1298 - لزوم شناخت سیره پیامبر(ص) (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۰۶/۱۰
لزوم شناخت سیره پیامبر(ص)
(پرسش و پاسخ)
پرسش:چه تفاوتی میان سیر و سیره پیامبر(ص) وجود دارد و چرا باید عمق کلام پیامبر(ص) و سیره آن حضرت مورد شناسایی برای درک حقایق عالم هستی و هدایت تشریعی انسان قرار گیرد؟
پاسخ:لزوم شناخت عمق کلام پیامبر(ص)
پیامبر اکرم(ص) رسالتی از جانب خدای متعال برای بندگانش دارد که ما از آن به هدایت تشریعی تعبیر می‌کنیم. بنابراین شناخت قول و فعل و تقریر پیامبر(ص) به منظور حرکت در مسیر هدالت الهی بر هر فرد مسلمانی واجب است. آن حضرت خودش فرموده که خدای متعال به من کلمات جامعه داده است. «اعطیت جوامع الکلم» (امالی شیخ طوسی، ج 2، ص 98) همچنین پیامبر گرامی(ص) می‌فرماید: سخنانی که از من می‌شنوید ضبط و نگهداری کنید و به نسل‌های آینده تحویل بدهید و بسپارید. چه بسا نسل‌های آینده و خیلی دور حرف مرا بهتر بفهمند از شما که امروز پای منبر من هستید «نضرالله عبدا سمع مقالتی فوعاها و بلغها من لم یسمعها فَرُبَّ حامل فقه غیر فقیه و رُبَّ حامل فقه الی من هو افقه منه» خدا خرم سازد چهره آن بنده‌ای را که سخن مرا بشنود و ضبط کند و به کسانی که از من نشنیده‌اند برساند. چه بسا مردمی که حامل یک سخن عمیقند ولی خودشان عمیق نیستند و چه بسا مردمی که حامل یک سخن عمیقند و برای کسی که از خود او فقیه‌تر است نقل می‌کنند. (سفینه‌البحار، ج 1، ص 392)
لزوم شناخت عمیق رفتار پیامبر(ص)
همان‌گونه که خدای متعال به پیامبر اکرم(ص) قدرتی داده که با یک سخن کوتاه یک دنیا مطلب می‌تواند بگوید. همین‌طور سلوک و رفتار و سیره پیامبر گرامی(ص) هم به همان اندازه عمیق است که در شناخت، تفسیر و تبیین آن بسیار باید تعمق کرد. به تعبیر قرآن پیامبر اکرم(ص) اسوه حسنه است که ما باید از آن سبک زندگی الهی خود را بیاموزیم.(احزاب- 21)
تفاوت سیر و سیره پیامبر(ص)
سیره در زبان عربی از ماده سیر است. سیر یعنی حرکت، رفتن و راه رفتن. اما سیره یعنی نوع راه رفتن. سیره بر وزن فعله است و فعله در زبان عربی دلالت بر نوع می‌کند. مثلا جلسه یعنی نشستن، و جلسه یعنی سبک و نوع نشستن، و این نکته دقیقی است. سیر یعنی رفتن و رفتار، ولی سیره یعنی نوع و سبک رفتار. آنچه اهم است علاوه بر رفتار و سیر پیامبر(ص)، سیره یعنی نوع و سبک رفتار پیامبر(ص) است. برخی از آنان که سیره نوشته‌اند، در واقع رفتار و سیر تاریخی پیامبر(ص) را نوشته‌اند. غالب این کتاب‌هایی که ما به نام سیره داریم، سیر است نه سیره. مثلا سیره حلبیه، سیر است نه سیره، اسمش سیره است ولی واقعش سیر است. رفتار پیامبر(ص) نوشته شده، نه سبک پیامبر(ص) در رفتار، نه اسلوب و روش و چگونگی رفتار. بنابراین سیره پیامبر(ص) یعنی سبک و روشی که آن حضرت در عمل و رفتار خود برای مقاصدش به کار می‌برد. بحث از مقاصد پیامبر(ص) هم با سیره آن حضرت متفاوت است. مثلا پیامبر(ص) تبلیغ می‌کرد. سبک و روش تبلیغی پیامبر(ص) چگونه بود؟ پیامبر(ص) در همان حال که مبلغ بود و اسلام را تبلیغ می‌کرد، یک رهبر سیاسی برای جامعه خودش بود. از وقتی که آمد به مدینه و حکومت تشکیل داد. خودش رهبر حکومت بود، سبک و روش رهبری و مدیریت آن حضرت در جامعه چگونه بود؟ پیامبر(ص) در همان حال قاضی بود و میان مردم قضاوت می‌کرد، سبک و روش قضاوتش چگونه بود؟ پیامبر(ص) مثل همه مردم زندگی خانوادگی داشت، زن و فرزند داشت سبک و روش پیامبر(ص) در همسرداری و تربیت فرزند چگونه بود؟ سبک پیامبر(ص) در معاشرت و تعامل با اصحاب و یاران و طرفداران و مخالفین و دشمنان چگونه بود؟ و دهها سبک و روش دیگر که در ابعاد مختلف سیره پیامبر(ص) باید پیرامون آنها تفسیر و تبیین و تعمق صورت گیرد.
نمونه عملی سبک تعامل پیامبر(ص) با مردم
در حدود سال دهم هجرت که آوازه و شهرت پیامبر اکرم(ص) در همه جا پیچیده است، یک عرب بیابانی می‌آید خدمت پیامبر(ص) وقتی که می‌خواهد با پیامبر(ص) حرف بزند، روی آن فضا و جوی که شنیده، رعب پیامبر(ص) او را می‌گیرد، زبانش به لکنت می‌افتد. پیامبر(ص) ناراحت می‌شود، از دیدن من زبانش به لکنت افتاد؟! فورا او را در بغل می‌گیرد و می‌فشارد، که بدنش بدن او را لمس کند: برادر! «هون علیک» آسان بگو، از چه می‌ترسی؟ من از آن جبابره‌ای که تو خیال کرده‌ای نیستم «لست بملک» من پسر آن زنی هستم که با دست خودش از پستان بز شیر می‌دوشید. من مثل برادر تو هستم، هرچه می‌خواهد دل تنگت بگو(سیری در سیره نبوی، شهید مرتضی مطهری(ره)، ص 66)