1268 - شرایط موفقیت پیام‌رسانی (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۰۳/۱۲
شرایط موفقیت پیام‌رسانی
(پرسش و پاسخ)
پرسش:برای رسیدن به جذب حداکثری و تأثیرگذاری مثبت و سازنده بر مخاطبان چه شروط و مؤلفه‌هایی را باید به نحو مطلوب به کار گرفت تا این غرض حاصل شود؟
پاسخ:عوامل موفقیت یا شکست پیام
به طور کلی چهار عامل در موفقیت یا شکست یک پیام بر روی مخاطبان مؤثرند که اگر به نحو صحیح و مطلوب انجام گیرد، موجب جذب و همگرایی مخاطبان یا صاحبان پیام خواهد شد و اگر به نحو غلط و نامطلوب به کار گرفته شود موجب دفع و واگرایی مخاطبان خواهد شد. این عوامل عبارتند از:
1- ماهیت پیام 2- شخصیت خاص پیام‌رسان 3- ابزار پیام‌رسانی 4- کیفیت و روش و اسلوب رساندن پیام.
1- ماهیت پیام
اولین شرط موفقیت و تاثیرگذاری مثبت یک پیام، عقلی بودن، حقانیت و غنی بودن محتوای آن است. شکی نیست که انسان به عنوان مخاطب یک پیام نیازهای گوناگونی دارد که تمام ابعاد وجودی او را در بر می‌گیرد مانند، نیازهای مادی، معنوی، احساسی و عاطفی، فکری و رفتاری. یک پیام باید موافق و منطبق با نیازهای واقعی مخاطب باشد تا جاذبه داشته و بتواند با تاثیرگذاری مثبت مخاطب را همسو و همگرا با صاحب پیام نماید. در غیر این صورت یعنی تضاد با نیازهای واقعی بشر موجبات تنفر، واگرایی و دفع مخاطب را فراهم می‌آورد. یک پیام اگر ضدعقل و منطق باشد، ولو مثلا احساسی باشد، برای مدت کمی دوام پیدا می‌کند و برای همیشه قابل دوام نیست. از این جهت قرآن کریم دائما تاکید بر تعقل و تفکر می‌کند. «افلا یعقلون»، «افلا یتفکرون»، «افلا یتدبرون» و هرگز عقل و منطق را در پیام‌رسانی و دعوت دیگران ترک نکرده است: «ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه و جادلهم باللتی هی احسن» ای پیامبر! مردم را همیشه با دلیل قانع‌کننده و نصیحت دلسوزانه به راه خدا دعوت کن. (همچنین با بهترین روش با آنها به بحث و مناظره بنشین. (نحل- 125)
شاخص دیگر غنی و قوی بودن منطق پیام این است که با عواطف و احساسات بشر انطباق داشته باشد. انسان کانونی دارد غیر از کانون عقلی و فکری به نام کانون عواطف و احساسات که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بنابراین توافق و هماهنگی با احساسات و تا حدی اشباع احساسات عالی و رقیق بشر و نیز هماهنگی با نیازهای زندگی و عملی و عینی بشر از دیگر شرایط غنی بودن و قدرتمند و کارآمد بودن یک پیام است. فقها از حدیث پیامبر اکرم(ص) که الاسلام یعلو و لا یعلی علیه» چنین استنباط کرده‌اند که در مقررات اجتماعی اسلام هیچ قانونی که نتیجه آن این باشد که غیر مسلمانان بر مسلمانان برتری پیدا کنند وجود ندارد و اسلام چنین قانونی را امضا نمی‌کند. به تعبیر متکلمین منطق اسلام بر هر منطق دیگری برتری دارد.
2- شخصیت خاص پیام‌رسان
یک پیام وقتی می‌خواهد از روحی به روح دیگر منتقل شود و در روح‌های مردم نفوذ کند و جامعه را تحت تاثیر و نفوذ معنوی خودش قرار بدهد، بدون شک احتیاج به پیام‌رسان و مبلغ دارد. خصوصیات و شخصیت اخلاقی و لیاقت پیام‌رسان و مبلغ در چگونگی تاثیرگذاری بر مخاطبان بسیار حائز اهمیت است. از این جهت قرآن درباره پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: ولو کنت فظا غلیظ القلب لاانفضّوا من حولک» ای پیامبر! اگر تو یک آدم تندخو و سنگین دلی بودی با همه قرآن و معجزاتی که داری مردم از دور تو پراکنده می‌شدند (آل‌عمران- 159) یعنی نرمش و اخلاق حسنه تو عامل مؤثری است در تبلیغ و هدایت مردم به سوی ارزش‌های الهی.
3- ابزار پیام‌رسانی
بدون شک ابلاغ پیام به مخاطب بدون وسیله و ابزار مقدور نمی‌باشد. اولین شرط ابلاغ یک پیام الهی به مخاطبان این است که از هرگونه وسیله و ابزاری نمی‌توان استفاده کرد، و همان‌گونه که هدف مقدس و مشروع است وسیله هم باید عقلانی و مشروع باشد مثلا در برخی عرفان‌های نوظهور برای جذب مخاطب مجالس سماع و چله‌نشینی دارند که در آن زن و مرد در کنار هم با رقص و مطربی به زعم خودشان مفاهیم عرفانی را مطرح می‌کنند. عمده‌ترین وسایل مشروع در ابلاغ پیام الهی عبارتند از: 1- فصاحت و زیبایی پیام 2- صدا و آهنگ خوش 3- استفاده از شعر و هنر
4- کیفیت و روش و اسلوب رساندن پیام
بدون تردید یکی از شرایط موفقیت در هر کاری انتخاب روش و اسلوب صحیح است. و در این رابطه یکی از عوامل واگرایی و نفرت مخاطبان به نحوه ارائه پیام بستگی دارد. عمده‌ترین روش‌های پیام‌رسانی از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام عبارتند از: 1- بلاغ مبین یعنی ابلاغ و تبلیغ واضح و شفاف 2- خیرخواهی و اخلاص در ابلاغ 3- بی‌تکلفی یعنی چیزی را به زور به خود بستن 4- تواضع و فروتنی 5- پرهیز از خشونت 6- نقشی جز پیام‌رسانی برای خود قائل نبودن 7- تفاوت نگذاشتن میان مردم 8- صبر و استقامت.