ادبیات دفاع مقدس همواره یکی از موضوعات ارزشمند برای نویسندگان متعهد و معتقد به این حوزه است. به گونه‌ای که با گذشت بیش از 30 سال از مجاهدت‌های آن دوران، نه تنها فراموش نشده بلکه هنوز هم نویسندگانی پیدا می‌شوند که با ذهن خلاق و قلم راستین خود آثاری منحصر به فرد می‌آفرینند. مریم عرفانیان نیز یکی از اهالی قلم در ساحت ادبیات پایداری است که هم در وصف شهیدان هشت سال جنگ تحمیلی می‌نگارد هم روایتگر رشادت‌های شهیدان مدافع حرم اهل‌بیت(س) در سوریه است. از آثار این بانوی نویسنده می‌توان به کتاب پرفروش «به وقت اردیبهشت» با تیراژ بالغ بر 53 هزار نسخه ‌اشاره کرد. گفت‌وگوی ما با این نویسنده خطه خراسان را می‌خوانید:
سید محمد مشکوهًْ‌الممالک
* خانم عرفانیان! دغدغه نوشتن چگونه برای شما شکل گرفت و چه مراحلی را طی کردید؟
- بنده متولد ۱۳۵۹ و از اعضای شورای بسیج نویسندگان استان خراسان رضوی هستم. هنوز هفت سال نداشتم که پدرم به جبهه رفت و به مدت 9 ماه در منطقه حاضر شدند. مادرم هم معلم بود و به سختی جای خالی پدر را برای چهار فرزندش پر می‌کرد. نبود پدر در فکر من و خاطرات کودکی‌ام همیشه باقی ماند. از 10 سالگی می‌نوشتم و برای نوشته‌هایم نقاشی می‌کردم. در کودکی با کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان آشنا شدم و در نوجوانی به حوزه هنری راه پیدا کردم. در حوزه هنری در جلسات نویسندگان شرکت کردم و اولین داستانم را با نام (جوشقان) براساس خاطره‌ای از شهید علی‌اکبر رضایی جوشقان که یکی از اقوام بودند، نوشتم و خواندم که هدف توجه بسیاری قرار گرفت. بدین ترتیب نگارش داستان‌های کوتاه از خاطرات شهدا را ادامه دادم. همچنین به خاطر آن داستان‌ها در مسابقات دانش‌آموزی رتبه آوردم. سال 78-79 در قسمت شفایافتگان مجله بین‌المللی زائر داستان کوتاه می‌نوشتم و بعدها این مجموعه به صورت کتاب «دخیل نگاهم را به ضریح تو بسته‌ام» منتشر شد. رتبه‌های متعدد برتر استانی و کشوری در جشنواره‌ها و مسابقات مختلف هم بخش دیگری از تقدیرهایی است که در این حوزه کسب کرده‌ام. اما بهترین خاطره در این حیطه مربوط به سال 98 است که دو کتاب«راهی برای رفتن» و «تا ابد با تو می‌مانم» را در دیداری شخصا به رهبر معظم انقلاب تقدیم کردم.
* موضوع کتاب‌هایتان را چگونه انتخاب می‌کنید؟
- حقیقتا بنده نوشتن را به خود شهدا سپرده‌ام و به این اعتقاد رسیده‌ام که شهید مرا برای نوشتن کتابش انتخاب می‌کند. من شهید خاصی را برای نوشتن کتابش انتخاب نمی‌کنم. بماند که طی این چند سال چه اتفاق‌هایی برای شخص خودم افتاده که به این امر عقیده پیدا کرده‌ام.
* انگیزه شما از پرداختن به موضوع دفاع مقدس در کتابتان چیست؟
- هشت سال دفاع مقدس ما به تعبیر حضرت آقا؛ «صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ زمانی نیست؛ گنجینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ عظیمی است که تا مدت‌های طولانی می‌توان از آن استفاده کرد، آن را استخراج و مصرف کرد.» در نتیجه به اندازة آدم‌هایی که با این حادثة عظیم چه در پشت خاکریز (همسران، فرزندان، والدین و...) و خط مقدم (رزمندگان و ایثارگران) و حتی پس از آن (جانبازان و خانواده شهدا و...) با دفاع مقدس سروکار داشته‌اند می‌توان نوشت. مردم ایران با هر عقبه فکری و نگرشی، برای شهدا و اهمیت شهید، ارزش و احترام قائل هستند؛ برای همین باید از ظرفیت موجود در راستای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت استفاده کنیم. نوشتن در حوزه ایثار و شهادت، برای من یک نوع تعهد است که بین خودم و خدایم دارم.
* چند کتاب در زمینه دفاع مقدس و غیر از آن نوشته‌اید؟
-حدود 54کتاب چاپ شده دارم که چهل و هشت عنوان آن دربارة دفاع مقدس و ادبیات مقاومت است. از جمله: «پاییز آن سال‌ها» (مجموعه داستان کوتاه دفاع مقدس)، «روزهای فراموش نشدنی» (خاطرات زنان پشتیبان جنگ)، «دخیل» (مجموعه خاطرات شهدا در رابطه با زیارت امام رضا علیه‌السلام)، «تونلی زیر رودخانه» (رمانی است براساس زندگی سردار شهید محمدرضا سمندری)، «گرمترین شب زمستانی» (مجموعه داستان‌هایی کوتاه از دفاع مقدس )،« به وقت اردیبهشت» (خاطرات مادری از جوان برومندش که دلش برای یاری حضرت زینب(س) و مظلومیت شیعه می‌تپید)، «راهی برای رفتن»، «تا ابد با تو می‌مانم»، «روزهای لاجوردی»، «سروها ایستاده می‌مانند»، «طائر قدسی» و... باید بگویم که در سال 1399 کتاب «تا ابد با تو می‌مانم» در دومین همایش ملی کتاب سال بانوان شایستة تقدیر شد. کتاب «همیشه منتظر» را نیز که روایت همسر سردار شهید مدافع حرم سردار محسن قاجاریان است، توسط انتشارات «خط مقدم» در دست چاپ دارم.
* به نظر خودتان تا به حال توانسته‌اید پیام دفاع مقدس را به نسل‌های جدید به درستی انتقال دهید؟
- در حد توان بله؛ اما دفاع مقدس هنوز بسیار جای کار دارد و بیش از این‌ها باید درباره‌اش نوشت. چرا که با شنیدن خاطرات آن دوران، پرسش‌هایی و بحث‌هایی به وجود می‌آید که باید به آنها پرداخته شود.
* برکات پرداختن به تاریخ‌نگاری و روایت دفاع‌مقدس و ادبیات پایداری چه بوده و برنامه‌ شما برای نوشتن در حوزه دفاع مقدس در حال حاضر چیست؟
مزیت‌ها و فضیلت‌های معنوی ادبیات دفاع مقدس بسیاراست، چه در بعد اجتماعی آن؛ از سبک زندگی متعهدانه و ترویج ایثارگرفته و چه در بعد خانوادگی‌اش. برنامة من این است که تا عمر دارم در این زمینه قلم بزنم و از این گنج تمام نشدنی حداکثر استفادة معنوی را ببرم و البته موضوع‌های جدید و مخاطب پسند را بنویسم.
اتفاقا دو، سه مجموعة داستان کوتاه دفاع مقدس و ادبیات پایداری نوشته‌ام که تا کنون به ناشری ارائه نداده‌ام. غیر از آن در حال نوشتن چهار- پنج عنوان کتاب دیگر با موضوع دفاع مقدس هستم.
* از چه روش‌هایی برای جذب مخاطبان عام استفاده می‌کنید؟
-راستش را بخواهید سعی می‌کنم آتش به اختیار بنویسم و موضوع‌های ناب و جدید را پیدا کنم. تقریبا هر کدام از کتاب‌هایم با دیگری متفاوت است؛ یعنی سوژه‌ای نوشته شده که کمتر کسی به آن پرداخته، حتی قبل از نوشتن دربارة پیشینة موضوعم تحقیق می‌کنم که آیا کسی کار کرده است یا نه؟ رشتة تحصیلی دانشگاهم روزنامه‌نگاری است و تلاش می‌کنم مصاحبة کتاب‌هایم را با کنکاش در تمامی جزییات خودم بگیرم و از آنجا که فیلمنامه‌نویسی هم بلد هستم، سعی می‌کنم مکان‌ها و موقعیت داستانی‌ام را طوری بنویسم که مخاطب با شخصیت اصلی کتابم همزادپنداری کند. در نهایت هرچه روان‌تر و صمیمی‌تر و با فرمی قوی کتاب را می‌نویسم. مخاطب‌شناسی مهم‌ترین اصل محتوای یک اثر خوب و تاثیرگذار است. فقط نباید به مصاحبه و پیاده‌سازی آن معطوف بود. محتوای خوب و خلاقانه در کنار بیان ادبی، هنری و تدوین مصاحبه‌ها رضایت مخاطب را جلب می‌کند. رعایت همه این موارد باهم تاثیرگذاری نوشته را چند برابر می‌کند. تجربه به من ثابت کرده است، علاوه‌ بر محتوای خوب کتاب، باید رضایت خانواده شهدا و راوی را در نظر بگیرم. چون کتابی که راهی بازار می‌شود، محتوای ماندگار زندگی آنان است و سال‌های سال در کتابخانه‌ها می‌ماند. احساس می‌کنم نوشتن کتاب خوب درباره دفاع مقدس حقی است به گردن نویسنده که باید تمام و کمال ادا شود. به همین دلیل تا می‌توان باید بارها قبل از چاپ کتاب را مطالعه و رفع ‌اشکال یا بازنویسی کرد. حتی به دست خانواده سپرد تا مطالعه کنند و از محتوا رضایت داشته باشند.
* اشاره به آگاهی‌تان نسبت به قواعد فیلم‌نامه‌نویسی کردید. آیا در حوزه فیلمنامه‌نویسی دفاع مقدس هم فعالیت دارید؟
- مانند نویسندگی نه، اما مدرک فیلمنامه‌نویسی کوتاه از انجمن فیلمنامه‌نویسان و سینمای جوان دارم و چندین فیلمنامه کوتاه درباره دفاع مقدس با نام «آیینه‌ها»، «کاغذ و باد» و «نشانی» نوشتم و نویسنده چند برنامه تلویزیونی بودم. عضو شورای نویسندگان بسیج هنرمندان استان خراسان رضوی و کانون اهل قلم کشور هستم.
* باتوجه به تغییرات ساحت ادبیات داستانی نسبت به دهه قبل در زمینه ادبیات داستانی انقلاب، نویسندگان متعهد از حیث پیشرو بودن در چه مرحله‌ای قرار دارند؟
- هنوز جای پیشرفت این ادبیات بسیار زیاد است. به ویژه وقتی کسی بخواهد برای نسل جوان امروز، که زندگیشان به فضای مجازی گره خورده، از جنگ و شهادت بنویسد.
* در حال حاضر خاطره‌نویسی خیلی باب شده است و ادبیات داستانی انقلاب کمرنگ. آیا خاطره‌نویسی می‌تواند جای ادبیات داستانی را بگیرد؟
- خاطره‌نویسی هیچ وقت نمی‌تواند جای ادبیات داستانی را بگیرد؛ چرا که عرصه‌های ادبیات اعم از رمان، داستان بلند، داستانک و... متنوع هستند و هرکدام جایگاه خود را دارند. اما می‌تواند با پیش کشیدن سوژه‌هایی ناب و تازه، در پیشبرد هرچه بهتر ادبیات داستانی کمک بزرگی کند.
* در حال حاضر شاهد نفوذ قلم‌های مسموم نویسندگان سکولار در ادبیات داستانی هستیم که هیچ نسبتی با دین و انقلاب ندارند. وجود این قلم‌های مسموم چه آفاتی و آثار سوئی برای ادبیات ایران دارد؟
- به نظرم این به مسئولینی برمی‌گردد که اجازة چاپ چنین کتاب‌هایی را می‌دهند. با وجود موضوع‌های بی‌نهایت خوبی که خصوصا در ادبیات پایداری وجود دارد، خوشایند نیست متولیان امر اجازه بدهند که نویسندگان سکولار با قلم‌های مسموم در ادبیات ایران آفت‌زایی و آفت‌پراکنی کنند.