عباسعلی اختری
نماینده استان تهران در مجلس خبرگان
یکی از درس‌های بسیار عمیق در فلسفه اجتماع، موضوع اخلاق است. گرچه برعکس اهمیت آن، کمتر موردتوجه و تبیین و عمل قرار می‌گیرد. نقش اخلاق در زندگی اجتماعی تا آن حد است که در حقیقت جامعۀ بدون اخلاق را نمی‌توان جامعه بشری به‌حساب آورد، هرچند در علوم مادّی و صنعت، پیشرفت فوق‌العاده کرده باشد.
مهم‌ترین امتیاز انسان بر دیگر حیوانات (چهارپایان)، جمال‌گرایی و براساس آن فرق‌گذاری میان خوبی‌ها و بدی‌ها و گزیدن خوبی‌هاست. تمام پیغمبران و سفیران الهی آمدند تا انسان‌ها را بر آن دارند که بدی‌ها و زشتی‌ها را از خود دور سازند و خویشتن را به زیبایی‌ها بیارایند. این آرمان را پیامبر خاتم حضرت محمد صلی‌الله علیه وآله هدف نهایی بعثت خود اعلام و فرمود: «بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق»
مبعوث شدم و رسالت یافتم تا خلقیات کریمه و برتر را در میان بشر تکمیل و تتمیم کنم.
بدیهی است از دیدگاه اخلاق نظری، پیام‌آوران از طرف خدا، آن‌گونه اخلاق را که خدای حکیم برای بشر می‌پسندد، خوب و زیبا معرفی می‌کنند و کرده‌اند، و آن‌گونه اخلاق را که خدای مهربان برای بشر را نمی‌پسندد، پیام‌آوران الهی آنها را بد و زشت و منکر معرفی کرده‌اند.
دانشمندان علم اخلاق در توضیح ریشه خلق‌های ستوده، چهار گونه از قوای نفسانی را ذکر و شرح کرده‌اند. لیکن با نگاه توحیدی، پایه و اساس همه بایدها و شایدها را عدالت می‌دانند، همان‌گونه که خدای اعلام فرموده که؛ «خداوند به عدالت و احسان امر فرموده و از فحشاء و منکر منع نموده است.»1
عدالت در همه امور و روابط داخلی و خارجی مانع از حق‌کشی و تجاوز به حقوق دیگران است. و احسان برتر از عدالت، به نیکی و کمک به طبقه‌های ضعیف و اقشار تحت مدیریت وا‌می‌دارد. اخلاقی به‌ویژه در بعد اجتماعی‌اش نقش حیاتی دارد. یکی از خلقیات الهی در جامعه حیاء است.
حیاء، یکی از خلقیات ستوده و مهم است که ویژه انسان بوده و او را از سایر حیوانات ممتاز می‌سازد. در چهارپایان کمتر نماد حیاء مشاهده می‌شود. گرچه در رابطه با فیل و پنگوئن و کلاغ گفته‌اند که در انظار، جفت‌گیری نمی‌کنند.
اینکه حیاء مخصوص انسان است، به جهت آن است که حیاء از آثار عقل و نبود آن نشانه‌ای از فقدان عقل است. همچنانکه مولا علی علیه‌السلام می‌فرماید: «العقل شجرهًْ ثمرها السّخاء و الحیاء،2 عقل چون درختی است که ثمره و حاصل آن سخاوت و حیاء است.»
بازدارندگی حیاء
حیاء صفتی است که جلوی بسیاری از زشتی‌ها را می‌گیرد. زشتی‌هایی که بشر آن را به رسمیت می‌شناسد، هرچه در شخصی ملاحظه شود، به همان نسبت ارزش انسانی او را می‌کاهد. به همین جهت اشخاصی که به هویت و شخصیت خود می‌اندیشند، هرگز حاضر نیستند در جامعه رفتار و کرداری داشته باشند که مردم آنها را ازنظر انسانی پست شمارند، همین حقیقت حیاء است.
پیغمبرگرامی صلی‌الله علیه و آله فرمود: «هرگاه حیاء نداری، هر کاری خواهی بکن»3 و نیز فرمود: «از چیزهایی که مردم از پیامبران گذشته آموخته‌اند این است که؛ وقتی حیاء نداری، هرچه خواهی کن»4 یعنی وقتی کسی شخصیت خود را زیر پا بگذارد، به هرگونه پستی و رذالت ممکن است تن دهد.
آنگاه کار بعضی به‌ظاهر مسلمان‌ها به‌جایی می‌رسد که در مدیریت شبکه عنکبوتی کشور چنان دشمن‌پسند عمل می‌کنند که نتانیاهو آنها را بزرگ‌ترین سرمایه اسرائیل می‌شمارد.5
و این در موقعیتی است که دشمنی اسرائیل با اسلام و مسلمانان سال‌هاست آشکارشده است. امام راحل در همان اوایل پیروزی انقلاب فرمود: «اسرائیل به‌قدری نجس است که اگر انگشت به بحر محیط بزند نجس می‌شود.»
ارزیابی پیغمبر صلی‌الله علیه و آله ازاین‌گونه اشخاص این است که می‌فرماید: «وقتی مردی را دیدید که اهمیتی نمی‌دهد به آنچه بگوید یا دربارۀ او بگویند، پس البته او متجاوز مفسد یا شیطان است.»6
ثقهًْ‌الاسلام کلینی (رحمت خدا بر او) باسند نقل می‌کند از علی بن اسباط و او از سلمان فارسی (که او را از اهل‌بیت پذیرفتند) فرمود: «هرگاه خداوند هلاکت بنده را بخواهد، سرمایۀ حیاء را از او می‌گیرد، وقتی حیاء از او گرفته شد، او را نخواهی یافت جز خائن یا خیانت‌پذیر، پس اگر خائن و خیانت‌پذیر شد، امانت‌ورزی از او سلب می‌شود، وقت امانت‌ورزی از او گرفته شد، او را فقط خشن و تندخواهی یافت، وقتی خشن و تندخو شد، طوق ایمان از او سلب می‌شود، آنگاه‌که طوق ایمان از او گرفته شد، او را فقط شیطانی ملعون خواهی یافت.»7
امام صادق علیه‌السلام در ضمن سخن بلندی فرمود: «... اگر حیاء نباشد... امانتی را ادا نکنند و از هیچ فحشایی خودداری نگردد. آیا نمی‌نگری این‌ها همه صلاح انسان و تمامیت انسانیت اوست.»8
این درس‌ها به زیبایی به ما می‌آموزد که هر جا حیاء نباشد، بسیاری از ارزش‌های انسانی و ازجمله ادای امانت نخواهد بود و قهراً از خیانت هم خودداری نخواهد شد.
و خیانت نه‌تنها با اسلام، بلکه با انسانیت هم نمی‌سازد؛ امام باقر علیه‌السلام فرمود:«انسانیت بر خصلت‌هایی استوار است، بر هرچه استوار باشد، بر خیانت و دروغ قرار داده نشده است.»9
عجین دو فقدان
پس روشن است که فقدان حیاء به فقدان انسانیت نیز می‌انجامد. حال بیا و تماشا کن حاصل این اختلاط را که؛ ارزش عقل و علم و درک و آزادگی و غیرت و ملیّت و آبرو و وطن و معنویت و... همه را هدیه به دشمن، زیر پا می‌گذارد و عجب آنکه از زشتی این اعمال باکی ندارد. زشتی عمل، یک وقتی محدود به خود شخص می‌شود که البته بسیار کم است، چرا که بیماری‌های روح و جان سرایت می‌کند. و یک وقتی زشتی عمل مربوط به یک جامعه و مربوط به حقّ ملت می‌شود. دریوزگی و ذلت در مقابل دشمن، آرمان‌های ملی و انقلابی را لکّه دار می‌کند. پس چرا؟ انگیزه‌های آن چیست؟
البته برای خداناشناسان و تابلوداران کفر و شرک، فقدان هویت انسانی مسئله‌ای نیست، چراکه خود را برتر از حیوان ارزیابی نمی‌کنند.
اما عجیب کار آن‌هایی است که با داشتن عنوان مسلمانی و اهل وطن انقلابی و داعیه اصلاح‌گری از گرایش و‌پرستش سرِ کفر یعنی شیطان بزرگ و کمک کردن به آنها، برای منافع توهّمی تلاش می‌کنند.
بیچاره‌هایی که خودی خویش را در هویت دشمن ذوب کرده می‌بینند. عجیب‌تر آنکه خود بَرده شده‌اند و دیگران را هم به بردگی و سرسپردگی به آمریکای جنایتکار دعوت می‌کنند.
همه معیارهای انسانی، مطابق دیکته دشمن، نادیده انگاشته و در اثر فقدان حیاء، در سایت «دیپلماسی ایرانی» می‌گوید: «در عرصۀ سیاست، عدالت و حق جایی ندارد» لابد سیاست دلخواه دشمن!
او معتقد است در میدان نبرد حق و باطل، بدون ایستادگی و با تعطیل کردن مقاومت، باید زیر چتر شیطان رفت. زیرا عامل تعیین‌کننده را، قدرت و ثروت می‌داند. البته وقتی حیاء نیست، برای عدل و اخلاق هم جایگاهی قائل نیستند. این منطق فرعونیان و مستکبران است. آمریکا‌پرستان هم می‌گویند: «امید به برجام ]که خود امید بسته بودند[‌بی‌خود است. اختلاف با آمریکا را حل کنید. وگرنه حاصلی جز شکست نخواهد داشت.» در تصور این مشرک صفتان، تنها راه خروج از بن‌بست اقتصادی، مذاکرات فرابرجامی است. البته مسلمان نمایانی که خدا را فراموش کنند، کیفرشان آن است که خدا خودشان و همه داشته‌هایشان را از یادشان می‌برد.10 خود را بریده از همه‌جا و تنها می‌بینند، و چون «کافر همه را به کیش خود پندارد» کشور را در تعارض با جهانی که او می‌پندارد (آمریکا) می‌نگرد. پس باید کنار آمد.
به این نظریه‌پردازان باید گفت، چرا در هشت سال که روزبه‌روز ذلت را بیشتر پذیرفتید و به ملت خود خسارت وارد کردید، از تنهایی سخن نگفتید؟ لابد برای اینکه خودتان را زیر چتر شیطان می‌دیدید!
قرآن به پیغمبر صلی‌الله علیه و آله می‌گوید: «به بدخواهان بگو بمیرید از غصه، زیرا خدا از باطن شما آگاه است.»11 شکست احزابِ برخاسته علیه اسلام و انقلاب اسلامی، قطعی و آشکار شده «خدا، ایدۀ کافران را فروافتاده، و ایدۀ خداگرایان را فراآمده قرار داده و او پیروز داناست.»
__________________________
1. سوره (16) نحل، آیات 89 و 90. 2. معجم غررالحکم، ج2، ص1268. 3. نهج‌الفصاحه، ص46، ش238. 4. غررالفصاحه، ص158، ش1279. 5. کیهان 10/08/1400، ص2، یادداشت روز. 6. «اذا رایتم الرجل لایبالی ما قال او ما قیل فیه، فانّه لبغیهًْ او شیطان» بحارالانوار (چاپ اسلامیه)، ج77، ص149، ش63 و 64. 7. اصول کافی، ج2، ص308، باب اصول الکفر، حدیث10، ردیف2473؛ بحارالانوار(چاپ اسلامیه)، ج72، ص110- نقل از کافی. 8. بحارالانوار، ج3، ص81. 9. «بنی الانسان علی خصال، فمهما بنی علیه، فانّه لا یبنی علی الخیانهًْ والکذب» (بحارالانوار(چاپ اسلامیه)، ج78، ص203). 10. سوره (59) حشر، آیه19. 11. سوره (3) آل عمران، آیه119.