23 - سید محمد عماد اعرابی: کسب و کاری به نام حقوق‌بشر با نگاهی به زندگی عبدالکریم لاهیجی- روزی که تیرها به سنگ خورد ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
کسب و کاری به نام حقوق‌بشر با نگاهی به زندگی عبدالکریم لاهیجی- 23
سید محمد عماد اعرابی
آبان 1358 هنوز به نیمه نرسیده بود که خبر غافلگیرکننده‌ای منتشر شد: «دانشجویان پیرو خط امام سفارت آمریکا در تهران را تسخیر کردند.» این اتفاق پیش‌تر هم سابقه داشت و دولت موقت توانسته بود با پادرمیانی قضیه را فیصله دهد اما این بار خبری از گروه‌های مارکسیست و چپ در تسخیر سفارت آمریکا نبود بلکه «دانشجویان پیرو خط امام» صحنه‌گردان ماجرا بودند. دولت موقت شاید امید داشت تا بار دیگر با ریش‌سفیدی قضیه را خاتمه دهد اما غافل‌گیر کننده‌تر از خبر تسخیر سفارت؛ خبر حمایت امام خمینی(ره) از این حرکت بود. یک روز بعد از این اتفاق امام(ره) سفارت آمریکا را مرکز جاسوسی و توطئه خطاب و اقدام دانشجویان را تأیید کردند.210 برعکس، مهدی بازرگان دانشجویان را «پیرو خط شیطان» خواند 211 و همان روز در اعتراض به تسخیر سفارت استعفای خود را نوشت و به رهبر انقلاب داد. بازرگان پیش‌تر هم چنین کاری کرده بود و توانسته بود از رهگذر آن شروط تازه‌ای برای ادامه کارش بگذارد. به نظر می‌رسید این بار هم پیش‌بینی شرایط گذشته را داشت. اما با این کار، او بر سر دولتی که حاصل بخشی از سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در ایران بود قمار می‌کرد. اگر رهبر انقلاب ایران که از ابتدا هم مهدی بازرگان را نه از روی تشخیص خود که به پیشنهاد اطرافیان پذیرفته بود،212 با این استعفا موافقت می‌کرد؛ روزها و ماه‌ها زحمت سازمان‌های اطلاعاتی امنیتی آمریکا و رژیم پهلوی به باد می‌رفت. اتفاقا همین هم شد؛ امام خمینی(ره) با استعفای بازرگان موافقت کرد و اداره امور را به شورای انقلاب سپرد. سید احمد خمینی در اتاق کار بازرگان بود که از دفتر امام(ره) در قم تماس گرفتند و خبر پذیرش استعفای نخست‌وزیر دولت موقت را به او دادند.213 با این حال سید احمد به روی خودش نیاورد و به گفت‌وگو با حاضرین مشغول شد:
سحابی و بازرگان می‌گفتند معلوم است که امام استعفای ما را قبول نمی‌کنند ولی ما باید برای پذیرش مجدد مسئولیت شرط و شروط بگذاریم.214
او بعدها کمی بیشتر توضیح داد و گفت:
ما همه شاهد بودیم که چگونه جمعی به دست و پا افتاده بودند تا امام را متقاعد کنند که استعفا را نپذیرد و نتیجتا دولت موقت با تایید مجدد و قوت بیشتری وارد صحنه شود.215
خبرهای بد برای آمریکا تمام شدنی نبود. بعد از پیروزی انقلابیون مذهبی در ایران و اسارت مأموران امنیتی سفارت در تهران حالا خبر پایان کار دولت بازرگان هم رسیده بود. آن روز مأموران سفارت آمریکا اسیر دانشجویان پیرو خط امام بودند در غیر این صورت حتما گزارش ناامید‌کننده دیگری از انقلاب اسلامی مردم ایران برای وزارت خارجه‌شان در واشنگتن مخابره می‌کردند! یک ماه بعد وقتی در 13 آذر ماه مردم به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران رأی دادند، فهرست این ناکامی‌ها تکمیل‌تر هم شد. تیر عبدالکریم و دوستانش برای جلوگیری از تصویب قانون اساسی مبتنی بر قوانین اسلامی هم به سنگ خورده بود.
کریم بغدادی، آمریکایی
و حتی فرانسوی
علی‌رغم مهیا بودن شرایط برای ناامیدی کامل‌شان از انقلاب اسلامی ایران اما انتخاب ابوالحسن بنی‌صدر در بهمن 1358 به عنوان رئیس‌جمهور؛ کورسوی امیدی برای انتخابات اسفند ماه مجلس شورای اسلامی در دل‌شان زنده کرد. عبدالکریم که تا آخرین روزهای منتهی به پیروزی انقلاب ایران برای حفظ نظام شاهنشاهی تلاش می‌کرد حالا در قامت یک انقلابی دو آتشه چپ‌گرا در فهرست اختصاصی نامزدهای سازمان مجاهدین خلق در کنار مسعود رجوی، مهدی ابریشمچی، اشرف ربیعی(رجوی)، مریم قجرعضدانلو(رجوی) و ... تحت عنوان «شورای مرکزی نامزدهای انقلابی و ترقی‌خواه» قرار گرفته بود.216 البته او در لیست جاما(جنبش انقلابی مردم مسلمان ایران) به رهبری کاظم سامی هم حضور داشت.217 دوباره ایام موضع‌گیری‌های انقلابی فرا می‌رسید تا بار دیگر خودشان را در مسیر باد قرار دهند و با سر دادن شعارهای انقلابی بخت‌شان را برای رسیدن به قدرت امتحان کنند؛ در این فرآیند، برای عبدالکریم مردم جز موجوداتی تزئینی که با چند ژست انقلابی می‌توان رأی‌شان را خرید چیز دیگری تلقی نمی‌شدند برای همین برخلاف میل باطنی‌اش از تعصبش به انقلاب اسلامی ایران گفت:
پس از آنکه در مطبوعات غربی، خبرهای وحشتناکی در خصوص وضع زندانیان سیاسی در ایران نوشته شد که زندانیان شپش زده‌اند، شکنجه می‌شوند، برای اثبات دروغ بودن این مطالب دو نوبت از زندان بازدید کردم. دفعه اول بعد از صدور حکم دادستان انقلاب و دفعه دوم در معیت هیئتی که به دعوت وزارت کشور برای نظارت بر امر رفراندوم جمهوری اسلامی به ایران آمده بودند و پس از ملاقات با دادستان کل انقلاب اجازه یافتند به همراهی من از زندان قصر بازدید کنند، این هیئت ... پس از مراجعت گزارشی را که ارائه می‌دهم تنظیم کردند. در این گزارش وضع زندان‌ها را رضایت‌بخش دانسته‌اند. ... این گزارش‌ها پاسخ دروغ‌های مطبوعات غرب را داد. ما اینچنین نسبت به انقلاب ایران تعصب می‌ورزیم.218
او حتی پا را از این هم فراتر گذاشت و گفت:
حکومت امام خمینی، حکومت بر دل‌ها و قلب‌ها است، حکومتی است که ریشه تاریخی دارد.219
این جمله فارغ از مشخصات گوینده‌اش عبارتی صحیح و واقع‌بینانه بود اما عبدالکریم این جملات را آن‌قدر با شور و حرارت بیان می‌کرد که انگار نه انگار چند ماه قبل درباره بیزاری خودش و دوستانش از امام خمینی(ره) صحبت کرده و از «حکومت [امام] خمینی» هم ابراز نا امیدی می‌کرد.220