علم و آگاهی هر چند برای حرکت لازم است، اما به تنهایی عامل حرکت نیست،گاهی انسان به چیزی علم دارد، اما انگیزه‌ای نسبت به آن ندارد؛ آنچه سبب حرکت و در واقع عامل محرک می‌شود، احساسات و عواطف است.
فکر و انگیزه ملت، هدف اصلی دشمن
علم و انگیزه یا عبارت بهتر باورها و ارزش‌ها، دو عامل حرکت فرد و جامعه هستند،اختلاف رفتار جوامع نیز به همین دو عامل بستگی دارد؛ یا در نوع بینش و باور با هم فرق دارند و یا در نوع ارزش‌ها متفاوت هستند؛ در واقع می‌توان گفت که اختلاف فرهنگی دارند؛ چرا که ریشه فرهنگ، باور‌ها و ارزش‌هاست و از همین روست که برخی انسان را حیوان فرهنگی دانسته، فرهنگ را عامل امتیاز انسان از حیوان ذکر کرده‌اند.
 اگر می‌بینیم کشوری با ملت ما سر دشمنی دارد و یا از ما بدشان می‌آید و در صدد ضرر رساندن و دشمنی با ایران بوده، دوست دارند جلوی قدرت و پیشرفت آن را بگیرند، به اختلاف آنها با ملت ایران در همین دو عامل باز می‌گردد. یعنی یا نوع فکر و بینش آنها با فکر و بینش ملت ایران نمی‌سازد، یا منافعشان را – که به آن میل و انگیزه دارند – در خطر می‌بینند، و لذا سر ناسازگاری با کشور ایران را دارند؛ از همین رو سعی می‌کنند در دو بعد فکری و انگیزشی ملت را تحت تأثیر قرار دهند.
دشمن قصد دارد فکر و انگیزه ملت ما را تحت تأثیر قرار دهد، دشمن از یک سو می‌خواهد بر فکر مردم ایران اثر بگذارد و چنین القاء کند که شما بدون سازش با غرب و آمریکا هیچ کاری نمی‌توانید بکنید و راه پیشرفت از غرب می‌گذرد و لاغیر و از سوی دیگر سعی می‌کند با تهدید (اعم از حمله نظامی و تحریم)، انگیزه مردم را برای مقاومت و ایستادگی پائین بیاورد.
تاثیرپذیری عده‌ای از مسئولان از بیگانگان
 دشمن تا حدود زیادی حتی در فکر برخی نخبگان مؤمن، متدین و انقلابی نیز اثر گذاشته است، همان‌طور ‌که قبل از انقلاب، رزم آرا که یک نخست وزیر ظاهرا مقتدر و متظاهر به دینداری بود می‌گفت: مردم ایران لولهنگ نیز نمی‌توانند بسازند، بعد از انقلاب نیز برخی از نخبگان مؤمن که نظام و انقلاب را دوست دارند نیز چنین فکر می‌کنند که چاره‌ای جز سازش با آمریکا وجود ندارد؛ زیرا در غیر این صورت هر روز فاصله ما با غرب بیشتر می‌شود! و همه اینها اثر تبلیغات و القائاتی است که دشمن در فکر آنها داشته است.
اگر در داخل کشور نیز خدای ناکرده مسئولینی باشند که باور کرده باشند چاره‌ای جز کنار آمدن با آمریکا و یا به عبارت بهتر باج دادن به آمریکا وجود ندارد، در واقع از دو حال خارج نیستند؛ یا فکرشان تحت تأثیر القائات دشمن قرار گرفته است و یا از تهدیدات دشمنان (اعم از تحریم یا حمله نظامی) هراس دارند؛ از این رو توجیه می‌کنند و می‌گویند باید تعامل برد – برد داشته باشیم؛ البته از ابتدا نیز می‌گویند که توقع بیجا نباید داشت، چرا که معامله برد – برد بوده و آنها نیز باید برد داشته باشند! آنها معتقدند که چهل سال دشمنی کرده‌ایم، چه فایده‌ای داشته است؟ مگر قدرت آنها را نمی‌بینید که به راحتی نفت 110 دلار را به 30 دلار می‌رسانند؟ لذا چاره‌ای جز تسلیم و سازش نداریم؛ و اگر چهل سال است احساسی برخورد کرده و دشمنی کرده‌ایم، اشتباه بوده است! در واقع اصل مطلب همین است، اما اسم آن را معامله برد – برد گذاشته‌اند.
البته چنین نیست که این افراد سوء نیت داشته باشند و یا خدای ناکرده عامل دشمن باشند و چه بسا واقعا خیرخواه کشور هم هستند، اما فکر یا انگیزه‌شان تحت تأثیر تبلیغات و سخنان دشمنان قرار گرفته است.
کوتاه آمدن در برابر دشمن، گاه به خاطر ترس از تهاجم و تحریم دشمن است که انگیزه افراد را برای مقاومت تحت تأثیر قرار می‌دهد؛لذا گاهی این ترس در سخنان برخی نیز کاملا مشخص است و مثلا می‌گویند اگر این برجام و مذاکرات نبود، امروز جنگ شده بود!
شناخت و انگیزه؛ دوعامل مصون ماندن از تاثیرات دشمن
تقویت فکر صحیح همراه با منطق و استدلال و تقویت انگیزه برای مقاومت ، دو عامل مصون ماندن از القائات و تأثیرات دشمن است. ملت ما همان ملتی است که در 8 سال دفاع مقدس، در بدترین شرایط مقاومت کرد و بر دشمن پیروز شد، به همین دلیل باید باور داشته باشیم که می‌توانیم و امروز پیشرفت‌های چشمگیر و کم نظیر در زمینه‌های متعدد علمی، حاصل همین نگاه است.
شناخت و انگیزه دو عاملی است که همواره پیامبران(ع) و ائمه(ع) و در این عصر امام خمینی(ره) و جانشین بر حقش با عبارات مختلف بر آن تأکید کرده‌اند.
دروس دانشگاهی امروز نمی‌توانند این فکر صحیح را به ما بدهند، دروس دانشگاهی در این زمینه خنثی هستند و اطلاعاتی هستند که می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند و خود به خود جهتی ندارند؛ لذا جهت صحیح را باید از دین گرفت. اینکه نباید به دنبال منافع شخصی و هوی و هوس باشیم را دروس دانشگاه و مدرسه به ما نمی گوید، بلکه آن را باید از دین آموخت.
متأسفانه بعد از گذشت قریب به چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، هیچ برنامه رسمی برای شناخت صحیح همه مردم از دین و ایجاد انگیزه دینی در افراد تدوین نشده است،این در حالی است که با پیشرفت تکنولوژی و افزایش وسایل ارتباطی، دسترسی به فساد نیز بسیار ساده شده است و روز به روز نیز چنین ابزارهایی بیشتر می‌شود و امکان جلوگیری از رشد آن نیز وجود ندارد.
نباید توقع داشت که با وقوع انقلاب اسلامی همه چیز درست شده و همه مؤمن شوند و هیچ گناهی در جامعه رخ ندهد، زیرا این امری ناشدنی است و با اختیار انسان منافات دارد؛ اما می‌شود که زمینه رشد بقدری فراهم باشد که کسانی که می‌خواهند رشد کنند بتوانند و راه شناخت حقیقت برای آنها باز باشد. اصلا سنت الهی این نیست؛ حتی در زمان حضرت بقیه الله (عج) نیز قرار نیست اختیار از افراد سلب شود تا قدرت ظلم و گناه نداشته باشند، اما تفاوت آن با سایر دوره‌ها این است که عدالت به طور کامل برقرار می‌شود و ظالم مجازات می‌شود.لازمه اینکه فرد قدرت انتخاب عادلانه و همراه با شناخت داشته باشد، این است که حداقل زمینه شناخت حق و باطل برای همه به یک اندازه فراهم باشد؛ اما امروز با توجه به عوامل متعدد، کشش باطل زیادتر است و افراد عادی را هم فرا می‌گیرد و در واقع آزادی کامل برای انتخاب عقلانی وجود ندارد؛ آزادی زمانی مقدس است که زمینه انتخاب آگاهانه و کامل برای فرد میسر شود؛ اما آن آزادی که مراد از آن فراهم کردن زمینه برای ولنگاری و گناه باشد، تنها دروغی به نام آزادی است.
تعلیم و تربیت صحیح و خداپسند کار انبیاء است، زمانی تعلیم و تربیت صحیح می‌تواند صورت بگیرد که مبانی صحیح فکری برای خود انسان حل شده باشد و بر آن مسلط باشد.
(سخنرانی آیت‌الله مصباح یزدی(دام ظله)
 در دیدار تعدادی از دانشجویان شرکت‌کننده در بیستمین دوره طرح ولایت)؛ قم؛ 19 /1 /95 .