آخرین روزهای ماه شعبان هم در حال سپری شدن است. امام رضا(ع) برای کسانی که تا کنون از توفیقات این ماه بی‌بهره بوده‌اند برای جبران فرصت از دست رفته راهکارهای ارزشمند ارائه می‌دهند.
امام رضا(ع) در روایتی شعبان را به عنوان مقدمه ورود و آمادگی برای ماه رمضان معرفی کرده و با توصیه‌هایی الهی این روزها را آخرین فرصت برای خودسازی و ورود خالصانه به ماه مبارک رمضان دانسته‌اند.
روایت چنین است که عبدالسلام بن صالح هروی معروف به اباصلت در یکی از آخرین روزهای ماه شعبان به خدمت امام رضا(ع) می‌رسد و امام به او می‌فرماید: یَا أَبَا الصَّلْتِ، إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَکْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنْهُ فَتَدَارَکْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَکَ فِیمَا مَضَى مِنْهُ وَ عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَى مَا یَعْنِیکَ وَ تَرْکِ مَا لَا یَعْنِیکَ وَ أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ لِیُقْبِلَ شَهْرُ اللَّهِ إِلَیْکَ وَ أَنْتَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِکَ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً وَ أَکْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ قَدْ غَفَرْتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یُعْتِقُ فِی هَذَا الشَّهْرِ رِقَاباً مِنَ النَّارِ لِحُرْمَةِ شَهْرِ رَمَضَان(1)
(ای ابوالصَّلْت! بیشتر ماه شعبان رفت و این جمعه آخر آن است، پس جبران کن کوتاهی‌هایی را که در ایّام گذشته این ماه کردی، در آنچه از این ماه مانده است. بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است، دعا، استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن و به سوی خدا از گناهان خود توبه کن تا وقتی ماه مبارک فرا رسید، خود را برای خدا خالص کرده باشی. امانتی بر گردن خود باقی مگذار مگر آنکه آن را ادا کنی و نیز در دلت کینه هیچ مؤمنی نباشد مگر اینکه آن را از دل بیرون کنی. تقوای الهی را پیشه کن و در پنهان و آشکار امور خود بر خدا توکل کن زیرا هرکه بر خدا توکّل کند خدا او را بس است. و بسیار بخوان در بقیّه این ماه این دعا را: خدایا اگر در آن قسمت از ماه شعبان که گذشته، ما را نیامرزیده‌ای در آن قسمت که از این ماه مانده بیامرزمان». بدرستی که حقّ تعالی در این ماه، بنده‌های بسیاری را از آتش جهنّم به حرمت ماه مبارک رمضان آزادشان می‌گرداند.
کوتاهی‌هایت را جبران کن
امام رضا(ع) فرموده‌اند: هر کس در ماه شعبان هفتاد مرتبه استغفار کند، حق تعالی گناهان او را بیامرزد اگر چه به عدد ستارگان باشد. از همین رو اولین توصیه امام رضا(ع) برای این روزها توجه به فرصت باقی مانده و جبران مافات است. آن حضرت(ع) می‌فرماید:ای اباصلت! بیشتر روزهای شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است ، در این باقیمانده ماه، اگر کوتاهی‌هایی داشته‌ای جبران کن و بر آنچه به کارت می‌آید اقبال نما.
توبه عامل محو گناهان
تلاوت قرآن در سیره امام رضا(ع) از جایگاه والایی برخوردار است. رجاء بن ضحاک میگوید: امام رضا(ع)شبها بسیار تلاوت قرآن میکرد، هنگامی که به آیهای میرسید که در آن سخن از بهشت و دوزخ به میان آمده بود،گریه میکرد و از درگاه خدا تقاضای بهشت مینمود و می‌گفت: پناه میبرم به خدا از آتش دوزخ (2)؛ از این رو امام رضا(ع) در توصیه‌ای دیگر برای این روزها به اباصلت می‌فرماید: بسیار در دعا و استغفار و تلاوت قرآن بکوش.
امام رضـا (ع) توبه را باعث محو گناهان برشمرده و از پیامبر اسلام (ص) روایت کرده که فرمودند: توبه‌کننده گناه مانند کسی است که گناهی بر او نیست؛ لذا در سومین توصیه برای روزهای پایانی شعبان می‌فرماید: از گناهان خویش به سوی خدا توبه کن تا ماه رمضان که فرا می‌رسد تو برای خدای عزوجل مخلص باشی.
یکی از توصیه‌های امام رضا(ع) برای استفاده از فرصت‌های باقی مانده این روزها ادای دین و رعایت امانتداری است. آن حضرت به نقل از پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: به بسیاری نماز و روزه و زیادی حجّ و احسان و زمزمه مردم در شب منگرید، بلکه به راستی سخن و امانتداری‌شان بنگرید.(3) لذا توصیه دیگر آن حضرت برای این روزها توجه به موضوع امانتداری و ادای دین است و می‌فرماید: امانتی که برگردن داری ادا کن.
کینه‌ها را دور بریزید
امام رضا(ع) همچنین در چهار توصیه دیگر برای این روزها پرهیز از کینه ورزی، اجتناب از گناه، توکل بر خداوند و خواندن دعا را برخی دیگر از راه‌های کسب فیض از فرصت ارزشمند آخرین روزهای ماه شعبان بر شمرده و می‌فرماید: هر کینه‌ای در قلبت از برادران مومنت می‌باشد آن را بر انداز و هر گناهی بر تو مانده که مرتکب آن شده باشی آن را از دل ریشه‌کن ساز و تقوای الهی داشته باش و در آشکارا و پنهان بر او توکل نمای؛ چه آنکه خود او فرمود: و من یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لکل شیء قدرا؛ یعنی آن کس که بر خدا توکل کند خدا او را بس است که خدا امر خود را به انجام می‌رساند و برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است. و در مابقی این ماه زیاد بخوان : «اللهم اِن لم یکُن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان فاغفر لنا فیما بقی منه» ،زیرا خدای تعالی در این ماه به احترام ماه رمضان گردن‌هایی را از آتش جهنم آزاد
می‌سازد.(4)
پانوشت‌ها:
1. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 51؛
2. همان، ج 2، ص 182؛
3و4. همان،ج 2،ص 51.
از: باشگاه خبرنگاران جوان