۱۳۸۷ - (پاسخ به شبهات ): تعمیر و بنای قبور معصومان(ع)، بزرگان و اولیا ۱۴۰۳/۱۰/۱۲
(پاسخ به شبهات ):
تعمیر و بنای قبور معصومان(ع)، بزرگان و اولیا
۱۴۰۳/۱۰/۱۲
شبهه: برای تعمیر و بنای قبور بزرگان و اولیای الهی چه دلیل و توجیهی وجود دارد؟
پاسخ: یکی از اموری که در دین اسلام از آن نهی شده است توجه بیش از حد و افراطی به قبور مردگان است. در دین اسلام نسبت به حفظ حرمت کسی که از دنیا رفته بسیار سفارش شده است و لذا دستورات فراوانی در مورد چگونگی تجهیز و تدفین آنان در منابع دینی بیان‌شده اما از افراط در این مسئله بشدت نهی شده است لذا اجازه داده‌شده است در راستای مصالح جامعه پس از گذشت مدت‌زمانی که عادتاً بدن افراد در داخل قبر تبدیل به خاک می‌شود؛ قبور آنها تخریب شود (1) اما این مسئله در مورد انبیاء و اولیاء الهی صدق نمی‌کند و بر اساس دستور الهی و سیره معصومان(ع) حفظ حرمت آنها همیشه لازم است و لذا بر حفظ و مرمت قبور این افراد تأکید شده است.
در تاریخ زندگانی معصومان(ع) نمونه‌های فراوانی را می‌توان ذکر کرد که دلالت بر اهمیت این مسئله نزد این بزرگواران و سایر مسلمانان دارد، به‌عنوان‌مثال حضرت فاطمه (س) قبر حضرت حمزه(ع) را مرمت کردند (2) یا بعدازآنکه قبور شهدای احد به دستور معاویه تخریب شد و مسلمانان بدن‌های شهدا را مشاهده کردند و درحالی‌که گویا تازه به شهادت رسیده‌اند (3) بدن‌های مطهر را دوباره باعزت و احترام دفن کردند؛ علاوه‌بر این بر روی قبر حضرت حمزه و چند تن دیگر از شهدای احد مسجدی را بنا کردند و از آن زمان تا پیش از حکومت آل‌سعود در عربستان همیشه قبور مطهر این شهدا موردتکریم و توجه همه مسلمانان بوده است. (4)
علاوه‌بر توجه به قبور مطهر شهدای احد، نمونه‌های فراوان دیگری مانند: توجه به مرمت و حفظ مرقد مطهر امام حسین(ع) و بزرگانی همچون حضرت معصومه(س) و... را می‌توان نام برد که نشان از اهمیت حفظ و مرمت قبور معصومان(ع) و اولیاء الهی در نزد اهل‌بیت(ع) و سایر بزرگان مسلمان دارد.در مورد مرقد مطهر امام حسین(ع) و شهدای کربلا اولین بنا توسط مختار ثقفی در سال 65 هجری قمری در دوره امامت امام سجاد(ع) ساخته شد. این بنا شامل یک ایوان سرپوشیده و یک مسجد با دو درب بود. علاوه‌بر این در دوره امامت امام رضا(ع) مأمون باهدف نشان دادن مودت خود به اهل‌بیت- به این خاطر که پدرش‌هارون این بنا را تخریب کرده بود - بنایی بر قبور مطهر شهدای کربلا ساخت که این بنا در دوره متوکل عباسی و به دستور وی تخریب شد اما در دوره امامت امام‌هادی(ع) به دستور منتصر عباسی بار دیگر بر قبور مطهر بنایی ساخته شد.این بنا تا دوره غیبت صغرای امام زمان (عج)
بود و پس‌ازآن بارها در دوره غیبت صغری بازسازی شد. (5)
در مورد مرقد مطهر حضرت معصومه (س) در منابع تاریخی آمده است که پس از وفات و تدفین ایشان در شهر قم، توسط موسى بن خزرج بن سعد اشعرى قمى سایبانى از حصیر و بوریا بر قبر شریف آن بزرگوار برافراشته شد. در سال ۲۵۶ هـ اولین گنبد از جنس سنگ و آجر بر فراز تربت پاک فاطمه معصومه (س) توسط زینب دختر امام جواد(ع) بنا شد و پس از آن بارها و بارها مرقد مطهر ایشان موردبازسازی و مرمت قرار گرفت.(6)
با توجه به آنچه ذکر شد توجه به ترمیم و بازسازی قبور بزرگان و اولیای الهی در عصر خود امامان معصوم(ع) موردتوجه بوده است. در پایان بیان این نکته لازم است که توجه به مرمت و حفظ حرمت قبور این بزرگان در راستای حفظ حافظه تاریخی جامعه اسلامی بر مبنای توحید و زنده نگه‌داشتن شعائر الهی موردتوجه بوده است و همین امر سبب شده است که در طول تاریخ در کنار توجه مؤمنان به حفظ و نگهداری این قبور؛ دشمنان اهل‌بیت(ع) سعی فراوانی در تخریب بنای این قبور و جلوگیری از زیارت آنها داشته باشند.
نتیجه:
دین اسلام در راستای حفظ شعائر الهی و حافظه تاریخی جامعه اسلامی بر مبنای توحید؛ بر حفظ حرمت و مرمت قبور اولیای الهی تأکید دارد و بر همین اساس گزارش‌های فراوانی مبنی بر انجام این کار در طول تاریخ اسلام و به‌صورت خاص در دوره حضور معصومان(ع) نقل‌شده است.
معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
- کتاب احکام اموات، تعمیر قبور نوشته امام خمینی(ره)، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) قابل‌دسترسی در لینک ذیل: http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78-115613/
- کتاب آیین وهابیت نوشته آیت‌الله جعفر سبحانی چاپ نشر مشعر قابل دانلود از لینک ذیل:https://www.ghbook.ir/index.php?option=com-dbook&task=viewbook&book-id=2866&lan
پی‌نوشت‌ها:
1. رساله مراجع عظام تقلید بخش، احکام تجهیز و تدفین اموات و احکام قبرستان مسلمانان.
2. بلاذری، أنسابالأشراف، تحقيق سهيل زكار و رياض زركلى، بيروت، دار الفكر، ط الأولى، 1417 ق، ج4، ص 294. 3. همان، ج 4، ص 289؛ ابن سعد، طبقات الکبری، تحقيق محمد عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، ط الأولى، 1410 ق، ج 3، ص 7.
4. نجمی، محمد صادق، «حرم حضرت حمزه(ع) در بستر تاریخ»، میقات حج 1379 شماره 33. 5. آل طعمه، سلمان هادی، کربلا و حرم‌های مطهر، تهران، مشعر، بی‌تا، صص
89 -100. 6. حسن بن محمد قمی، تاریخ قم، به کوشش جلالالدین طهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ ش، صص 211- 216.