بهترین میراث پدران برای فرزندان
قال ابوعبدالله(ع): ان خیر ما ورث الاباء لأبنائهم الادب لا المال، فأن المال یذهب و الادب یبقی؛ امام صادق(ع) فرمود: به‌راستی بهترین ارثی که پدران برای فرزندانشان می‌گذارند ادب است نه مال، زیرا مال از بین می‌رود ولی ادب می‌ماند.(1)
* * *
مسعده بن صدقه می‌گوید: و قال ابوعبدالله(ع): ان خیر ما ورث الاباء لأبنائهم الادب للمال؛
پدر، پول، ملک و خانه و زمین و بقیه‌ مملوکات را برای فرزند خودش به ارث می‌گذارد اما بهترین ارثی که می‌گذارد ادب است.
مسعده بن صدقه در ذیل روایت می‌گوید، یعنی بالادب العلم. مراد حضرت از ادب که فرمودند، علم است. شاید مقصود همین انتقال فرهنگ است که در عرف ادبیات امروز دنیا و امروز کشور ما و ماها می‌گوییم انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر.
فرض بفرمایید پدری صدق را به فرزندش تعلیم می‌دهد، شجاعت را، همت را، کار کردن را، شرف را . اینها ادب است. تعبیر علم هم بر اینها، تعبیر غلطی نیست، تعبیر حقیقی است.اینها علم است، علم فقط نوشتن فرمول ریاضی و فیزیک و غیره نیست. اینها علم حقیقی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. بنابراین مراد از ادب یک چنین چیزی خواهد بود.
نکته‌ اساسی در اینجا این است که این فرهنگ‌پذیری که در انسان هست، در درجه‌ اول از ناحیه‌ خانواده است که ‌اشباع می‌شود، پاسخ داده می‌شود. هم واقعیتی را بیان می‌کند که بدانیم هر حرکت ما، هر رفتار ما، مشی ما با فرزندانمان در شکل‌دهی ذهنیت آنها و شخصیت آنها تأثیر می‌گذارد. درواقع این روایات نظام ارزشی اسلام را معین می‌کند. اهمیت این تعلیم را، این آموزش را، این انتقال فرهنگ صحیح را به فرزندان نشان می‌دهد که این وظیفه‌ پدران است.
البته به فرزندان هم دارد این را می‌گوید که بدانید آنچه که گیرتان می‌آید از این ناحیه، قیمتی‌تر است از آنچه که از مال و منال دنیوی از پدران به دست می‌برید. تقوا را، پرهیزکاری را، دوری از گناه را، انس با خدا را، انس با قرآن را، تسلیم در مقابل اوامر الهی را، میل و شوق به درجات معنوی و خدایی را، توجه دادن به معنویت را، اینها را ما باید به بچه‌هایمان یاد بدهیم. اولین جایی‌که فرزند این چیزها را می‌چشد داخل خانواده است. اینها را بایستی به بچه‌ها یاد داد. جلوی بچه‌ها قرآن بخوانید، جلوی بچه‌ها دعا بخوانید. در مقابل چشم بچه‌ها از خدای متعال بخواهید دعا کردن و حرف زدن با خدا را عملاًً یاد بدهید. جلوی بچه‌ها دروغ نگویید، غیبت نکنید. طمع به مال را نشان ندهید. این‌گونه که شد، این بچه این جوری بار می‌آید. اگر چنانچه ما غیبت می‌کنیم، بداخلاقی می‌کنیم، اهانت به این و آن می‌کنیم، جلوی بچه‌هایمان خودمان را در مقابل مقامات دنیوی کوچک می‌کنیم، با خدای متعال اصلاً انسی پیدا نمی‌کنیم، این بچه‌ هم در این محیط پرورش می‌یابد و از این حقایقی که باید فرا بگیرد غافل می‌ماند و ذهن او و روح او با همین کارهایی که ما می‌کنیم آشنا می‌شود.
- فأن المال یذهب و الادب یبقی؛
این ارزشش بیشتر است، مال از بین می‌رود اما این ادبی که شما به این بچه یاد دادید ،این تا آخر عمر با او هست، چون شخصیتش را شکل می‌دهد این سیاقت (طرز) شخصیت فرزند است و باید به این اهمیت داد.
 شرح حدیث در ابتدای درس خارج فقه، 05/۰۵/1392
_________________________
1)الشافی، ج 1، ص 851
پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب