۴۴ - مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات : برتری حضرت زهرا(س) بر فرشتگان ۱۴۰۰/۱۰/۰۸
برتری حضرت زهرا(س) بر فرشتگان
۱۴۰۰/۱۰/۰۸
اینکه در یک شعری، شاعری چه سروده، یا یک مداحی در یک مجلسی چه گفته است، ممکن است راست و درست باشد و ممکن است در مقام مبالغه یک مطلبی بوده باشد.
اما این سؤال که حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا(س) دارای چه جایگاه و مقام والایی است و برتر از فرشتگان می‌باشد، برمی‌گردد به جایگاه انسان و انسانیت و برتری او بر فرشتگان؛ وقتی ثابت شد که انسان برتر از فرشته است، برتری حضرت زهرا بر فرشتگان با توجه به جایگاه ممتاز آن حضرت در میان انسان‌ها، خود بخود ثابت می‌شود.
برتری انسان بر فرشته
رسول‌الله (صلي‌الله‌عليه‌وآله) دربارۀ كرامّت و فضيلت انساني فرمود: «هيچ چيز نزد خدا گرامي‌تر از فرزند آدم نيست.» عرض شد: اي پيامبر، فرشتگان برتر نيستند؟ فرمود: «اَلمَلائِكَهًُْ مَجبوُرونَ، بِمَنزِلَهًِْ الشَّمْسِ وَ القَمَرِ» (1)، فرشتگان مثل خورشيد و ماه كارهايي را به جبر انجام مي دهند. امام محمّدباقر(ع) نیز برتري انسان را بر فرشتگان تأييد مي‌كند و می‌فرماید: «پس از درگذشت حضرت آدم(ع) نوبت نماز خواندن بر جنازه او فرا رسيد. فرزند او هبهًْ‌الله گفت: اي جبرئيل، جلو برو و بر آدم نماز بخوان. جبرئيل(ع) به فرزند آدم گفت: اي هبهًْ‌الله خداوند به ما دستور داد كه در بهشت بر پدرت سجده آوريم. پس ما را نسزد كه بر هيچ يك از فرزندانش امامت كنيم.»(2)
شخصي به نام عبدالله ابن سنان با مختصر تفاوتي از مولايمان اميرالمؤمنين علي(ع) پرسيد: فرشتگان برترند يا آدميان؟ حضرت فرمود: خداوند در فرشتگان فقط عقل نهاده است و نه خواهش نفساني و در حيوانات، ميل و خواهش نهاده است و نه عقل. ولي در فرزندان آدم هر دو را نهاده است. بنابراين، آن كه عقلش بر خواهش نفسانی‌اش چيره آيد از فرشتگان بهتر است و آن كه خواهشش بر عقلش غالب شود، از حيوانات بدتر است.(3)
بنابراین اگر انسان جايگاه خود را در آفرينش دانست و به ارزش و شخصيت و كرامّت انساني خويش پي برد و كاري نكرد كه آن ارزش را از كف بدهد، همان، عامل برتري او بر فرشتگان خواهد بود.
مـلايـك در مقـام ار چـه بـلندند
ولي هر يك به جايي پايبندند
ولي انسان چو شد در نفس كامل
تـرقّي مي‌كند منزل به مـنزل
جایگاه خاص حضرت زهرا(س)
اما در مورد مقام حضرت زهرا(س) روایات زیادی آمده است که دلالت بر بزرگی مقام ایشان در نزد خداوند می‌کند، با تعابیری که درباره هیچ‌کدام از معصومین صحبت نشده است. از جمله بعضی از احادیث پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت آمده است:
علامه مجلسی از کتاب علل‌الشرایع، حدیثی از جابر از امام صادق(ع) نقل می‌کند که از آن حضرت پرسیدم: چرا فاطمه زهرا(س) را زهراء نامیده‌اند؟ حضرت فرمود: زیرا خداوند او را از نور عظمت خود آفرید. پس وقتی که آن نور تابید، آسمان زمین روشن شد و چشمان ملائکه را خیره ساخت، آنان سجده کردند و پرسیدند ای پروردگار ما، این نور چیست؟ پس خداوند به آنان وحی کرد که نوری از نور من است که در آسمان زمین آن را از عظمت خود خلق نموده‌ام و آن را از صلب یکی از پیامبرانم خارج کرده‌ام و آن را بر تمام پیامبران برتری بخشیده‌ام و از این نور، امامانی خارج شده‌اند که برای برپایی فرمان من قیام می‌کنند و مردم را به حق من هدایت می‌کنند و من آنها را بعد از پایان یافتن وحی و نبوت جانشین خود در زمین کرده‌ام.(4)
این روایت با صراحت دلالت دارد بر اینکه حضرت زهرا(س) نه تنها بر فرشتگان بلکه بر تمام انبیاء غیر از پدر بزرگوارش برتری دارد. امام صادق(ع) فرمود: اگر حضرت علی(ع) نبود که با حضرت زهرا(س) ازدواج کند، از زمان حضرت آدم تا روز قیامت هیچ‌گونه کفو و همتایی برای آن حضرت پیدا نمی‌شد.(5)
این روایت نیز دلالت می‌کند که مقام و درجه هیچ‌کس به جز حضرت علی(ع) به مقام حضرت زهرا(س) نمی‌رسد. البته وجود مقدس خاتم‌الانبیاء پیامبر اکرم(ص) از این بیان خارج است که در جای خود ثابت است و آن حضرت اشرف مخلوقات الهی است.
_______________
1. كنزالعمّال، شماره:36621.
2. شيخ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسين بن موسی بن بابويه، كمال‌الدين، ص214.
3. علامه مجلسی، محمدباقر، بحار، ج60، ص299.
4. شيخ صدوق، علل‌الشرايع، ص 179، باب 143، ج 1؛
بحارالانوار، ج 43، ص 12، حديث 5؛ کشف‌الغمه، ج 2، ص 464.
5. علل‌الشرایع، ص 178، باب 143، حدیث 3؛ بحارالانوار، ج 43، ص 10؛ اصول کافی، ج 1، ص 524، حدیث 10.
* مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات