۹۳ - خانواده و ازدواج از نگاه رهبری : «ازدواج آسان» در کلام و توصیه‌های رهبر انقلاب۱۴۰۲/۰۳/۲۹
خانواده و ازدواج از نگاه رهبری :
به مناسبت سالروز پیوند آسمانی مولای متقیان و بانوی عالمیان و روز ازدواج:
«ازدواج آسان» در کلام و توصیه‌های رهبر انقلاب
۱۴۰۲/۰۳/۲۹
مهدی برازنده
یکم ماه ذی‌الحجه هرسال مصادف با سالروز پر خیر و برکت ازدواج حضرت امیرالمومنین علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) است؛ ازدواجی که اگرچه با سادگی شروع شد و ادامه یافت، اما سرشار از عشق و محبت بود و ماحصل آن الگویی برای تمام زوج‌ها در همه ادوار تاریخ شد. در زمانه امروز که سبک زندگی‌ها پیچیده و مشکل شده و تبلیغات برای تجمل‌گرایی و رفاه بی‌حد و حصر هجمه زیادی به زندگی خانواده‌ها وارد کرده، ازدواج ساده اهل بیت علیهم‌السلام می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مشکلات و مسائل باشد. امروز می‌توان با بهره‌مندی از دیدگاه راهگشای عالمان، دانشمندان، دلسوزان و بزرگان جامعه در مسائل مهمی در زندگی مانند انتخاب همسر و تشکیل زندگی، بسیاری از گره‌ها را باز کرد. هرچند ازدواج امروزه نسبت به گذشته سخت‌تر شده و برخی مشکلات اقتصادی ورود جوانان را به این میدان دشوارتر کرده اما شاهد هستیم که علاوه بر این سختی‌ها از طرف خانواده‌ها یا خود جوانان به روش‌ها و با تفکرات مختلف به این سختی‌ها اضافه می‌شود. بسیارند جوانانی که آماده ازدواج هستند و بعضاً امکانات اولیه ازدواج را نیز دارند، اما دغدغه‌های اضافی و تکالیف زائدی که دیگران بر روی دوش آنها گذاشته‌اند، مانع از تشکیل خانواده از سوی آنها شده است. بنابراین ضمن پذیرفتن نقش مسائل اقتصادی در زندگی، لازم است به نقش اساسی مسائل فرهنگی و آداب و رسوم غلط و تحمیل شده در زندگی امروزی اهتمام داشت. به این مناسبت در این گزارش سعی شده است، مروری بر گزیده بیانات رهبر حکیم انقلاب اسلامی که همواره در سال‌های گذشته تا کنون بر ازدواج ساده و سالم جوانان و خانواده‌ها تاکید کردند، داشته باشیم. بدون شک مرور بیانات و توصیه‌های معظم‌له می‌تواند راهنما و گره‌گشای خوبی در حل مسئله ازدواج و چشیدن طعم شیرین ازدواج آسان خصوصاً برای جوانان در شرایط فعلی باشد.
در زیر گزیده‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب را مرور می‌کنیم.
سخت‌گیری نکردن والدین
«به پدرها و مادرها تذکّر می‌دهم؛ من خواهش می‌کنم و تقاضا می‌کنم از شماها که یک خرده امکانات ازدواج را آسان کنید. پدر و مادرها سخت‌گیری می‌کنند؛ هیچ سخت‌گیری لازم نیست. بله، یک مشکلات طبیعی وجود دارد -مسئله مسکن، مسئله شغل و از این مسائل- لکن «اِن یَکونوا فُقَرآءَ یُغنِهِمُ اللهُ مِن فَضلِه»؛ خب، این قرآن است. ممکن است جوان، الان هم امکانات مالی مناسبی نداشته باشد، امّا ان‌شاءالله بعد از ازدواج خدای متعال گشایش می‌دهد. ازدواج جوان‌ها را متوقّف نکنند؛ من خواهش می‌کنم که پدرها و مادرها به این مسئله توجّه کنند.
البتّه یکی از مسائل مهم این است که رسم خواستگاری رفتن و وساطت کردن برای ازدواج دخترها، متأسّفانه کمرنگ شده؛ این چیز لازمی است. افرادی هستند - سابق‌ها همیشه معمول بود، حالا هم با کثرت نسل جوان در جامعه ما، باید این رواج داشته باشد- پسرهایی را می‌شناسند، به خانواده دختر معرّفی می‌کنند؛ دخترهایی را می‌شناسند، به خانواده پسر معرّفی می‌کنند؛ تسهیل می‌کنند و آماده‌‌سازی می‌کنند ازدواج را؛ این کارها را بکنند. هرچه که ما بتوانیم در جامعه مسئله مشکل جنسی جوان‌ها را حل کنیم، این به نفع دنیا و آخرت جامعه ما است؛ به نفع دنیا و آخرت کشور ما است؛ بعد هم برای مسئله نسل که من رویش خیلی تکیه دارم [مهم است].» (20/4/1394 در دیدار رمضانی با جمعی از دانشجویان)
احیای واسطه‌گری در ازدواج
«بعضى از تصورات و سنت‌هاى غلط در مورد ازدواج وجود دارد که اینها دست‌‌وپاگیر است، مانع از رواج ازدواج جوان‌ها است؛ این سنتها را باید عملاً نقض کرد. شما که جوانید، مطالبه‌‌گرید، پرنشاطید، پیشنهادکننده نقض خیلى از عادت‌ها و سنتها هستید، به نظر من این سنت‌هاى غلطى را هم که در زمینه ازدواج وجود دارد، بایستى شماها نقض کنید؛ این هم یک مسئله است که من تأکیدِ آن را لازم می‌دانم. البته در گذشته معمول بود که براى ازدواج، افراد خیر و مؤمنى پیدا می‌شدند، واسطه‌‌گرى می‌کردند، دخترهاى مناسب را، پسرهاى مناسب را، معرفى می‌کردند، ازدواج‌ها را راه مى‌‌انداختند؛ این کارها باید انجام بگیرد؛ باید واقعاً در جامعه یک حرکتى در این زمینه به وجود بیاید». (1/5/1393 در دیدار رمضانی با دانشجویان)
پرهیز از مهریه سنگین
«من از مردم سراسر کشور خواهش می‌کنم که آن قدر مهریه‌ها را زیاد نکنند. این سنت جاهلی است. این کاری است که خدا و رسول (ص) در این زمان بخصوص، از آن راضی نیستند. نمی‌گوییم حرام است. نمی‌گوییم ازدواج باطل است. اما خلاف سند پیامبر (ص) و اولاد ایشان و ائمه هدی(ع) و بزرگان اسلام است. خلاف روش این‌هاست و به خصوص در زمان ما که کشور احتیاج دارد به این همه کارهای صحیح، آسان شود، هیچ مصلحت نیست که بعضی ازدواج‌ها را این طور مشکل کنند». (2/9/1373 در مراسم خطبه عقد)
«بعضی از خانواده‌های طرف عروس می‌گویند که ما مهریه آن‌قدر بالا نمی‌خواهیم ولی خانواده داماد برای پز دادن و تفاخر می‌گویند نه نمی‌شود! چند میلیون یا فلان‌قدر. خب اینها همه دوری از اسلام است. هیچ کس با مهریه بالا خوشبخت نشد. این‌هایی که خیال می‌کنند اگر مهریه نباشد ازدواج دخترشان متزلزل خواهد شد، اینها اشتباه می‌کنند. ازدواج اگر چنان‌چه با محبت بود، با وضعیت درست بود، بی‌مهریه هم متزلزل نمی‌شود. ولی اگر چنان‌چه بر مبنای خباثت و زرنگی و کلاهبرداری و فریب و این چیزها بود، مهریه هر چقدر هم که زیاد باشد، مرد بدجنس زورگو، کاری خواهد کرد که بتواند از زیر بار این مهریه هم فرار کند». (4/9/1375 در مراسم خطبه عقد)
فرهنگسازی ازدواج آسان
«امروز یکی از مشکلات جامعه ما مسئله جوان‌ها: مسئله اشتغال جوان‌ها، ازدواج جوان‌ها. دختران و پسران جوان فراوان، [امّا] ازدواج دشوار و گاهی ناممکن است. خب باید کمک کنند؛ باید افراد در این زمینه‌ها کار کنند، تلاش کنند، باید فرهنگسازی بشود. وقتی با تبلیغات چندجانبه و همه‌جانبه روی فرزندآوریِ کمتر تبلیغ می‌شود، می‌رسیم به وضعیّت فعلی که آدم‌های وارد، هشدار می‌دهند نسبت به بیست سال دیگر، سی سال دیگر، از لحاظ پیر شدن کشور، پیر شدن جامعه. جامعه پیر نمی‌تواند به آن قلّه‌ها برسد؛ همه پیشرفت‌های ما تا امروز به برکت حضور جوان‌ها بوده. بنده گفته‌ام که پیرها بلاشک نقش ایفا می‌کنند، امّا موتور، جوان‌هایند. اگر این جامعه محروم بماند از یک جمعیّت قابلِ جوان، دشمن بر این جامعه مسلّط خواهد شد. خب این فرهنگسازی لازم دارد؛ فرهنگسازی دست شما است. تشکیل خانواده فرهنگسازی میخواهد، ازدواج آسان فرهنگسازی میخواهد، سخت‌گیری نکردن در امر ازدواج فرهنگسازی لازم دارد.» (26/11/1398 در دیدار مداحان اهل بیت علیهم‌السلام)
پرهیز از اسراف در مراسم ازدواج
«بعضی از مردم با این کاری که می‌شود با آن ثواب برد، گناه می‌برند. با اسراف‌هایی که می‌کنند، با خلاف‌هایی که انجام می‌دهند، با آمیختن این عمل حَسن و حسنه به کارهای حرامی که انجام می‌دهند. حرام همه‌اش هم این نیست که محرم و نامحرم و این چیزها باشد. آنها هم البته حرام است، اما ریخت و پاش زیادی هم حرام است. اسراف حرام است. سوزاندن دل مردمی که ندارند در مواردی واقعاً حرام است. زیاده‌روی کردن، حرام و حلال کردن برای این‌که بتواند جهیزیه دخترش را فراهم کند، اینها حرام است.» (9/11/1376 در مراسم خطبه عقد)
ازدواجی مانند ازدواج حضرت فاطمه زهرا (س)
«ازدواج‌ها در دوران انقلاب و به برکت آن آسان شد؛ چون تشریفات و سخت‌گیری‌ها کم شد. نگذارید دوباره به خانه اول برگردیم. پدران و مادران، نسبت به مقدّمات غیر لازمِ ازدواج سخت‌گیری نکنند؛ جوانان که سخت‌گیری‌ای ندارند. بگذارند ازدواج اسلامی انجام بگیرد. بگذارند ازدواج برای دختر مسلمان و زن جوانی که در محیط اسلامی است، مثل ازدواج فاطمه زهرا (س) باشد؛ ازدواجی با پیوند عشقی معنوی و الهی و جوششی بی‌نظیر میان زن و مرد مؤمن و مسلمان و همکاری و همسری به معنای واقعی بین دو عنصر الهی و شریف، اما بیگانه از همه تشریفات و زر و زیورهای پوچ و بی‌محتوای ظاهری. این است ازدواج درست زن مسلمان و تربیت فرزند و اداره محیط خانه و البته اندیشیدن و پرداختن به همه چیز جامعه و دین و دانش و فعالیت اجتماعی و سیاسی. اسلام، این است.» (26/10/1368 دیدار با جمع کثیری از بانوان)
«من گمان می‌کنم این‌که در جهیزیه حضرت زهرا (علیهاالسلام) این قدر سادگی رعایت شد... این حد را حفظ کردند. این یک جنبه نمادین داشت. برای این‌که بین مردم مبنا و پایه‌ای باشد برای عمل به آن، تا دچار این مشکلاتی که بر اثر زیاده‌روی‌ها پیش می‌آید، نشوند.» (18/4/1377 در مراسم خطبه عقد)
پرهیز از خرید لباس عروس گران قیمت
«بعضی‌ها لباس عروس گران‌قیمت می‌خرند. نه! چه لزومی دارد. حالا لباس عروس می‌خواهند، بعضی‌ها لباس عروس را می‌روند کرایه می‌کنند. چه مانعی دارد؟ ننگ دارد؟ نه! چه ننگی؟ چه مانعی دارد؟ بعضی‌ها این را ننگ می‌دانند. ننگ این است که انسان یک پول گزافی بدهد، یک چیزی بخرد که یک بار آن را مصرف کند، بعد بیندازد دور. یک بار مصرف! آن هم با این وضعی که بعضی مردم دارند.» (4/10/1374 در مراسم خطبه عقد)
برگزاری ساده مراسم ازدواج
«در همه امور زندگیتان سادگی را رعایت کنید. اولش هم از همین مراسم ازدواج است، از این جا شروع می‌شود. اگر ساده برگزار کردید، قدم بعدی‌اش هم می‌شود ساده و الا شما که رفتید آن مجلس کذایی مثل اعیان و اشراف‌های زمان طاغوت را درست کردید، بعد دیگر نمی‌توانید بروید تو خانه کوچکی مثلاً با وسایل مختصری زندگی کنید. این جور نمی‌شود. دیگر چون خراب شده و از دست رفته است. از اول، زندگی را پایه‌اش را براساس سادگی و ساده‌زیستی بگذارید تا زندگی بر خودتان، بر کسانتان و بر مردم جامعه ان‌شاءالله آسان شود.» (13/6/1374)
پرهیز از تهیه جهیزیه سنگین
«از بعضی‌ها وقتی می‌پرسیم که شما چرا برای دو نفری که می‌خواهند زندگی بکنند، بازار را می‌خواهید خالی کنید که جهیزیّه برای خودتان درست کنید؟ می‌گویند: خب ما داریم. چون داریم می‌خواهیم بکنیم. آیا این استدلال کافی است؟ چون داریم! نه. این استدلال به هیچ وجه کافی نیست. استدلال غلطی است. در یک جامعه همه جور انسان زندگی می‌کند. شما باید کاری کنید که آن دختری هم که ندارد، اگر خواست شوهر بکند بتواند و الّا این جهیزیّه‌ای که شما دارید برای دخترتان درست می‌کنید، این مهریّه‌ای که شما دارید به عروستان می‌دهید، این دیگر دَرِ ازدواج را برای دیگران خواهد بست... این روش انسانی نیست. این روش اسلامی نیست.» (5/8/1375 در خطبه عقد)
«انواع و اقسام ریخت و پاش‌ها، زیاده‌روی‌ها، کارهای غلط، جهیزیه‌های سنگین. همه‌جور چیزی را حتماً باید بخرند، بیاورند توی جهیزیه بگذارند، که اقلّاً یک چیز بیشتر از آن دختر خاله‌اش، یا نمی‌دانم خواهرش، یا آن همسایه‌شان یا آن همکلاسی‌شان داشته باشد. اینها از آن غلط‌های بسیار موذی و آزاردهنده است، برای خود انسان و برای مردم. خیلی از دخترها نمی‌توانند به خانه بخت بروند، خیلی از پسرها نمی‌توانند ازدواج کنند، به خاطر همین چیزها. به خاطر همین گرفتاری‌ها. اگر ازدواج آسان بود، اگر مردم آن‌قدر سخت‌گیری نکرده بودند، بعضی‌ها اگر مهریه‌شان سنگین نبود، اگر این جهیزیه‌های جاهلانه نبود و پدر و مادرها به خیال خودشان برای این‌که مبادا دل دخترشان بشکند، خودشان را به آب و آتش نمی‌زدند، این گرفتاری‌ها برای خیلی از خانواده‌ها پیش نمی‌آمد.» (26/10/1372 در مراسم خطبه عقد)
دست کم نگرفتن موانع فرهنگی در ازدواج
«مسئله اشتغال با مسئله ازدواج ارتباط هم دارد و یکی از موانع ازدواج، همین مسئله اشتغال است؛ لیکن در مورد ازدواج، من عرض کنم: عزیزان من! موانع فرهنگی ازدواج را دست کم نگیرید. ازدواج برای جوانان لازم است و جوانان هم آن را می‌خواهند. البته موانعی هم وجود دارد، ولی همه موانع، اقتصادی نیست. موانع اقتصادی بخشی از مشکل است. عمده، موانع فرهنگی است – عادت‌ها، تفاخرها، تکاثرها، چشم و هم‌چشمی‌ها، تجمّل‌طلبی‌ها – این‌هاست که یک مقدار نمی‌گذارد آن کاری که باید انجام گیرد، صورت پذیرد. باید شما و خانواده‌هایتان این گره‌ها را باز کنید. من از ازدواج‌های دانشجویی که هرسال برگزار می‌شود، بسیار خشنود و خرسندم. اگر عادت کنند که ازدواج‌ها را ساده، بی‌پیرایه و بی‌تشریفات انجام دهند، فکر می‌کنم که بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. اساس ازدواج در اسلام بر سادگی است. در اوایل انقلاب نیز همین‌طور بود؛ منتها متأسفانه این فرهنگِ تکاثر و تفاخر و سرمایه‌داری یک خرده کار را مشکل کرد. متأسفانه بعضی از مسئولان هم با ازدواج‌های کذایی خانواده‌هایشان، مشکلاتی را درست کردند.» (9/12/1379 در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر)
پرهیز از تفکرات غلط مانند لزوم داشتن ملک و شغل برای ازدواج
«بلاشک یکی از چیزهایی که باروری را محدود می‌کند، بالا رفتن سنّ ازدواج است؛ خب، این یکی از کارهایی است که باید در کشور فکر بشود. چرا سنّ ازدواج در کشور ما بالا رفته؟ مگر جوان هفده‌ساله، هجده ساله، نوزده ساله، احتیاج ندارد به اطفاء نیاز جنسی و غریزه جنسی؟ ما باید به این فکر کنیم. خب، از آن‌طرف می‌گویند که اینها خانه ندارند، شغل ندارند، درآمد ندارند؛ ببینیم چگونه می‌شود کاری کرد که همه اینها با هم جمع بشود. ما نباید تصوّر بکنیم که حتماً بایستی یک نفری یک خانه مِلکی داشته باشد، یک شغل درآمدداری داشته باشد، بعد ازدواج بکند؛ نه، اِن یَکونوا فُقَرآءَ یُغنِهِمُ اللهُ مِن فَضلِه؛ این قرآن است [که] با ما دارد این‌جور حرف می‌زند.» (6/8/1392 در دیدار با اعضای همایش ملی تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه)
خرید نکردن از مراکز معروف به گرانی
«این دختر خانم‌ها که می‌خواهند جهیزیه درست کنند، برای خرید اسباب سر عقد و جهیزیه، توی این دکان‌های گران‌قیمت بعضی از جاهای تهران، آن محلات گران‌قیمت که معروف است – نمی‌خواهم البته اسم بیاورم – من می‌شناسم کجاهاست که دکان‌هایش معروف است به جنس گران، اصلاً طرف آنها پا نگذارند. بروند آنجاهایی که معروف به گرانی نیست. این‌طور نباشد که داماد بیچاره را دنبالشان راه بیندازند برای خرید عروس و خرید عقد. متأسفانه از این کارها می‌کنند.» (19/3/1372 در مراسم خطبه عقد)