«... خدا لعنتشان كند آنهايي كه اين فتنه‌ها را ايجاد مي‌كنند. در اين روز عيد صد بار بر آنها لعنت. از درگاه خدا و خلق دور باش بر همه! بر همهِ اينها! چقدر ما سعي كرديم، كوشيديم، با مذاكره، با مهرباني، با دور هم نشستن مسائل را حل كنيم. چه اين جوجه كمونيست‌هاي داخل خودمان، چه آنها. يك مشت جوان احساساتي، سي ساله، خيال مي‌كنند قيم همه مردمند. قيم همهِ زنهاي ما هستند، زنهاي ما احتياج به قيم ندارند. «زنها حقشان پايمال شده» مگر خودشان نمي‌توانند حرف بزنند؟ «كارگر حقشان!» به تو چه! تو كه دستت پينه نزده، نشسته‌اي فقط شعار مي‌دهي. جوان‌هاي مسلمان ما هستند كه توي اين آفتاب و با اين زبان روزه در ميان اين مزارع دارند كار مي‌كنند. اينجا نشسته‌اي فقط شعار دادن. اين شد مسئله؟ »1
این بخشی از خطبه دوم نماز عید فطر 1358 است که در دوم شهریور آن سال توسط مرحوم آیت‌الله طالقانی قرائت شد. در شرایطی که تا قبل از آن، گروهک مجاهدین خلق به شدت از موقعیت آیت‌الله طالقانی و مدارای ایشان با نیروهای مختلف جهت جذب جوانان فریب خورده به انقلاب، سوءاستفاده کرده و با عناوینی همچون «پدر طالقانی»، تلاش داشتند تا وی را به نفع خود و مطامع نامشروع شان مصادره کنند که مرحوم طالقانی در آن خطبه تاریخی عید فطر، مرزبندی قاطع و روشن خود را با آنها مشخص نمود ولو به قیمت غوغاسالاری و وارونه‌نمایی منافقین و جبهه رنگ‌ووارنگی که از آنان حمایت می‌کردند.
مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، این خطبه انقلابی را گوشه‌ای از صراحت همیشگی مرحوم آیت‌الله طالقانی دانسته و در این باره گفته‌اند:
«... این آدم، آدم صافی بود، رو راست بود، بی‌شائبه و بی‌شیله‌پیله بود. نتیجه این بی‌شیله‌پیله بودن هم صراحتش بود، صراحت در بیان. آن خطبه(که به چپ‌ها حمله کرد)را نمی‌شود عادی به حساب آورد. اینها (منافقین) دائما می‌گفتند پدر طالقانی، خودشان را فرزندان او معرفی می‌کردند و به عنوان پدر، از او اسم می‌بردند. آدمی که توی این جور رودربایستی‌ها گیر کند و برود آن جور قرص و محکم توی خطبه، موضعی به آن شدت بگیرد، کیست؟ این جور آدمی را آدم باید واقعا بگردد تا پیدا کند! مرحوم طالقانی این جوری بود. من بعد از خطبه به ایشان تلفن کردم و گفتم: «آقا، خواستم از شما به خاطر این خطبه تشکر کنم». گفت: «بله، خیلی‌ها هم تلفن می‌کنند و به خاطر همین خطبه فحش می‌دهند» این جوری بود، تحمل می‌کرد. آدمی بود با چنین روحیه ای...»2
آیت‌الله طالقانی در ادامه همان خطبه به گلایه‌های امام خمینی از برخورد نرم با این گروهک‌ها اشاره کرده و گفت: «... من خودم را براي دفاع از اينها داشتم فديه مي‌كردم. حتي در مقابل بعضي از تنگ نظرها، اندك بين‌ها من را متهم مي‌كردند. حتي خود رهبر به من مي‌فرمود: «شما چرا مسامحه مي‌كنيد در برابر اينها؟» گفتم: «آقا ،اينها شايد به نصيحت، موعظه، تغيير اوضاع، تغيير شرايط، جذب بشوند به عامهِ مردم.» و ديگر حوصلهِ همه را سرآورند. اين رهبري كه سراپا دلسوزي نسبت به مستضعفين و محرومين است، ببينيد چطور او را به خشم آوردند. اين كار بود؟ حالا بچشند جزاي اعمال خودشان را. كارهايي كه كردند. ديگر در مردم جا ندارند، بروند فكر ديگري بكنند.»3
این تشر و اخطار و اتمام حجت آیت‌الله طالقانی با مجاهدین خلق، فقط به همان خطبه عید فطر محدود نبود که برخی از خناسان شبهه انداختند گویا مرحوم طالقانی در روز عید فطر تحت تاثیر برخی گزارشات قرار گرفته بوده! و بعدا در دیدارهای خصوصی، آن حرف‌ها را به اصطلاح تصحیح کرده است!! بلکه نزدیکترین افراد به آیت‌الله طالقانی، این نوع برخورد را در زمان‌ها و مکان‌های دیگر هم مشاهده کرده بودند.
فی‌المثل محمد مهدی جعفری از همراهان و دوستان دیرین مرحوم طالقانی، یکی از آن برخوردهای قاطع را چنین شرح داد: «... در یکی از شب‌های رمضان 58 بعد از افطار با دکتر یزدی ایستاده بودیم و صحبت می‌کردیم که مسعود رجوی آمد و بدون اینکه یک کلمه با ما حرف بزند، به سرعت رفت داخل! یک مرتبه صدای آقای طالقانی بلند شد و من رفتم و دیدم دارد توپ و تشر می‌زند که شما خودتان رفتید و با کمونیست‌ها یکی شدید و دست به یکی کردید. من برای شما هیچ اقدامی نمی‌کنم.»4
این مواجهه مرحوم آیت‌الله طالقانی با منافقین در مورد رابطه با مارکسیست‌ها اقدام تازه‌ای نبود. پیش از این و در آخرین دوران زندان هم وقتی همراه تعدادی از روحانیون انقلابی، اطلاعیه نجس بودن مارکسیست‌ها در زندان و عدم مراوده با آنها را صادر کردند، مورد تمسخر و مخالفت گروهک‌هایی مانند مجاهدین خلق قرار گرفتند.
محمد مدیر شانه‌چی از دیگر یاران و نزدیکان آیت‌الله طالقانی درباره برخوردهای دفعی ایشان با مجاهدین خلق در همان سال 58 گفت: «... چند شب قبل از درگذشت آقای طالقانی، وارد خانه آقای چهپور شدم، دیدم مسعود رجوی و مهدی ابریشمچی و یکی دو نفر دیگر به دیدن ایشان آمده‌اند. دیدم که آقا با حالت تشر و عصبانیت دارد به مسعود رجوی می‌گوید: «شما کاری کرده‌اید که من هم دیگر نمی‌توانم کمکتان کنم. بدانید که در تاریخ خواهد ماند که هرکس در این موقعیت خطیر و حساس کشور، چه کرد و تاریخ دقیقا ثبت می‌کند که شما در این موقعیت چه کار می‌کنید.»5
مرحوم آیت‌الله طالقانی در نماز جمعه بعد از نماز عید فطر سال 1358 که 9 شهریور برگزار شد نیز در خطبه دوم به افشاگری درباره حیله‌های منافقین براساس آیات قرآن و همچنین تشریح جنایات حزب دمکرات در کردستان پرداخت.
در آن روزها پس از بحران کردستان و جنایات گسترده حزب دمکرات در این استان از جمله حمله به پادگان‌ها و سربریدن پاسداران و محاصره پاوه و قتل عام مردم این شهر، در 27 مرداد، حضرت امام با پیام قاطع خود، مردم و ارتش و سپاه را به مقابله با ضد انقلاب در کردستان فراخواندند و مردم و نیروهای نظامی هم با دل و جان، فرمان امام را لیبک گفته و طی یکی دو روز غائله پاوه را خاتمه بخشیدند.
در همین اوضاع بود که گروهک‌هایی مانند مجاهدین خلق و فداییان و... هم در شهرهای مرکزی مثل تهران، بلوا به راه انداخته بودند و نشریات مزدور و مزد بگیر بیگانه مانند آیندگان و پیغام امروز و تهران مصور و امید ایران و... نیز (که همگی توسط فراماسون‌ها و تفاله‌های رژیم شاه و سرسپردگان آمریکا و اسرائیل اداره می‌شدند)، در حمایت از دمکرات‌های ضد انقلاب، غوغایی برپا ساخته بودند که همه این اوضاع باعث شد تا امام با قاطعیت و صلابت همیشگی، شخصا وارد صحنه شده و در مقابل انفعال دولت موقت و بعضا همراهی‌اش با ضد انقلاب، نیروهای انقلابی را به صحنه فراخوانند که اشاره مرحوم طالقانی در این بخش از خطبه عید فطر اشاره به همین موضوع بود.
آیت‌الله طالقانی درمورد جنایات حزب دمکرات و سابقه خیانت هایش نیز در همان خطبه عید فطر گفت: «... متاسفانه در اواخر اين ماه پر بركت... يك عده مردم جاني اين بركت را، اين خير را، آلوده كردند. مردمي كه در انجام جنايت از هيچ كاري فروگذار نكردند. تازه اسم خودشان را هم «دمكرات» مي‌گذارند. دمكراتي كه مردم را به گلوله ببندد، مردم مظلوم را، مردم بيچاره، مردم بي طرف، پاسدارها، جوان‌هاي پاسدار، بيمارها، اي خاك برسرشان! چقدر اين نام هميشه براي اين كشور، نام «دمكرات»، خاطرات بدي داشته! بعد از جنگ بين‌المللي اول يك عده دمكرات پيدا شدند، سرنخ شان معلوم نبود به كجا هست! همه‌‌چيز را به‌‌هم ريختند. ترور كردند و... امروز هم همان‌چهره‌ها هستند به اسم «دمكرات»...»6
اما مرحوم آیت‌الله طالقانی در خطبه نخست همان نماز عید فطر سال 58، ابتدا بخش‌هایی از اولین خطبه حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السلام که پس از بیعت مردم با ایشان، به عنوان برنامه حکومتشان در مسجد مدینه اعلام فرمودند را بیان کرده و تفسیر نموده و سپس آن را با هوشمندی به موقعیت‌های انقلاب اسلامی ایران، گره زد.
مرحوم طالقانی پس از قرائت محور اصلی برنامه‌های اجتماعی و اقتصادی حضرت امام علی علیه‌السلام درباره زیر و رو کردن طبقات اجتماعی و کنار نهادن منش و روش‌های اشرافی و دور ریختن برتری‌جویی‌های شرک‌آمیز در جامعه آن روز، به مسئله ضدانقلاب در حکومت امام علی علیه‌السلام پرداخته و آن را به‌گونه‌ای تفسیر و تبیین کرد که گویا برای امروز گفته شده است.
آیت‌الله طالقانی گفت: ... «هَلَکَ مَن ادعي»، مردم پرادعاي كم كار و فريبكار در حكومت ما از بين خواهند رفت. بروند دنبال كارشان.
«و خاب من افتري»، آنهایی كه دروغ مي‌بافند، تهمت مي‌زنند، اينها هم دستشان خالي است. فقط مردم صادق اين وسط مي‌توانند راه انقلاب را، انقلاب علي را پيش ببرند.
«من ابدي صَفحَته لِلحَقّ هَلَك»
کسی كه رو به روي انقلاب بايستد، بايد هلاك بشود، بايد نابود بشود. [نمازگزاران: صحيح است.] به من نگوييد صحيح است برادرها، به علي بگوييد صحيح است! من عبارت علي را مي‌گويم.
انقلاب، انقلاب محرومين است. انقلاب، انقلاب توده مسلمان است. انقلاب، انقلاب پيروان قرآن است. انقلاب، انقلاب پيروان توحيد است. هر كس كه از اين مسير منحرف شد، بايد پايمال بشود...»7
از همین رو بود که حضرت امام به مناسبت فوت ایشان در جمع خانواده‌شان گفتند:
... مرحوم آقای طالقانی مستقیم بود، مستقیم فکر می‌کرد، انحراف به چپ و راست نداشت. نه غرب زده بود و نه شرق زده. اسلام زده بود. دنبال تعلیمات اسلام بود...»8
_________________________________
1- آیت‌الله سید محمود طالقانی - خطبه دوم نماز عید فطر- دوم شهریور 1358
2-زلالی او انسان را به حیرت می‌انداخت- منش اجتماعی و مبارزاتی آیت‌الله طالقانی در آئینه توصیفات رهبر معظم انقلاب- نشریه یادآور – شماره 9 و 10 و 11 و 12- موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران- صفحه 15- تابستان 1391-
3- آیت‌الله سید محمود طالقانی - خطبه دوم نماز عید فطر- پیشین
4-مدارای طالقانی نفاق رجوی را عیان کرد- گفت‌و‌گو با دکتر سید محمد مهدی جعفری – نشریه یادآور- پیشین – صفحه 231
5- در روزهای آخر به رجوی هشدار داد- گفت‌و‌گو با محمد مدیر شانه چی- نشریه یادآور- پیشین – صفحه 211
6- همان
7- آیت‌الله سید محمود طالقانی - خطبه دوم نماز عید فطر- پیشین
8-آرام‌بخش نگرانی‌های جامعه – جوهره فکر و سمت و سوی تلاش طالقانی در آئینه توصیف امام خمینی – نشریه یادآور- پیشین- صفحه 8