1339 - وجود بهشت و جهنم فعلی (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۱۲/۱۸
وجود بهشت و جهنم فعلی
(پرسش و پاسخ)
پرسش:آیا بهشت و جهنم در شرایط کنونی و الان موجود است یا در آینده موجود خواهند شد؟
پاسخ:ادله نقلی مخلوق بودن بهشت و جهنم
مسأله‌ای از قدیم‌الایام میان متکلمین مطرح بوده است و آن اینکه آیا بهشت و جهنم مخلوقند، یعنی در حال حاضر وجود دارند یا در آینده خلق می‌شوند؟ بزرگان شیعه به طور ویژه می‌گویند که «اعتقادنا ان الجنّه و النار مخلوقان»
اعتقاد این است که الان بهشت و جهنم وجود دارد و مخلوق است، ولی در عالمی دیگر است. الان وجود دارد ولی از ما مخفی است. دلیل نقلی آن از آیات قرآن کریم یکی همین است، «و ازلفت الجنه للمتقین، و برزت الجحیم للغاوین» بهشت نزدیک می‌شود به متقیان و جهنم آشکار می‌شود برای گمراهان (شعراء- 90 و 91) آیه دیگر می‌فرماید: «و انّ جهنم لمحیط بالکافرین» و همانا جهنم قطعا بر کافران احاطه دارد. (توبه- 49، عنکبوت-54) در این آیه خداوند می‌فرماید: همانا جهنم در آینده احاطه پیدا خواهد کرد. در این زمینه روایات هم زیاد داریم: و اینکه پیامبر اکرم (ص) فرمود: من در معراج، بهشت را چنین دیدم و جهنم را چنین دیدم، معلوم می‌شود وجود عینی و خارجی دارد که پیغمبر اکرم (ص) در معراج دیده است. (دانشنامه امام خمینی (ره)، روح الله الموسوی الخمینی(ره)، ج 10، ص 15)
همچنین حدیث معروفی است که پیامبر اکرم (ص) در حضور اصحاب نشسته بودند، یک مرتبه به طور ناگهانی جمله‌ای مانند
الله اکبر» فرمودند. اصحاب تعجب کردند، مثل این بود که پیامبر(ص) چیز تازه‌ای شنیده باشد، عرض کردند: یا رسول‌الله! چه بود؟ امر تازه‌ای بود؟ حضرت در پاسخ فرمود: سنگی از لب جهنم هفتاد سال پیش پرتاب شده بود، الان به ته جهنم رسید، صدای آن مرد را شنیدم و بعد خبر رسید که یکی از کفار یهودی، همین الان مرد و هفتاد سال از عمرش گذشته بود.
هفتاد سال پیش از لب جهنم رها شده بود،الان رسید به آنجا که باید برسد. (آشنایی با قرآن، ج 11، ص 372)
دیدگاه‌های مخالفین
1- ابن ابی الحدید معتزلی شارح نهج‌البلاغه می‌نویسد: «بهشت و جهنم روز قیامت برای حساب و جزا خلق می‌شود، و اکنون وجود خارجی ندارند، زیرا وجود کنونی بهشت و جهنم لغو است و خداوند کار لغو انجام نمی‌دهد.»(شرح نهج‌البلاغه، ج 1، ص 109)
2- ابوهاشم جبایی از سران فرقه معتزله در این باره می‌گوید: «محال است که بهشت و جهنم وجود داشته باشند، زیرا قبل از قیامت عالم فانی می‌شود و لازمه این فنا محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم است. (محمد ابن محمد مفید، اوائل المقالات، ص 124)
3- هشام ابن عمر و فوطی از سران معتزله و بنیانگذار فرقه هشامیه، انکار وجود بهشت و جهنم را با فتوی به کفر معتقدین به وجود آن بیان می‌کند. (تاریخ ادیان و مذاهب جهان،عبدالله مبلغی آبادانی، ج 3، ص 308)
پاسخ مخالفین
1- غرض از ایجاد بهشت و جهنم حتی اگر منحصر در جزاء و پاداش هم که باشد موجب لغو بودن وجود کنونی بهشت و جهنم نمی‌شود.
2- لازمه فنای عالم قبل از قیامت حتی اگر منجر به فنای بهشت و جهنم هم شود، باز هم باعث محال بودن وجود کنونی بهشت و جهنم نمی‌شود.
3- استدلال امام رضا(ع) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می‌زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب‌کننده نبوت و امامت معرفی می‌کند.(بحارالانوار، ج4، ص4)
زیرا اخبار مربوط به بهشت و جهنم از لسان پیامبراکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) صادر شده است. و واضح است که تکذیب‌کننده این اخبار، تکذیب‌کننده خبردهنده آن نیز می‌باشد. از سوی دیگر معراج را زمینه باور به این اعتقاد بیان می‌نماید و می‌فرماید: وقتی که پیامبر(ص) به معراج رفتند وارد بهشت شدند و جهنم را دیدند. امام رضا(ع) با این بیان به بنیان‌های سست اعتقادی کسانی اشاره می‌کند که وجود بهشت و جهنم را انکار می‌کنند. استدلال امام رضا(ع) در پاسخ به سوال شیعیانی بود که به طور مشخص سوال می‌کردند آیا هم‌اکنون بهشت و جهنم وجود دارد.(همان) بنابراین تشیع براساس تبعیت و پیروی از قرآن و سخنان معصومین(ع) بر این عقیده هستند که باید به این لزوم و ضرورت این اعتقاد پایبند باشند و منکران بهشت و جهنم فعلی را خارج از دین می‌دانند.(همان، ج8، ص205)