1132 - اهداف قیام امام حسین(ع) (3)(پرسش و پاسخ) ۱۴۰۱/۰۵/۱۷
پرسش:امام حسین(ع) در رابطه با قیام کربلا، چه اهدافی را دنبال می‌کرد و انگیزه اصلی و هدف غایی آن حضرت چه بود؟
پاسخ:در دو بخش قبلی به بررسی اجمالی چهار دیدگاه شامل:
1- شهادت‌طلبی 2- تشکیل حکومت 3- حفظ جان 4- دیدگاه جمع بین شهادت‌طلبی و تشکیل حکومت و نقد اجمالی آنها پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
برای تبیین نظریه «هدفمندی چند لایه» با اعتقاد و باور به اینکه امام حسین(ع) از شهادت خویش آگاه بود ولی شهادت را مقصد می‌دانست، نه مقصود و هدف غایی، حادثه عاشورا را در دو لایه تشریح می‌کنیم:
لایه اول: تحلیل مبانی و شئون امامت
امام حسین(ع) در سخنان، خطابه‌ها و نامه‌های خود، برای امتناع از بیعت با یزید، علل و اهدافی و برای حرکت خود از مدینه به مکه و از آنجا به سمت کوفه، علل و اهداف دیگری را مطرح می‌سازد. در بخش نخست امام حسین(ع) خطاب به فرماندار مدینه می‌فرماید: ای امیر! ما خاندان نبوت و معدن رسالت و محل آمد و شد فرشتگان و جایگاه رحمت هستیم. خداوند، امور را با ما می‌گشاید و با ما می‌بندد و یزید مردی فاسق، باده‌گسار، آدمکش و اهل فسق و فجور آشکار است، همانند منی با کسی همانند او بیعت نمی‌کند. (مقتل‌الحسین، خوارزمی، ج 1، ص 183)
و در بخش دوم، اصلاح امت، احیای سنت، امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با سلطان ستمگر و عزت و آزادگی را مطرح می‌کند، و می‌فرماید: به درستی که من از روی سرمستی و سرکشی و فسادانگیزی و ستمگری، قیام نکرده‌ام، بلکه برای تحقق رستگاری و اصلاح در امت جدم محمد(ص) قیام کرده‌ام. می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به سیره جدم محمد(ص) و پدرم علی‌ابن ابیطالب(ع) رفتار کنم. (الفتوح، ج 5، ص 21) بنابراین امام حسین(ع) برای تبیین دین و حفظ آن از نابودی و تحریف، اجرای دین و الگو بردن، حائز منصب و مقام امامت شده بود، و این رسالت و مأموریت‌ها می‌بایست بر تمام رفتار و گفتار و اندیشه‌های ایشان سایه می‌افکند. دستاوردهای این لایه از هدف عاشورا، سست شدن بنیاد حکومت بنی‌امیه، نابودی حکومت یزید، پایه‌ریزی قیام‌های حق‌طلبانه و آگهی مردم در آن برهه تاریخ است، که البته در فاصله زمانی نسبتا کوتاه اتفاق افتاد.
لایه دوم: تحقق هدف عاشورا از منظر خدا و رسول(ص) و اولیای دین در این لایه دیگر هدف به یک برهه از تاریخ محدود نمی‌شود، بلکه جاودانه ساختن مشعل آزادیخواهی، مبارزه با ستم، بروز کرامات انسانی و آگاهی‌بخشی منظور است در اینجا میان امام حسین(ع) و نهاد انسانیت انسان‌ها در طول تاریخ، رابطه‌ای عاطفی برقرار می‌شود. به نظر می‌رسد که تعبیرهای زیر را در سایه چنین لایه‌ای از هدف، بتوان تفسیر کرد، آنجا که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ان لقتل الحسین حرارهًْ فی قلوب المومنین، لا تبرد ابداً» همانا با کشته شدن حسین(ع)، حرراتی در دل مومنان ایجاد می‌شود که هرگز، سرد نمی‌گردد. (مستدرک الوسائل، ج 10، ص 318) با این نگاه می‌توان راز و رمز احکام ویژه‌ای را که در مجموعه تعالیم شیعه، درباره حادثه عاشورا و امام حسین(ع) وارد شده فهمید و تحلیل کرد. مانند: استحباب سجده بر تربت امام حسین(ع)، استحباب زیارت امام حسین(ع) در مناسبت‌های مختلف مذهبی، استحباب اقامه عزاداری و گریستن برای امام حسین (ع)، استحباب زیارت اربعین و... همه اینها نشان می‌دهد که علاوه بر اهدافی که امام حسین(ع) از قیام خود داشته است، خداوند و اولیای دین نیز اهدافی را از این قیام منظور داشته‌اند، این همان چیزی است که از آن به «اهداف چند لایه قیام امام حسین(ع) می‌توان تعبیر کرد. به بیان دیگر، امام حسین(ع) می‌دانست که در این حادثه به شهادت می‌رسد، اما برای رسیدن به اهداف، به میدان مبارزه با طاغوت زمان درآمد که عبارتند از:1- اصلاح امور امت اسلام 2- اقامه حق و طرد باطل 3- عزت و آزادگی 4- افشای ظلم و ستمگری حاکمان بنی‌امیه 5- زمینه‌سازی برای تشکیل حکومت اسلامی. خداوند نیز از این قیام و پایان غمبار خونینش، اهدافی را برای همیشه تاریخ در نظر داشته است. آنچه برخی به عنوان «اسطوره مقدس» یا روابط عاطفی میان انسان‌ها و امام حسین(ع) بدان اشاره کرد‌ه‌اند به این بعد از اهداف برمی‌گردد. بنابراین دستاوردهای قیام دیگر به بخشی از تاریخ برنمی‌گردد و محدود نمی‌شود، بلکه برای پیروان تمام آیین‌ها، و الگو قرار گرفتن تمامی قیام‌های آزادی‌خواهانه و انسانی و الهی تا روز قیامت خواهد بود