1333 - نشانه‌های خوف از خدا(پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۱۱/۲۰
نشانه‌های خوف از خدا
(پرسش و پاسخ)
پرسش:نشانه‌های خوف از خدا کدام است و چرا عده‌ای علی‌رغم ظاهرشان که پرستش خدا و دینداری است اما آثار و نشانه‌های خوف از خدا در اعمالشان دیده نمی‌شود؟
پاسخ:منشأ خوف از خدا
اولین گام در عالم کمالات، حصول ایمان و معرفت به خدا است. معرفت به ذات حق آثار و ثمرات فراوانی به همراه می‌آورد، و انسان را در مراتب و درجات کمالات بالاتر می‌برد. اولین ثمره معرفت که منشأ پیدایش ثمرات دیگر می‌شود، فضیلت خوف از خدا است. هر کس پروردگار خویش را به عظمت و کبریایی و قدرت مطلقه بشناسد، قهرا خوف و خشیت او بر دلش چیره می‌شود، و از اینکه کاری از او سرزند که او را مطرود درگاه الهی گرداند، سخت بیمناک می‌شود، و هرچه بر معرفتش افزوده شود، بر خوف و خشیت او افزوده می‌گردد، تا آنجا که بزرگترین خائفان، مقرب‌ترین بندگان خدا یعنی انبیای الهی و ائمه طاهرین(ع) هستند.
نشانه‌های خوف از خدا
ثمرات و آثار و نشانه‌های این خوف، توبه و بازگشت به سوی درگاه حق، زهد و بی‌رغبتی نسبت به دنیا، و صبر و شکیبایی در مخالفت با هوای نفس است. حاصل و ثمرات این فضایل، صدق و اخلاص و مواظبت بر فکر و ذکر است، و از برکت آنها فروغ محبت در دل بنده است که خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «الذین امنوا اشد حباً لله» کسانی که ایمان می‌آورند، بیشتر از همه خدا را دوست می‌دارند.(بقره-165) هرچه محبت مسلمان نسبت به خدا فزونی گیرد، از راه تاثیر متقابل، بر شدت اخلاص او افزوده می‌شود و ریشه‌های کفر و شرک و نفاق، با شعله‌های فروزان محبت به خدا می‌سوزد و از بین می‌رود. از این‌رو تکمیل اخلاص و رسیدن به درجات و مراتب والای آن، جز در سایه محبت و معرفت امکان‌پذیر نیست.
آثار محبت
محبت که خود از ثمرات صدق و اخلاق و مواظبت بر فکر و ذکر است، آثار و ثمرات بسیار باارزشی دارد، که از آن‌جمله می‌توان تفویض و توکل و شوق و رضا را ذکر کرد. توکل و تفویض این است که بنده پس از انجام وظیفه، در مقام فرمانبرداری، نتیجه را به خدا واگذارد و آرام و قرار گیرد. توکل و اعتماد به خدا مستلزم قطع توکل از اسباب و وسایط است و خویشتن را به خدا واگذار کند و تنها او را وکیل خود بگیرد، و همه امیدها را فقط به او ببندد و از همه دغدغه‌ها و اضطراب‌ها رهایی یابد. مقام رضا آن است که بنده به قضای الهی راضی و به تقدیر او خشنود شود و این از والاترین و پرارج‌ترین درجات مقربین است. مقام رضا بالاتر از مقام صبر است زیرا در صبر خشنودی شرط نیست.
آثار اخلاص
اخلاص حالت و ملکه‌ای است در دل که در سایه تنزیه قلب از علایق غیرخدایی و مقاصد شرک‌آلود پدیدار می‌شود، و با مداومت بر طاعت و پافشاری در فکر و ذکر شدت می‌یابد. برترین درجه اخلاص مخصوص مخلصین (به فتح لام) یعنی پاکان و خاصان درگاه الهی است. آنان پاک شدگان از هر نوع آلودگی، خواه در مقام عقاید و افکار، خواه در مقام حالات و ملکات، و خواه در مقام اعمال و رفتار هستند. مراتب و درجات پایین‌تر اخلاص، نصیب مخلصین (به کسر لام) یعنی پاک‌کنندگان خود برای خدا است، و هر یک از آنان به تناسب درجه مقام خود، مرتبه‌ای از مراتب عالیه اخلاص را دارا هستند. در تحت فضیلت اخلاص فضایلی دیگر همچون عفت و ورع و تقوا قرار می‌گیرد. که همه از آثار و ثمرات خوف از خدا هستند. عفت یعنی پرهیز از شهوات، و ورع یعنی پرهیز از حرام و تقوی یعنی پرهیز از امور شبهه‌ناک. با این بیان عفت و ورع زیر عنوان تقوا و هر سه تحت عنوان صدق و اخلاص قرار می‌گیرند. مقام صدق آن است که شخصیت انسان صددرصد رنگ حق و حقیقت به خود بگیرد و در همه زمینه‌ها منطبق بر حق باشد.
ریا نقطه مقابل اخلاص
نقطه مقابل اخلاص، رذایلی چون ریا یعنی نشان دادن طاعت به خلق به قصد خودنمایی و تقوافروشی، شهرت‌طلبی، و نامجویی و خواستار رفعت و جاه بودن و دل در گرو اقبال خلق نهادن که نفاق و سایر آثار و مظاهر شرک جلی و خفی و دنیادوستی است.
اخلاص در روایات
1- پیامبر اکرم(ص) فرمود: « بنده به حقیقت اخلاص نمی‌رسد مگر اینکه دوست نداشته باشد که او را به هیچ عملی بستایند.»(مستدرک الوسایل، ج 1، ص 10)
2- امام علی(ع) فرمود: «نجات تنها به اخلاص ممکن است.»(همان)
3- امام صادق(ع) فرمود: «کسی که برای مردم عمل می‌کند، پاداش او بر مردم است و کسی که برای خدا کار کند پاداش او برخداست.(همان، ص 11)
4- پیامبر اکرم(ص) فرمود: خداوند متعال عملی را که به اندازه ذره‌ای ریا در آن باشد، نمی‌پذیرد.»(بحارالانوار، ج 72، ص 304)