رهبر معظم انقلاب همواره نگاه ویژه‌ای به دانشجویان و جنبش دانشجویی داشته‌اند و بیانات ایشان؛ در عرصه‌های مختلف چراغ راه جنبش دانشجویی بوده است. بر همین اساس و به بهانه روز دانشجو نگاهی به خصوصیات و مسئولیت‌های مهم «جنبش دانشجویی» از منظر رهبر انقلاب شده است.
جنبش دانشجویی، «دانشجویانی هستند که برای خودشان رسالتی قائل‌اند؛ یعنی دانشجوی متحرک و فعال؛ دانشجویی که از نیروی فکر و توان جسمی و روحی خودش می‌خواهد برای پیشرفت استفاده کند.» 1387/7/7 همچنین «به‌معنای حرکت جهادی در مسیر و در خدمت آرمان‌های انقلاب است و نه بر ضد آرمان‌ها سخن‌گفتن» 1395/10/13 «یا به تعبیر بهتر و رساتری که می‌توان برایش انتخاب کرد: بیداری دانشجویی و احساس مسئولیت دانشجویی که منشأ چنین پدیده‌ای، خصوصیاتی است که در دانشگاه و در مجموعه دانشجویان هست.» 1378/9/1 از جهت تاریخی، «جنبش دانشجویی در کشور ما در تاریخِ ثبت‌شده و شناخته‌شده خود، همیشه ضداستکبار، ضدسلطه، ضداستبداد، ضداختناق و به‌شدت عدالت‌خواه بوده است. این ممیزات جنبش دانشجویی ما از روز اوّل است تا امروز» 1387/9/24 چنانکه «اگر کسی مدعی جنبش دانشجویی باشد، امّا این ممیزات را نداشته باشد، صادق نیست.» 1387/9/24
نیرو و نشاط جوانی در خدمت حرکتِ انقلاب
حقیقت این است که «انقلاب اسلامی حرکتی بود که با اهداف مشخصی به‌وجود آمد؛ هدف اسلام‌خواهی، استکبارستیزی، حفظ استقلال کشور، کرامت‌بخشی به انسان، دفاع از مظلوم و پیشرفت و اعتلای علمی و فنی و اقتصادی کشور؛ این‌ها اهداف انقلاب‌بوده. این خط ادامه پیداکرده و انحراف پیدانکرده.» 1390/5/19 بنابراین، تاکنون انقلاب مسیر خود را به‌سوی تحقق آرمان‌ها به‌درستی طی کرده است، امّا «از حالا به بعد تکلیف نسل جوان کنونی و عمدتاً دانشجویی همین است که این خط را در همان جهت‌گیری به‌سوی تکاملِ بیشتر ادامه بدهد و پیش ببرد.» 1390/5/19 «دانشجوی متعهد و آگاه با انگیزه آگاهی و نشاطی که لازمه محیط‌های دانشجویی‌ست، در پی آن است که آرمان‌های والا و تعهدآور خود را در پیگیری این‌گونه مسائل جست‌وجو کند و در راه آن گام نهد.» 1387/9/24 در چنین چارچوبی، حرکت جوانان در جنبش دانشجویی با آرمان‌های انقلاب نسبت روشنی دارد، چراکه رهبر انقلاب معتقدند «که آرمان‌های انقلاب بدون نیرو و نشاط و جسارت جوانی، قابل تعقیب و قابل دسترسی نیست ... عقیده من این است که اگر چنانچه نیروی جوانی، یعنی قدرت فکری و بدنی و اگر نشاط و روحیه و حالت تحرک و همچنین جسارت، یعنی خط‌شکنی‌ها که در جوان‌ها به‌عنوان خصیصه وجود دارد، نباشد، ما به آرمان‌ها دست پیدا نخواهیم کرد.» 1392/5/6 بر این اساس، جنبش دانشجویی مسئولیت‌های مهمی در حرکت انقلابیِ ملت ایران بر عهده دارد. برخی محورهای این نقش‌آفرینی را این‌چنین می‌توان برشمرد:
استکبارستیزی و مبارزه با نظام سلطه
«مبارزه با استکبار و نظام سلطه ... جزو کارهای اساسی و مبانی انقلاب است؛ یعنی اگر مبارزه با استکبار نباشد، ما اصلاً تابع قرآن نیستیم. مبارزه با استکبار که تمام نمی‌شود. در مورد مصادیق استکبار، آمریکا اتم مصادیق استکبار است.» 1394/4/20 نکته دیگر هم اینکه «مبارزه با استکبار در انقلاب اسلامی و در میان ملت ما یک حرکت معقول و منطقی و دارای پشتوانه علمی و یک حرکت خردمندانه است، برخلاف آنچه بعضی می‌خواهند وانمود بکنند که این یک حرکت شعاری و احساساتی است، متکی به منطق و عقلانیت نیست، به‌عکس، حرکت ملت ایران یک حرکت متکی به عقلانیت است.» 1394/8/12 در این میان، رسالت جنبش دانشجویی این است که بداند «مسئله ستیزه با استکبار و روز ملی استکبارستیزی یک مسئله اساسی و برخاسته از تحلیل و حرف درست است. » 1392/8/12 و همواره در میدان مبارزه با استکبار مجاهدت کند، چراکه «مبارزه با استکبار تعطیل‌پذیر نیست، تکلیفش کاملاً روشن است؛ خودتان را آماده کنید برای ادامه مبارزه با استکبار.» 1394/4/20
تبیین و گفتمان‌سازی برای تحقق آرمان‌ها
از جمله وظایف مهم جنبش دانشجویی، آرمان‌خواهی است که با «گفتمان‌سازی» و «تصمیم‌سازی» عملی می‌شود: «ممکن است کسی بگوید ما این آرمان‌ها را چه‌جوری دنبال بکنیم؟ ما که در کشور اثری نداریم؛ یک عده مدیرانی هستند، دارند کار خودشان را می‌کنند، ما هم اینجا شعار می‌دهیم، حرف می‌زنیم. این اشتباه در فهم مسئله است؛ هرگز این‌جوری نیست. دانشجو تصمیم‌ساز و گفتمان‌ساز است. شما وقتی که یک آرمانی را دنبال می‌کنید، می‌گویید، تکرار می‌کنید و بجد پای آن می‌ایستید، این یک گفتمان در جامعه ایجاد می‌کند، این موجب تصمیم‌سازی می‌شود.»1394/4/20 جنبش دانشجویی باید «گفتمان‌های اصلی؛ یعنی عدالت، اقتصاد دانش‌بنیان، پیشرفت ایرانی اسلامی، شتاب در یافته‌های علمی را تقویت کند.» 1395/4/12در این زمینه مسئله «تبیین» اهمیت می‌یابد: «تبیین هم در محیط دانشجویی است، هم در محیط بیرونِ دانشجویی ... مسئله‌ نماز جمعه و امثال این‌ها که این‌ها گفتمان درست می‌کند، این‌ها فکر و مطالبه عمومی ایجاد می‌کند و این خیلی باارزش است، کشور را می‌کشاند به یک سَمت مشخصی، البته تداوم کاری، استقامت، درست‌گفتن و تکرار لازم دارد.» 1395/4/12
جهاد علمی و گره‌گشایی از مشکلات کشور
«در این نظام مردمى، دانشجویان در سازندگى آینده و ترسیم حرکت عمومى جامعه، نقشى باید داشته باشند بیش از آنچه در جاهاى دیگر دارند.» ۲۳/۳/۱۳۶۸ به این دلیل که «دانشجویان طبقه پیشرو و پیشاهنگ و زبده و بانشاط و تروتازه پیکره اجتماع هستند.» 1368/3/23 جنبه مهمی از این نقش‌آفرینی در زمینه حرکت علمی تجلی می‌یابد: «هیچ‌چیز نباید موجب بشود که در حرکت علمى آن‌ها اندک توقفى و تعللى به‌وجود بیاید.» 1368/3/23 اهمیت مجاهدت علمی این است که «امروز یکی از نیازهای اساسی و درجه یک کشور، نیاز علمی است. اگر چنانچه ما توانستیم در عرصه علمی، پیشرفت‌هایی را که تا امروز بحمدالله به‌دست آمده است، با همین سرعت دنبال کنیم، هم در زمینه مشکلات اقتصادی، هم در زمینه مشکلات سیاسی، هم در زمینه مشکلات اجتماعی، هم در زمینه مسائل بین‌المللی، مطمئناً گره‌گشایی‌های بزرگی خواهد شد.» 1392/5/6 بنابراین، «امروز یکی از پایه‌ای‌ترین گفتمان‌های کنونی کشور ما باید گفتمان پیشرفت علم و فناوری باشد؛ این
برو برگرد ندارد.» 1387/6/5
جوانان، «پیشران حرکت» در «گام دوّم انقلاب»
واقعیت این است که ایران اسلامی دارای ظرفیت‌های فراوانی است. فعال‌سازی این ظرفیت‌ها در مسیر تحقق حداکثری آرمان‌ها و عبور از مشکلات، جهاد امروز جوانان انقلابی است. «ظرفیت‌ها باید شناخته بشود و از آن‌ها استفاده بشود» 1397/11/29 و در این عرصه «دانشگاه» و «جنبش دانشجویی مسلمان» نقشی ویژه بر عهده دارد، چراکه «در دانشگاه خیلی می‌شود کار کرد، اتفاقاً در دانشگاه باید کار کرد. چه کسی باید در دانشگاه کار بکند؟ شما. شما تشکل‌ها هستید که در دانشگاه باید کار بکنید ... هر کدام کار کنید؛ مستقل و به‌قول میدان جنگ، آتش‌به‌اختیار.» 1396/3/17 معنای «آتش‌به‌اختیار» هم این است که «همه جوان‌ها، همه‌ گروه‌های مؤمن در زمینه‌های مختلف، هر کاری که برایشان میسر است و مطابق با قوانین کشور و مصلحت کشور [است]، باید انجام بدهند و معطل کسی نباید بمانند.»از نقاط اصلی مورد تأکید در بیانیه «گام دوم انقلاب»، «عظمت نقش نیروی جوان متعهد است.»امروز و در «گام دوم انقلاب»، حرکت عمومی کشور به‌سوی تحقق آرمان‌ها وجود دارد، «منتها بایستی انضباط و سرعت پیدا کند و پیشرفتش به‌سمت آن چشم‌انداز محسوس باشد.» 1398/3/01 نکته‌ کلیدی اینکه «جوان‌های متعهد، محور این حرکت‌اند» چراکه «جوان پیشران و موتور حرکت است. اگر نسل جوان نمی‌بود و نمی‌خواست و اقدام نمی‌کرد، حرکت متوقّف می‌شد؛ اندیشه پیران و فکر و تجربه آن‌ها آن‌ وقتی به‌کار می‌آید که حرکت جوانانه جوانان وجود داشته باشد؛ پیشران این حرکت، جوان‌ها هستند.»1395/9/3