فرق میان معجزه، کرامت و سحر

(پرسش و پاسخ)

پرسش:چه وجوه افتراق، اشتراک و امتیازی میان معجزه، کرامت و سحر وجود دارد و کارایی هریک را توضیح دهید؟

پاسخ:هنگامی که به سیره انبیا و اولیای الهی می‌نگریم می‌بینیم که معمولا از آن بزرگواران کارها و امور خارق‌العاده‌ای سر می‌زند که گاه عنوان «معجزه» و گاه عنوان «کرامت» به خود گرفته است.
تعریف معجزه و شاخص‌های آن
معجزه در یک تفسیر ساده، عمل خارق عادتی را می‌گویند که انجام آن از قدرت افراد عادی بیرون است و تنها به اتکای یک نیروی مافوق طبیعی و قدرت الهی امکان‌پذیر می‌باشد.
اساسا عملی معجزه خواهد بود که این شرایط زیر را دارا باشد:
1- کاری ممکن و قابل قبول باشد و محال ذاتی نباشد.
2- انسان‌های عادی و حتی نوابغ به اتکای قدرت بشری توانایی انجام آن را نداشته باشند.
3- آورنده معجزه باید به اندازه‌ای به کار خود اطمینان داشته باشد که دیگران را به مقابله و تحدی دعوت کند.
4- هیچ‌کس نتواند همانند آن را ارائه دهد و چنانکه از نام معجزه پیدا است، همه در برابر انجام آن عاجز و ناتوان هستند.
5- معجزه حتما باید توأم با ادعای نبوت و یا امامت و اثبات مقام نبوت و یا امامت الهی باشد. بنابراین کارهای خارق عادتی که از غیر پیامبر و امام سر می‌زند، دیگر معجزه نامیده نمی‌شود، بلکه کرامت نام دارد.
6- معجزات انبیاء با یکدیگر شبیه نیستند و هر کدام به مقتضای محیط و شرایط زمانی و مکانی خود معجزات خاصی داشتند.
تعریف کرامت و تفاوت آن با معجزه
واژه «کرامت» در لغت به معنی بزرگواری و عظمت معنوی است. در اصطلاح علم کلام کرامت را این‌گونه تعریف کرده‌اند؛ امری است خارق‌‌العاده که به خاطر تقرب در پیشگاه خداوند و صفای باطن از انسان صادر می‌شود، اما نه برای اثبات حق یا تحدی و هدف اصلی از ارائه آن این نیست. اگرچه ممکن است حقی یا ادعای مقام معنوی و تقرب الهی با آن ثابت شود. به عبارت دیگر آن‌گونه کارهای خارق‌العاده‌ای که از پیامبران برای اثبات نبوت صادر می‌گردد «معجزه» خوانده می‌شود، و همین‌گونه کارها از غیر پیامبران و بدون ادعای نبوت و تحدی با نام  «کرامت» ذکر می‌شود. البته کارهای خارق‌العاده امامان معصوم را هم در صورتی که با ادعای «امامت» و «تحدی» همراه باشد، می‌توان معجزه نامید. اما اگر کار خارق‌العاده همراه با تحدی نباشد کرامت خواهد بود. دلیل معجزه امامان این است که امامان جانشینان پیامبر اسلام هستند و خصوصیات معجزه که برای مشخص شدن راستگو از دروغگو در امر خطیر حجت خدا بودن می‌باشد در مورد آنها نیز صدق می‌کند. بنابراین کرامت توسط اولیای الهی و اشخاص صالح و متقی امکان دارد و به اذن الله انجام می‌گیرد، همان‌گونه که معجزه به اذن الله انجام می‌گیرد. البته ناگفته نماند برخی از علما دایره معجزه را از نبوت و امامت نیز فراتر دانسته و هر امر خارق‌العاده‌ای که برای اثبات ادعای منصبی از مناصب الهی صورت پذیرد را معجزه دانسته‌اند.
(البیان فی‌ تفسیرالقرآن، آیت‌الله خویی، ص 33)
تفاوت معجزه با سحر و اعمال مرتاضان
قرآن کریم در سوره بقره آیه 102 و نیز سوره طه آیه 66 به سحر و جادو اشاره کرده است. این عمل خارق‌العاده در شریعت اسلام، حرام و گناه کبیره شمرده شده است و در قوانین اسلامی ساحر محکوم به اعدام است. اینک چند مورد اهم تفاوت‌های معجزه و سحر را ذیلا تقدیم می‌داریم:
1- معجزه قابل تعلیم و تعلم نیست بلکه عنایتی است الهی و به اذن خدا است، اما سحر و اعمال مرتاضان قابل تعلیم و تعلم است.
2- معجزه سببی غیرمغلوب دارد چون متکی به قدرت نامحدود خدا است اما سحر و جادو مراتبی دارد و هر جادویی با جادوی برتر مغلوب و باطل می‌شود.
3- معجزه همراه با تحدی و مبارزه‌طلبی است در حالی که عمل ساحران و مرتاضان این ویژگی را ندارد.
4- معجزه به دیگران ضرر نمی‌زند اما سحر ممکن است به دیگران ضرر بزند و موجب شر برای دیگران باشد.
5- معجزه هدف عالی و تربیتی دارد اما سحر معمولا اهداف بی‌ارزش و دنیایی دارد.
6- حالات و صفات پدیدآورندگان معجزه و سحر و مرتاضی با یکدیگر متفاوت است.