۲۰۵ - شهيد مطهرى : اهريمن و شيطان ۱۴۰۳/۰۶/۱۷
اهريمن و شيطان
۱۴۰۳/۰۶/۱۷
... ممکن است برخي خيال کنند که اهريمن در کيش زرتشتي با شيطان در دين اسلام فرقي ندارد، يعني اگر اهريمن را مخلوق اهورا مزدا بدانيم مساوي مي‌شود با شيطان که از نظر اسلام مخلوق خدا و عامل بدي‌هاست.
ولي اين طور نيست، شيطان از نظر اسلام نقشي در آفرينش اشياء ندارد، در اسلام اصلا چنين انديشه‌اي وجود ندارد که در نظام خلقت موجودات نامطلوبي هست ولي بايست نباشد و چون هست، پس از يک موجود پليد ناشي شده است. از نظر اسلام همه اشياء با دست قدرت خداوند به وجود آمده است و هر چه آفريده خوب و نيک آفريده است. (سجده، آيه 7، طه، آيه 5)
قلمرو شيطان از نظر اسلام تشريع است نه تکوين. يعني شيطان فقط مي‌تواند فرزند آدم را وسوسه کند و به گناه تشويق کند، شيطان بيش از حد دعوت کردن، سلطه و قدرتي بر انسان ندارد. (ابراهيم، آيه 22)
ماهيت شيطان هر چه باشد، انسان بودن انسان به اين است که صاحب عقل و اراده و قوه انتخاب است ! انتخاب وقتي ممکن است که در مرحله اول ، عقل و تشخيص باشد و در مرحله دوم، دو راه ممکن در جلو انسان باشد که هر کدام از اين دو رکن اگر نباشد، اختيار و انتخاب و در واقع انسانيتي در کار نيست.(دهر، آيه 2 و 3)
وسوسه نفس اماره و شيطان شرط اختيار و انتخاب و انسانيت انسان است .
همان طور که دعوت به خير هست و الهامات خير هست، بايد وسوسه شر هم باشد تا انسان يکي از اين دو راه را « انتخاب» کند و گامي در راه انسانيت که راه انتخاب و اختيار است بردارد. به قول مولانا:
در جهان دو بانگ مي آيد به ضدتا کدامين را تو باشي مستعد
آن يکي بانگش نشور اتقيا و آن دگر بانگش نفور اشقيا
شيطان و يا جن در قرآن، در عرض موجودات طبيعي است نه در عرض ملائکه و فرشتگان. ملائکه از نطر قرآن، رسولان و ماموران پروردگارند و در نظام آفرينش کارگزاري مي کنند، ولي جن و شيطان هيچ نقشي در کار خلقت ندارند، از اين جهت مثل موجودات زميني مي باشند. از اينجا مي‌توان فهميد که انديشه مخلوقات بد و ناشايست و اينکه نظام آفرينش ناقص است، به هيچ وجه در انديشه هاي قرآني راه ندارد.
... گاهي در ترجمه هاي فارسي آيات قرآن و يا احاديث، کلمه شيطان به «ديو» و يا «اهريمن» ترجمه مي‌شود. البته اين ترجمه صحيح نيست، کلمه شيطان معادل فارسي ندارد. لهذا بايد عين اين کلمه يا کلمه ابليس که در عربي معادل آن است آورده شود. ديو يا اهريمن به مفهوم حقيقي از نظر قرآن به هيچ وجه وجود خارجي ندارد و مغاير مفهوم شيطان است که در قرآن آمده است.
* شهید مطهری، خدمات متقابل اسلام و ايران( جلد اول)، صص 235-233