زلال بصیرت (۱۱۴) - مفهوم وسیع جهاد ۱۰ / ۰۳ / ۱۳۹۶
زلال بصیرت
مفهوم وسیع جهاد
اهمیت یادبود شهدا
برگزاری مجالس گرامیداشت شهدا سبب معرفی ارزش شهادت و انتقال آن به نسل‌های بعد می‌شود، اگر رهبر معظم انقلاب زنده نگاه داشتن یاد شهدا را کمتر از شهادت نمی‌دانند، امری مبالغه‌آمیز نیست؛ چرا که تأثیر شهادت در جامعه زمانی کامل می‌شود که در جامعه فراموش نشود و لذا زنده نگاه داشتن یاد شهادت ارزشی به اندازه شهادت دارد.
طبق فرمایش قرآن کریم، شهدا حاضر و ناظرند و قطعا این ابراز ارادت و احترام ما نسبت به خودشان را می‌بینند؛ لذا آنها برای ما دعا می‌کنند و بی‌شک دعای آنها مستجاب است.
ایجاد زمینه برای توجه به اصل و حقیقت شهادت، بزرگترین فایده برگزاری مجالس شهداست؛ لذا باید فکر کنیم و این حقیقت را دریابیم که چرا شهادت در اسلام، اینقدر اهمیت دارد و آیا شهدا انتظار ندارند که ما از رشادتشان درس بگیریم؟
همه شهادت‌ها ارزشمندند، اما ارزش آنها به یک میزان نیست و بالاترین درجه آن را سیدالشهدا(ع) دارد، بر اساس مضامین بخش‌هایی از زیارت اربعین، هدف سیدالشهدا(ع) رهانیدن مردم از جهالت و بازکردن راه هدایت بود؛ قطعا راهی بهتر از شهادت برای هدایت امت اسلامی وجود نداشت، چرا که اگر وجود داشت سیدالشهدا(ع) نیز همان را انتخاب می‌کرد. اما آن گونه که باید از سیدالشهدا ع) و قیام او بهره‌برداری نشده است و می‌شد بیشتر و بهتر برای هدایت از ایشان استفاده کرد.
امام حسین(ع) از عزیزترین و پاکبازترین مخلوقات خداوند است. چنین نبود که آنها از زحمت‌هایی که کشیدند و جانی که تقدیم کردند، پشیمان باشند؛ بلکه حتی در آخرین لحظات، بهترین حالات رضایتمندی در وجود سیدالشهدا(ع) موج می‌زد و هر چه به شهادت نزدیکتر می‌شد، نشاط بیشتری می‌یافت. علت این بود که علاوه بر کسب رضایت پروردگار، زمینه هدایتی را فراهم کرد که هزاران سال برای مردم باقی ماند و این هم عامل دیگری برای رضایتمندی سیدالشهدا(ع) از شهادت خویش است.
اثرات شهادت سیدالشهدا(ع) در جامعه سالها بعد مشاهده شد و همچنان ادامه دارد، اولین نتیجه‌ای که از شهادت امام حسین(ع) می‌گیریم این است که اگر کار را برای خدا انجام داده ایم، نباید نگران نتیجه‌اش باشیم، ولو اینکه نتیجه نزدیک آن، ظاهرا خوب نبوده باشد؛ چه بسا نتیجه‌اش سالها بعد مشخص شده و برکاتش شامل حال جامعه شود؛ لذا اگر کاری برای خدا کردید و گمان کردید که فایده نداشت، غمگین نباشید و بدانید نتیجه‌اش در آینده مشخص می‌شود.
مفهوم وسیع جهاد
هر چند مصداق بیّن جهاد، جهاد نظامی و قتال فی سبیل‌الله است، در فرهنگ اسلامی و با توجه به آیات قرآن و روایات و سیره اهل بیت(ع) جهاد مفهومی وسیع دارد و همه ابعاد زندگی را شامل می‌شود.
براساس آیاتی از قرآن کریم، جهاد اقتصادی، جهاد سیاسی و جهاد فرهنگی از جمله جهادها است. در هر کجا که با شیاطین جن و انس مواجهه داریم، همانجا عرصه جهاد است؛ لذا گاهی اوقات جهاد نظامی، گاهی جهاد اقتصادی و همواره جهاد فرهنگی لازم است.
ارزش هر جهادی وابسته به این است که در آن شرایط نزد خدا اهمیت بیشتری داشته باشد و پیامبر(ص)، اهل بیت(ع) و ولی امر همان را مطالبه کنند.
گاهی جهاد علمی، مهمتر و واجب‌تر از جهاد نظامی است، گاه تأثیر قلم عالم از بذل جانش برای اسلام والاتر است؛ به عنوان نمونه، کاری که امام(ره) در طول نهضت اسلامی و بعد از انقلاب انجام داد، کمتر از حضور در جبهه نظامی نبود.
ارزش انواع جهادها براساس ضرورت‌ها و شرایط اجتماعی
اگر زمانی نظام اسلامی به سمت وابستگی اقتصادی به بیگانگان و دشمنان پیش رود، ارزش کار افرادی که با جهاد اقتصادی، استقلال را برای کشور به ارمغان بیاورند، کمتر از جهاد نظامی نیست.
غیر از اینکه ارزش جهادها با توجه به شرایط و ضرورت‌ها، متفاوت است، حتی یک نوع جهاد نیز همیشه دارای ارزشی یکسان نیست؛ لذا ارزش کار همه کسانی که در جهاد نظامی شرکت می‌کنند به یک اندازه نیست و تفاوت ارزش آنها به معرفت و نیت ایشان بستگی دارد؛ چنانکه گاه عمل واجب به خاطر نیت نامناسب، نه تنها ثواب ندارد، بلکه گناه محسوب می‌شود، مانند نمازی که از روی ریا خوانده شود.
از جمله انگیزه‌هایی که سبب ارزش کار می‌شود، انجام کار از روی خوف از عقاب الهی و رسیدن به نعمت‌های بهشتی است؛ اما انگیزه دیگری هم هست که فقط کسب رضایت الهی و لقاء پروردگار است؛ لذا حضرت سیدالشهدا(ع) در آخرین لحظات عمر، در شعری که منسوب به ایشان است، می‌فرمایند: خدایا همه چیز را به خاطر عشق به تو رها کردم و بچه هایم را یتیم کردم تا به لقای تو برسم.
کمترین قیمت جان آدمی بهشت است. برخی لذت‌ها قابل مقایسه با امور دنیوی و مادی نیستند؛ به عنوان نمونه، ارزش یک لحظه لبخند امام زمان(عج) برایمان چه اندازه ارزش دارد، حال آنکه امام زمان(عج) خود نیز بنده و مخلوق خداست و رضا و لقای الهی لذتی بس بالاتر دارد.
باید معرفت خود را بالا ببریم تا بدانیم برای ارزشمندی بیشتر چه باید کرد و از این‌گونه مجالس شهدا برای کسب این معرفت و عظمت استفاده کنیم.
بیانات آیت‌الله مصباح یزدی (دام‌ظله) در نهمین یادواره شهدای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)؛ قم؛26 /11 / 1395 .