۲۱۸ - شهيد مطهرى : فرق رحمان و رحيم ۱۴۰۳/۰۸/۰۷
فرق رحمان و رحيم
۱۴۰۳/۰۸/۰۷
.... رحمان و رحيم هر دو از رحمت، مشتقند و در کلمه رحمت يک معناي اضافه اي نهفته است و آن اينکه در مواردي که موجودي، نيازمند و مستحق است، با لفظ يا زبان تکوين دستش دراز است و به اصطلاح قابل ترحم است و استحقاق دارد که چيزي به او برسد، در اين گونه موارد رحمت است.
منتهي، رحمت انسان وقتي به مستحقي مي رسد که تحت تاثير حالت او قرار گيرد؛ و رقت قلبي در او پديد آيد، ولي خداي متعال از اين امور منزه است.
پس وقتي مي گوئيم رحمان و رحيم، دو معنا در ذهن ما مجسم مي شود: يکي نيازعظيم و فراوان مخلوقات که گويي سراسر مخلوقات با زبان قابليت‌هاي خودشان دست نياز به درگاه بي نياز او دراز کرده و التماس مي‌کنند و ديگر اينکه او رحمت بي حساب خويش را به سوي آنان فرستاده و نيازهاي آنان را تامين نموده است.....
.... فرق رحمان با رحيم چيست؟ قبلا بايد توضيح بدهيم که در زبان عربي کلماتي که بر وزن فعلان است، دلالت بر کثرت مي کند مثل عطشان که به معناي عطش کثير است. کلماتي که بر وزن فعيل است که اصطلاحات آن را صفت مشبهه مي گويند دلالت بر نوعي ثبات و دوام مي کند.
رحمان که بر وزن فعلان است دلالت بر کثرت و وسعت مي‌کند و مي رساند که رحمت حق همه جا گسترش پيدا کرده و همه چيز را فرا گرفته است...
... و اما رحيم که بر وزن فعيل است دلالت بر رحمت لاينقطع و داِئم حق مي کند. رحمان که دلالت بر رحمت واسعه پروردگار مي‌کرد و شامل همه موجودات مي گشت، ولي بالاخره در اين عالم يک سلسله از موجودات پس از هستي معدوم مي شوند و فاني مي گردند ولي رحيم نوعي از رحمت است که جاودانگي دارد و تنها شامل آن بندگاني است که از طريق ايمان و عمل صالح، خود را در مسير نسيم رحمت خاصه حق قرار داده‌اند!
پس پروردگار يک رحمت عام دارد و يک رحمت خاص.
با رحمت عام خودش همه موجودات را آفريده است که از جمله آنان انسان است..... ولي رحيم اشاره به رحمت خاصي است که به انسان‌هاي مطيع و فرمانبردار اختصاص دارد.
* شهید مطهری، آشنايي با قرآن(جلد اول) صص85-83