پایگاه تحلیلی مدرن دیپلماسی در گزارشی به ترور دانشمندان هسته‌ای ایران پرداخت.
به نوشته مدرن دیپلماسی، گزارش‌های پیشین از ترور دکتر محسن فخری زاده دانشمند هسته‌ای ایران به طرق مختلف حکایت داشت، اما اکنون مقامات ایرانی می‌گویند که او به‌وسیله یک مسلسل از راه دور و در میانه راه ترور شده است. بااین‌حال، ایران همچنان بر مواضع خود مبنی بر اینکه اسرائیل عامل قتل وی است ایستاده است. فخری زاده در 27 نوامبر در یک حمله تروریستی جان خود را از دست داد.
استدلال ایران در مورد این مسئله بسیار ساده است: رژیم اسرائیل یکی از معدود رژیم‌هایی است که دارای دلیل و توانایی کافی برای انجام چنین حملاتی در خاک ایران است؛ اما اتفاق‌نظر کلی این است که رژیم اسرائیل قبلاً نیز این کار را انجام داده است. درواقع، بین سال‌های 2010 و 2012، در حمله‌ای دیگر، حداقل چهار دانشمند مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران ترور شده و دانشمند پنجم نیز در یک حمله دیگر به‌شدت زخمی شد.
بااین‌حال، به نظر نمی‌آید که سازمان جاسوسی اسرائیل، موساد، این عملیات مخفی را به‌تنهایی انجام داده باشد. «رز جیمات» از انستیتوی مطالعات امنیت ملی اسرائیل می‌گوید: «موساد هرگز مسئولیت چنین عملیاتی را به عهده نمی‌گیرد، زیرا هیچ‌کس نمی‌خواهد ایران را به سمت یک اقدام تلافی‌جویانه سوق دهد.» وی افزود: «اما مطمئناً، وقتی صحبت از ایران و عملیات اطلاعاتی در آنجا، به‌ویژه علیه برنامه هسته‌ای این کشور می‌شود، تعداد معدودی از کشورها هستند که به این موضوع علاقه‌مند باشند. این کار معمولاً با همکاری موساد و سیا یا توسط هر دوی این آژانس‌های اطلاعاتی انجام می‌شود.»
دو دهه عملیات اطلاعاتی
مدت‌هاست که این دو سازمان جاسوسی (سیا و موساد) در تلاش‌اند تا برنامه هسته‌ای ایران را با کمک عملیات اطلاعاتی از خط خارج کنند.
سال گذشته، ریچارد ماهر در این زمینه مقاله‌ای علمی در مجله مطالعات استراتژیک منتشر ساخت که در این مقاله از انجام این قبیل عملیات اطلاعاتی از اوایل قرن حاضر صحبت شده است.
ماهر، استاد امنیت بین‌الملل در کالج اتحادیه دوبلین، می‌گوید: «این کار با تلاش برای شکستن زنجیره تأمین سوخت که ایران برای برنامه هسته‌ای خود به آن متکی است، آغاز شد.»
وی سپس می‌گوید،«البته چون برنامه ایران به‌طور مخفیانه در حال اجرا بود، نمی‌توانست تجهیزات لازم را آشکارا خریداری کند؛ بنابراین ایرانی‌ها مجبور شدند به کانال‌های واسطه روی بیاورند. ایالات‌متحده و سایر کشورها تلاش کرده‌اند تا این ابتکار عمل را مختل کنند؛ که در برخی از اوقات در این زمینه موفق عمل کرده‌اند.»
مدتی بعد، ایالات‌متحده و اسرائیل ویروس رایانه‌ای استاکس نت را با موفقیت تولید نمودند؛ که در آن مقطع به‌عنوان «بزرگ‌ترین و گران‌ترین بدافزار» معرفی شد.
هدف واقعی این بدافزار هدف قرار دادن نیروگاه هسته‌ای نطنز در ایران بود. بین سال‌های 2007 و 2010، حملات سایبری متعددی به این تأسیسات صورت گرفت که طی این حملات این‌گونه انتظار می‌رود که سانتریفیوژ نسل پنجم غیرفعال شده است. مسعود علی محمدی، دانشمند هسته‌ای ایران، در ژانویه 2010 براثر انفجار یک بمب کنترل از راه دور که در یک دستگاه موتورسیکلت جاسازی شده بود، ترور شد. وی اولین دانشمند از میان چهار دانشمند هسته‌ای قربانی ترور بود.
در دو سال پس از آن، سه دانشمند دیگر نیز ترور شدند. در 27 نوامبر 2010، مجید شهریاری دیگر دانشمند هسته‌ای ایرانی در اثر انفجار یک خودروی بمب‌گذاری‌شده ترور شد. در حادثه‌ای مشابه و در همان روز، همکار او فریدون عباسی، هدف سوءقصد قرار گرفت و به‌شدت زخمی شد. در جولای 2011، داریوش رضایی‌نژاد، فیزیکدان ایرانی در مقابل منزل خود به ضرب گلوله افراد مسلح ناشناس ترور شد. سال بعد نیز، در ژانویه 2012، مصطفی احمدی روشن دانشمند هسته‌ای براثر انفجار بمبی که به خودروی او چسبانده شده بود، ترور شد.
توقفی موقت و شروع دوباره
ریچارد ماهر می‌گوید، «درک مشترک این است که اسرائیل در پشت پرده این قتل‌ها بوده است و احتمالاً ایالات‌متحده ارتباطی با این قضایا ندارد. بااین‌حال، در ژانویه 2015، ایران از خنثی شدن طرح ترور یک از دانشمندان هسته‌ای ایرانی خبر داد. به گفته کارشناسان، عملیات اطلاعاتی در آن سال به دلیل امضای توافق هسته‌ای کاهش یافت. در اوایل سال 2018، موساد موفق شد بسیاری از اسناد مخفی‌شده مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را به چنگ آورد. در سال 2020 اما افزایش بی‌سابقه‌ای در عملیات اطلاعاتی رخ داد. در تابستان سال جاری یک انفجار مرموز در نیروگاه هسته‌ای نطنز به وقوع پیوست. ایران موساد را مسئول این انفجار قلمداد کرد. محسن فخری زاده چهره ارشد در برنامه هسته‌ای ایران نیز همین امسال ترور شد. اسناد مرتبط با وی، دو سال پیش از این، به سرقت رفته بود. وی همچنین مدیر اجرایی برنامه موسوم به «آماد» در ایران بود.
پروفسور فیلیپ سی. بلیک از موسسه مطالعات بین‌المللی میدل بری می‌گوید: «ارزیابی تأثیر تلاش‌های رژیم اسرائیل در ترور افراد مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران بسیار دشوار است. هرگاه صحبت از تجربه در حوزه علم و فناوری می‌شود، جبران آن تقریباً امکان‌پذیر است، اما اگر صحبت به ظرفیت‌های مدیریتی و اجرایی بازگردد، مسلماً پر کردن خلأ به وجود آمده کار چندان آسانی نخواهد بود، زیرا افراد کمی صاحب این قبیل توانایی‌ها هستند.» وی همچنین می‌افزاید: «محسن فخری‌زاده نقش مهمی در برنامه هسته‌ای ایران داشت و به آن علاقه شدیدی می‌ورزید، بنابراین پر کردن خلأ او واقعاً آسان نخواهد بود.»
ریچارد ماهر با بیان اینکه ممکن است هدف اسرائیل این باشد که اتحاد دیپلماتیک ایران با دولت بایدن را در آینده دشوارتر و پیچیده‌تر سازد، خاطرنشان کرد «بایدن اظهار داشته که ترامپ و تیم سیاست خارجی وی و اسرائیل نمی‌خواستند به مفاد توافق هسته‌ای 2015 بازگردند.»
«به تأخیر انداختن نیز نوعی استراتژی است»
ماهر می‌افزاید: «حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران صراحتاً گفته که ایران قرار نیست در دام صهیونیست‌ها بیفتد، بنابراین عقیده دارم که ایران منتظر می‌ماند تا بایدن در صندلی ریاست‌جمهوری آمریکا بنشیند. اگر ایران احساس کند که بایدن برای لغو تحریم‌ها و بازگشت به توافق هسته‌ای آمادگی دارد، هر کاری که اسرائیل انجام دهد همان کار را نیز آنها انجام خواهند داد. »
به‌عنوان یک متخصص مسائل اسرائیل معتقدم که عملیات اطلاعاتی طی دو دهه گذشته قطعاً بر برنامه‌های هسته‌ای ایران تأثیرگذار بوده است و این را نمی‌توان نادیده گرفت. تلاش‌های هسته‌ای ایران به دلیل حملات سایبری به نیروگاه هسته‌ای نطنز حداقل یک یا شاید یک سال و نیم به تأخیر افتاده است. من همچنین باور دارم که موساد و سیا، توانایی و قابلیت حملات سایبری هم به نیروگاه‌های هسته‌ای و سایر منابع دولتی ایران و هم به کشورهای آسیای جنوبی را دارند. به همین منظور من چهار جلد کتاب درباره امنیت دیجیتال و حملات سایبری در معیت کریستوفر دیمون که مأمور سیا می‌باشد، تألیف نموده‌ام که این کتاب در سایت آمازون موجود است.
من اعتقاد دارم همه از اینکه این عملیات اطلاعاتی می‌تواند مانع تبدیل‌شدن ایران به یک کشور هسته‌ای شود و به نفع اسرائیل و ایالات‌متحده کار کند مطلع هستند.
حرف من این نیست که با این مواضع موافقت دارم، اما موضع رسمی رژیم اسرائیل این است که ایران را از طریق افزایش فشار تحریم‌ها مجبور به مذاکره کرده تا تمایل بیشتری به عدم توافق داشته باشد. « تا زمانی که این اتفاق نیفتد، مهم است که برنامه هسته‌ای آنها را تا حد ممکن به تأخیر بیندازید.»
من همچنین می‌گویم که این عملیات اطلاعاتی ممکن است پیامدهای منفی نیز داشته باشد. همان‌طور که، با وجود اعمال تحریم‌ها علیه ایران، این کشور همچنان به برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد.
آینده پیچیده
بااین‌حال، ماهر به اینکه اسرائیل دست از تلاش‌های خود بردارد، اعتقادی ندارد. وی می‌گوید، اسرائیل توانایی نظامی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران را ندارد. تمام توانایی‌اش انجام عملیات اطلاعاتی است.
در نهایت قصد دارم تا بگویم توسعه یک بدافزار و حمله به هر کشور و ترور دانشمندان آن، یک استراتژی قدیمی سیا و موساد است و آنها از روش‌های مختلفی برای از بین بردن اهداف خود بهره گرفته‌اند که از آن جمله می‌توان به تصادفات جاده‌ای، تیراندازی، نفوذ به سیستم ماهواره‌ای و نصب بدافزار در کامپیوتر ‌اشاره کرد و خدا می‌داند دیگر چه روش‌های دیگری را آنها برای از بین بردن اهدافشان استفاده کرده‌اند؛ و این امر با ترور هفت دانشمند برجسته هسته‌ای ایران اهمیت بسیاری یافته است.