی می‌شود، مهم‌ترین ویژگی مسلمانان میانه‌رو است. حتی برخی از مسلمانان معتقدند که ارزش‌های دموکراتیک، جهانی است و مختص فرهنگ یا چهارچوب مذهبی خاصی نمی‌شود. براین اساس آنها استدلال می‌کنند که دموکراسی باید اساس قوانین و سنت‌های اسلامی باشد. آنها در این خصوص تلاش می‌کنند که در قوانین قرآنی برخی مبانی دموکراسی را بیابند. مسلمانان میانه‌رو معتقدند که هیچ کس نمی‌تواند به جای خدا صحبت کند.»
بازتعریف برخی نمونه‌ها که به زعم مسلمانان میانه‌رو، در قرآن و سنت تبعیض‌آمیز است، مثل موقعیت زن در جامعه و خانواده، از جمله باورهای آنهاست. آنان شرایط فعلی جامعه با زمان پیامبر اکرم(ص) را متفاوت دانسته و لذا درصدد بازتعریف احکام اسلام هستند. در نگاه غرب و براساس تعریف مؤسسة «رند»، مسلمانان میانه‌رو، همان مسلمانان سکولارند که در مسائل اجتماعی و سیاسی و قانون‌گذاری، ملاک‌های غربی و لیبرالیستی را بر ملاک‌های اسلامی برتری می‌دهند. آنان نگاه انقلابی ندارند و به دنبال سازش با نظام سلطه هستند.
امام خمینی، اسلام لیبرال و وهابی یا میانه‌روی مطلوب غرب را دو شاخة اسلام آمریکایی می‌دانستند.3
همین ویژگی‌ها را در بحث‌های گذشته،‌ در جریان اصلاحات و دوم خرداد، به ویژه عناصر رادیکال آنها، کم یا زیاد ملاحظه کردیم. رهبر معظّم انقلاب اسلامی همانند امام خمینی(ره)، همواره بر توضیح و تبیین واژگانی که در جامعه ترویج می‌شوند، می‌کوشیدند تا از رهگذر اصطلاحات متشابه،‌ به برداشت‌ها و باورهای عمومی مردم، لطمه وارد نشود. از جمله همین اصطلاحات، تندرو و میانه‌رو است. سخن جامعی از رهبر معظّم انقلاب اسلامی در این خصوص، مرزبندی بسیار روشنی است بر ارادة دشمنان از این دوقطبی‌ساز‌ی‌ها و اشتباه کسانی که این اصطلاحات را بی‌توجه به غرض‌ورزی‌های دشمنان یا با اطلاع و به قصد مخدوش کردن باورهای مردم و فتنه‌آلود کردن فضای جامعه به کار می‌برند.
«ما از ادبیّات سیاسی دشمن استفاده نکنیم؛ من این مسئله را، به خصوص به دوستان و برادران محترم خودمان در مشاغل گوناگون سیاسی و دولتی و غیردولتی و مانند اینها تأکید می‌کنم؛ از ادبیات دشمن استفاده نکنید. دشمنان انقلاب از روز اوّل آمدند تعبیر ادبیات تندرو و میانه‌رو را مطرح کردند؛ فلانی تندرو است، فلان جریان تندرو است، فلان جریان میانه‌رو است. آن روز، از همه تندروتر هم از نظر آنها امام بزرگوار بود؛ امروز هم از همه تندروتر، به نظر آنها این بندة حقیر هستم. میانه‌رو حرف قشنگی است اما اسلام این‌جوری حرف نمی‌زند؛ بفهمیم معارف اسلامی را. اسلام، طرفدار میانه و طرفدار «وسط» است: وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا.4 امّا «وسط» در اسلام چیست؟ در مقابل تندرو است؟ نه، «وسط» در مقابل منحرف است: اَلیَمینُ وَ الشِّمالُ مَضَلَّةٌ وَ الطَّریقُ الوُسطی‌ هِیَ الجادَّة؛5 این نهج‌البلاغه است. راه میانه یعنی راه مستقیم، راه جاده. اگر از این راه مستقیم منحرف شدید -چه به این طرف و چه به آن طرف- این غیرمیانه است. پس در مقابل میانه‌رو تندرو نیست؛ در مقابل میانه‌رو منحرف است. آن کسی میانه‌رو نیست که منحرف از راه و منحرف از جاده است؛ اما در جاده، بعضی‌ها تندتر می‌روند و بعضی‌ها کندتر می‌روند. تند رفتن در صراط مستقیم چیز بدی نیست؛ سابِقوا اِلی‌ مَغفِرَةٍ مِن رَبِّکُم؛6 جلوتر بروید. آنهایی که امروز در بیرون از مرزهای کشور می‌گویند تندرو، مقصودی دارند و معنایی مورد نظرشان است. دوستان ما و برادران ما در داخل مراقب باشند آنچه مقصود اوست تکرار نکنند. آنهایی که می‌گویند تندرو، منظورشان کسانی است که در راه انقلاب مصمم‌تر و پایدارترند؛ حزب‌اللهی‌ها را می‌گویند تندرو. میانه‌رو [هم‌] کسی است که در مقابل آنها تسلیم باشد. در ادبیات سیاسی آمریکا و انگلیس و امثال اینها، معنای تندرو و میانه‌رو این است: تندرو کسی است که پایبند انقلاب است، میانه‌رو کسی است که در مقابل خواسته‌های آنها تسلیم است. حالا چه کسی در مقابل آنها تسلیم است؟ خوشبختانه خودشان هم اعتراف دارند و می‌گویند در ایران میانه‌رو نداریم، همه تندروند. این حرف حرف درستی است؛ در ملت ایران هیچ‌کس طرفدار وابستگی به اینها نیست. گاهی غفلت می‌شود، لغزش به‌وجود می‌آید و بعضی اشتباه می‌کنند، اما قاطبة ملت ایران طرفدار انقلابند، دنباله‌رو انقلابند و پافشاری بر انقلاب می‌کنند؛ آنها به این می‌گویند تندرو. چرا ما تکرار کنیم حرف آنها را؟ به داعش هم می‌گویند تندرو؛ داعش تندرو است؟ داعش منحرف است؛ منحرف از اسلام است، منحرف از قرآن است، منحرف از صراط مستقیم است. ما به این معنا تندرو نداریم. توجه کنند ادبیاتی که دشمن به کار می‌برد و معنای خاصی را که در نظر دارد ما تکرار نکنیم.»7
پانوشت‌ها:.
1- سایت مشرق، کد خبر 45987، 25/2/1390.
2- سایت جنگ نرم و عملیات روانی.
3- http//bbc.persian net/n/qz273
4- سوره بقره، بخشی از آ‌یه 143؛ و بدین‌گونه شما را امتی میانه قرار‌دادیم...
5- نهج‌البلاغه، خطبه 16.
6- سوره حدید، بخشی از آیه 21؛ [برای رسیدن] به آمرزشی از پروردگارتان، بر یکدیگر سبقت جویید...
7- بیانات در دیدار با مردم نجف‌آباد، 5/12/1394، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای.