جرعه های معرفت-شرح حدیث معصومین (ع) در کلام رهبر انقلاب :
درس‌هاي رمضان
۱۴۰۱/۰۱/۱۹
درس‌هاي رمضان
نتيجه روزه ماه رمضان، ذخيره تقوا در دل و جان ماست كه بايد ما را در راه‌هاى پُر پيچ و خم زندگى در طول سال مدد كند و صراط مستقيم را براى ما تضمين نمايد.
به بركت ماه رمضان، براى مسلمان فرصتى پيش مى‌آيد كه بايد از آن در جهت تقويت حيات معنوى و نشاط مادّىِ خود استفاده كند. يكى از درس‌هاى بزرگ ماه رمضان كه در خلال دعا و روزه و تلاوت قرآن در اين ماه بايد آن را فرا بگيريم و استفاده كنيم، اين است كه با چشيدن گرسنگى و تشنگى، به فكر گرسنگان و محرومان و فقرا بيفتيم. در دعاى روزهاى ماه رمضان مى‌گوييم: اللّهمّ اغن كلّ فقير. اللّهمّ اشبع كلّ جائع. اللّهمّ اكس كلّ عريان(مفاتيح‌الجنان: دعاى يوميه ماه مبارك رمضان). اين دعا فقط براى خواندن نيست؛ براى اين است كه همه، خود را براى مبارزه با فقر و مجاهدت در راه ستردن غبار محروميت از چهره محرومان و مستضعفان موظّف بدانند. اين مبارزه، يك وظيفه همگانى است. در آيات قرآن مى‌خوانيم: أرأيت الّذى يكذّب بالدّين. فذلك الّذى يدعّ اليتيم. و لايحضّ على طعام المسكين؛ آیا کسی که روز جزا را پیوسته انکار می‌کند دیدی؟ او همان کسی است که یتیم را با خشونت می‌راند و (دیگران را) به اطعام مسکین تشویق نمی‌کند! (سوره ماعون، آيات 3 – 1). يكى از نشانه‌هاى تكذيبِ دين اين است كه انسان در مقابل فقر فقيران و محرومان بى‌تفاوت باشد و احساس مسئوليت نكند. در ماه رمضان، به بركت روزه، طعم گرسنگى و تشنگى و نرسيدن به آنچه اشتهاى نفس انسان است را درك كرديم و چشيديم. اين بايد ما را به احساس مسئوليتى كه اسلام در قبال مسئله مهمّ فقر و فقير از يكايك مسلمانان خواسته است و بر دوش آنان وظيفه نهاده است، نزديك كند.
وظیفه دولت و مردم در قبال فقر
البتّه علاج فقر به شكل اصولى در هر جامعه‌اى، از راه استقرار عدالت اجتماعى و نظام عادلانه در محيط جامعه است تا كسانى كه اهل دست‌اندازى به حقوق ديگرانند، نتوانند ثروتى را كه حقّ همگان است، به سود خود مصادره كنند. اين يك وظيفه دولتى و حكومتى است؛ امّا مردم هم به نوبه خود وظيفه سنگينى بر دوش دارند. اجراى برنامه‌هاى اجتماعى فقط در بلندمدّت و ميان‌مدّت و به‌تدريج امكانپذير است؛ امّا نمى‌شود منتظر ماند تا برنامه‌هاى اجتماعى به ثمر برسد و شاهد محروميت محرومان و فقر گرسنگان در جامعه بود. اين وظيفه خودِ مردم و همه كسانى است كه مى‌توانند در اين راه تلاش كنند.
همه بايد خود را موظّف به مواسات بدانند. مواسات يعنى هيچ خانواده‌اى از خانواده‌هاى مسلمان و هم‌ميهن و محروم را با دردها و محروميت‌ها و مشكلات خود تنها نگذاشتن؛ به سراغ آنها رفتن و دست كمك‌رسانى به سوى آنها دراز كردن. امروز اين يك وظيفه جهانى براى همه انسان‌هايى است كه داراى وجدان و اخلاق و عاطفه انسانى هستند؛ امّا براى مسلمانان، علاوه‌بر اينکه يك وظيفه اخلاقى و عاطفى است، يك وظيفه دينى است.
به همسايه‌ها و فقرا رسيدگى كنيد. يكى از عواملى كه نمى‌گذارد دست كسانى كه توانايى كمك دارند، به يارى فقرا دراز شود، روحيه مصرف‌گرايى و تجمّل در جامعه است. براى جامعه بلاى بزرگى است كه ميل به مصرف، روزبه‌روز در آن زياد شود و همه به بيشتر مصرف كردن، بيشتر خوردن، متنوّع‌تر خوردن، متنوّع‌تر پوشيدن و دنبال نشانه‌هاى مُد و هر چيز تازه براى وسايل زندگى و تجمّلات آن رفتن، تشويق شوند. چه ثروت‌ها و پول‌هايى كه در اين راه‌ها هدر مى‌رود و از مصرف شدن در جايى كه موجب رضاى خدا و رفع مشكلات جمعى از مردم است، باز مى‌ماند!
آفات مصرف‌گرايي در جامعه
مصرف‌گرايى براى جامعه بلاى بزرگى است. اسراف، روزبه‌روز شكاف‌هاى طبقاتى و شكاف بين فقير و غنى را بيشتر و عميق‌تر مى‌كند. يكى از چيزهايى كه لازم است مردم براى خود وظيفه بدانند، اجتناب از اسراف است. دستگاه‌هاى مسئولِ بخش‌هاى مختلف دولتى، به‌خصوص دستگاه‌هاى تبليغاتى و فرهنگى ـ به‌ويژه صدا و سيما ـ بايد وظيفه خود بدانند مردم را نه فقط به اسراف و مصرف‌گرايى و تجمّل‌گرايى سوق ندهند؛ بلكه در جهت عكس، مردم را به سمت قناعت، اكتفا و به‌اندازه لازم مصرف كردن و اجتناب از زياده‌روى و اسراف دعوت كنند و سوق دهند. مصرف‌گرايى، جامعه را از پاى درمى‌آورد. جامعه‌اى كه مصرف آن از توليدش بيشتر باشد، در ميدان‌هاى مختلف شكست خواهد خورد. ما بايد عادت كنيم مصرف خود را تعديل و كم كنيم و از زيادي‌ها بزنيم.
جوانان اجتماعات خانوادگى تشكيل دهند و كمك‌هاى افراد خانواده را جمع كنند و در درجه اوّل به مصرف فقرا و ندارهاى همان خانواده و فاميل برسانند و اگر نيازى نبود، به فقراى ديگر رسيدگى كنند.
امروز در جامعه ما فقر وجود دارد. وظيفه ما به عنوان نظام اسلامى، ريشه‌كن كردن فقر در جامعه است. نبايد در جامعه محروميت باشد. اين تكليف ماست به عنوان دولت، به عنوان نظام اسلامى، به عنوان آحاد مردم. كلّكم راع و كلّكم مسئول عن رعيته؛ هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش می‌دهند بازخواست خواهید شد. (صحيح بخارى، ج 1، ص 304 (حديث نبوي))؛ اين وظيفه همه است. هر كدام به نحوى تجمّل و اسراف و زياده‌روى را كم كنيم. اين درس ماه رمضان است. اين كار، همّت و گذشت و بصيرت و آگاهى مى‌خواهد. از خداى متعال كمك بخواهيم.
خانواده‌هاى بسيارى هستند كه نه از روى تن‌پرورى و تن به كار ندادن، بلكه به معناى واقعى كلمه محروم و مستمندند. بايد اينها را شناسايى و پيدا كنيد ـ كار مشكلى هم نيست ـ و به اينها كمك نماييد.
* بیانات در خطبه‌هاي نماز عيد فطر ـ 15/9/1381