خوان حکمت (۱۶۳) : حیات عقلانی در حکومت امام زمان(عج) ۱۳۹۷/۰۲/۰۸
خوان حکمت
حیات عقلانی در حکومت امام زمان(عج)
۱۳۹۷/۰۲/۰۸
بسم الله الرّحمن الرّحیم
موضوع سخن، موعودِ مُنتَظَر نجات‌بخش جهان بشریت است؛ بشر اوّلاً باید زنده باشد، ثانیاً از جهل علمی بِرَهد عالِم بشود، ثالثاً از جهالت عملی نجات پیدا کند عاقل بشود، رابعاً و خامساً و درجات بعدی از ستم بِرَهَد عادل بشود و از بردگی خود و دیگران نجات پیدا کند آزاد بشود و از وابستگی به این و آن نجات پیدا کند مستقل بشود و از گزند استثمار و استعمار و استحمار و استعباد و مانند آن نجات پیدا کند، نه کسی را به بردگی بکشد و نه برده کسی بشود و ده‌ها فضایل دیگر که اینها عامل نجات بشریت است؛ همه این علل و عوامل را ذات اقدس اله به وسیله قرآن و عترتِ اهل بیت(علیهم السلام) مشخص کرده و انبیا را هم برای همین منظور فرستاده است که جامعه بشری را زنده کنند.
مرگ جاهلی، نتیجه عدم شناخت امام زمانه
گاهی در یک جمله هدف والای دین را بازگو می‌کند که وجود مبارک ولیّ عصر (ارواحنا فداه) با ظهور خود آن هدف را عملی خواهد کرد؛ آن جمله به صورت متن است که گاهی به صورت شرح و تفصیل آن متن را گسترش می‌دهد. آن جمله‌ای که به صورت متن است در سوره مبارکه «انفال» آمده که فرمود: (اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا یُحْیِیكُمْ)[1] و آنچه به صورت شرح آمده، در سایر سُوَر و آیات مسئله علم را، عقل را، عدل را، آزادی را، رهایی از وابستگی به غیر خدا را، موحّد ناب بودن را، صیانت از شِرک و مانند آن را ذکر کرده است و اینکه در لسان ائمه(علیهم السلام) آمده است: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّهًْ»،[2] یک پیام جهانی دارد؛ فرمود اگر کسی امام زمان خود را نشناسد مُرده است، یک؛ مرگش هم مرگ جاهلی است، دو؛ هم «کان» تامّه را از دست داد و هم «کان» ناقصه را؛ هم گرفتار سلب تامّ است و هم مبتلا به سلب ناقص؛ هم مرده است و هم مرگ او مرگ جاهلی است. برای اینکه زنده بشود اوّلاً و حیات او حیات معقول و طیّب و طاهر بشود ثانیاً، باید امام زمان خود را بشناسد.
منظور از شناسایی تنها شناسایی شناسنامه‌ای و تاریخی و سند و نسب و نسبت و سبب نیست، اینها لازم است ولی کافی نیست! عمده شناخت معنای امامت، معنای عصمت، معنای ولایت، معنای حجّیت، معنای وحی‌یابی و الهام‌پذیری، معنای همتایی با قرآن کریم و مانند آن است که اگر کسی امام و امامت را با این اصول و فروع یاد شده نشناسد مرده است.
همه این ذوات قدسی ـ اهل بیت(ع) ـ فرمودند قرآن و عترت همتای هم هستند؛ فضیلتی که برای قرآن است، برای عترت(ع) هم هست؛ منقبتی که برای عترت(ع) است، برای قرآن هم هست. اگر کسی امام خود را نشناسد مرده است اوّلاً، مرگ او هم مرگ جاهلی است ثانیاً. چون قرآن و عترت همتای هم می‌باشند، اگر کسی قرآن را نشناسد مرده است اوّلاً، مرگ او هم مرگ جاهلی است ثانیاً و همان‌طوری که مقصود از معرفت امام شناخت شناسنامه‌ای نبود، بلکه شناخت عقلی و کلامی بود، مقصود از معرفت قرآن هم معرفت شناسنامه‌ای نیست که قرآن کتاب آسمانی است، از طرف خدا نازل شده، در لیله قدر نازل شده، 114 سوره دارد، چند هزار آیه دارد، بخش‌هایی از قرآن را کسی از حفظ کند و از بَر کند اینها قرآن‌شناسی نیست؛ تا وحی را نشناسد، رسالت را نشناسد، نبوّت را نشناسد، تکلّم الهی را نشناسد، رهاورد قرآن را نشناسد و محور اصلی قرآن را نداند او قرآن را نشناخته است و «مَاتَ مِیتَهًْ جَاهِلِیَّهًْ».
بنابراین وجود مبارک ولیّ عصر که همتای قرآن است و قرآن کریم که همتای انسان کامل است، اینها می‌توانند جامعه بشری را نجات بدهند؛ اگر در سوره «صف» فرمود: (هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَی تِجَارَهًْ تُنجِیكُم)[3] ناظر به همین بخش‌های جهاد اصغر و اوسط و اکبر و مانند آن است.
قیام حضرت حجت(عج)، براساس عقل و علم
مطلب بعدی آن است که منتظران راستین که نجات می‌یابند و دیگران را نجات می‌دهند چه گروهی هستند؟ منتظران راستین، بخش‌های وسیعی از اوصاف اینها به صورت شرح و تفصیل و بخش‌هایی از عصاره فضیلت اینها هم به صورت اجمال و متن در قرآن کریم آمده است؛ قرآن کریم از اینها به عنوان مجاهد، مهاجر، مؤمن، اهل نماز، اهل روزه، اهل حج، اهل خمس، اهل زکات و مانند این یاد کرد که اینها تفصیل آن مُجمل و شرح آن متن است.
اما خود متن؛ فرمود کسانی به مقصد می‌رسند و مقصود را در مقصد مشاهده می‌کنند که فرمود: (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ)،[4] (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)؛[5] فرمود عالِم به مقصد برسد دشوار است، عاقل به مقصد برسد دشوار است، هر عالِمی به مقصد نمی‌رسد و هر عاقلی به مقصد نمی‌رسد؛ نفرمود علما به مقصد می‌رسند، نفرمود عقلا به مقصد می‌رسند؛ فرمود: (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)! (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ)! ما نژاد و قومی در شرق و غرب عالَم به نام قوم عالِم و قوم عاقل نداریم! این تازی و فارسی نیست که نژاد باشد و قوم داشته باشد! این لُر، ترک، بلوچ و مانند آن نیست که جزء اقوام باشد، مثلاً اقوام آریایی باشد یا اقوام کذا و کذا باشد! ما در تمام کره زمین قوم عاقل و قوم عالِم نداریم، این قوم به معنای نژاد و شناسنامه و مانند آن نیست. این (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)، این (ِلقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ)،[6] این (لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ)[7] و این (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ) که در قرآن آمده است، یعنی مردان و زنان زنده که قائم به عقل باشند، نه عاقل! قائم به علم باشند، نه عالِم! وجود مبارک حضرت که جهان را اصلاح می‌کند، چون قائم «بالعقل و العدل» است! پس صِرف عالِم بودن کافی نیست! صِرف عاقل بودن کافی نیست! تا قیام نکند به علم و قیام نکند به عقل، نه مشکل خود را حلّ می‌کند و نه «غُل جامعه»[8] را از گردن دیگران بر می‌دارد. اگر رسول گرامی(ص) (یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الأغْلاَلَ الَّتِی كَانَتْ عَلَیْهِمْ)[9] بود، چون قوم عاقل بود؛ یعنی قائم «بالعقل» و «بالعلم» بود! وجود مبارک حضرت حجّت(ع) چون به عقل قیام می‌کند، به علم قیام می‌کند، به عدل و قسط قیام می‌کند، به توحید و وحی و نبوّت قیام می‌کند، جامعه را از خواب بودن بیدار می‌کند، از مُستَلقی[10] بودن می‌نشاند، از نشسته به نیم‌خیز درمی‌آورد، از نیم‌خیز اینها را ایستا و قائم می‌کند که (لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)[11] می‌شوند، جامعه ایستاده و مقاوم جامعه نجات‌یافته است. او چون قائم به عقل است، نه زیر بار کسی می‌رود و نه کسی را به زیر بار می‌آورد، نه بیهوده سخن می‌گوید و نه بیهوده را می‌شنود! (لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)، گاهی کار به قدری مهم است که عادل بودن هم کافی نیست، قائم به قِسط بودن هم کافی نیست، فرمود: قوّام به قسط باشید.[12] آنها که مثل امام راحل(رض) جزء یاران حضرت هستند، او قائم به قسط است، یک؛ در مواقع خطر قوّام به قسط است، دو؛ سیصد و اندی اصحاب مانند امام خمینی دارد، اگر یک ولیّ‌ای در جهان ظهور کرد و بیش از سیصد یار مثل امام راحل داشت و جامعه بشری را به عقل و علم قائم کرد، این جامعه نجات پیدا می‌کند.
ویژگی جامعه منتظر
مستحضرید که در زمان حضور و ظهور آن ولیّ مطلق الهی، عقل مردم بالا می‌آید، اصلاح جامعه عاقل دشوار نیست! ذات اقدس اله دست عنایت را روی رئوس مردم می‌کشد که به برکت ظهور ولیّ عصر(ارواحنا فداه) عقل مردم بالا می‌آید، اداره جامعه عاقل سخت نیست! آنگاه به حکم نبوی عمل می‌کند که «إِنَّمَا أَقْضِی بَیْنَكُمْ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ»؛ ای مردم! من در میان شما تنها براساس گواهی گواهان و سوگندها دادرسى می‌کنم،[13] از اینجا معنای انتظار منطبع می‌شود؛ آن کس که عالِم است زمینه انتظار را دارد، ولی آن کس که قائم «بالعلم» است مُنتظِر است؛ آن کسی که عاقل است زمینه انتظار را دارد، ولی آن کسی که قائم «بالعقل» است مُنتظِر است. البته ادعیه، اذکار و اوراد، همه اینها زمینه است، وسیله است و عبادت است و لازم، اما قیام به عقل، قیام به عدل، قیام به علم، قیام به قسط، قیام به فکر و قیام به ایمان نشانه منتظران است.
وجود مبارک حضرت که ظهور کرد جامعه قائم «بالعقل و العدل» می‌شود، قائم «بالتوحید» می‌شود، همه این قیام‌ها سایه قیام آن کسی است که قیام کرده به همین نام! وجود مبارک ولیّ عصر ظهور می‌کند و جامعه بشری را از هر آسیب و گزندی نجات می‌دهد.
پیام تصویری حضرت آیت‌الله جوادی آملی(دامت برکاته)
به دوازدهمین کنفرانس کنگره مسلمانان آمریکا با عنوان «امام مهدی منجی بشریت» در ایالت میشیگان آمریکا، مردادماه 95
پایگاه اطلاع‌رسانی اسراء
___________________________
1. انفال، 24. 2. إعلام الوری بأعلام الهدی(ط ـ القدیمهًْ)، ص442.
3. صف،10. 4. بقره، 164 و آیات بسیار دیگر. 5. بقره، 230 و آیات بسیار دیگر.
6. یونس، 24 و آیات بسیار دیگر. 7. انعام، 99 و آیات بسیار دیگر. 8. لغت‌نامه دهخدا، غل که گردن و دست و پای را ببندند. 9. اعراف، 157. 10. لغت‌نامه دهخدا، مستلقی: [م ُ ت َ] نعت فاعلی از استلقاء، خفته بر قفا. 11. حدید، 25. 12. نساء، 135.
13. الكافی (ط ـ الإسلامیهًْ)، ج7، ص414.
مرگ جاهلی، نتیجه عدم شناخت امام زمانه
گاهی در یک جمله هدف والای دین را بازگو می‌کند که وجود مبارک ولیّ عصر (ارواحنا فداه) با ظهور خود آن هدف را عملی خواهد کرد؛ آن جمله به صورت متن است که گاهی به صورت شرح و تفصیل آن متن را گسترش می‌دهد. آن جمله‌ای که به صورت متن است در سوره مبارکه «انفال» آمده که فرمود: (اسْتَجِیبُوا لِلهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا یُحْیِیكُمْ)[1] و آنچه به صورت شرح آمده، در سایر سُوَر و آیات مسئله علم را، عقل را، عدل را، آزادی را، رهایی از وابستگی به غیر خدا را، موحّد ناب بودن را، صیانت از شِرک و مانند آن را ذکر کرده است و اینکه در لسان ائمه(علیهم السلام) آمده است: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّهًْ»،[2] یک پیام جهانی دارد؛ فرمود اگر کسی امام زمان خود را نشناسد مُرده است، یک؛ مرگش هم مرگ جاهلی است، دو؛ هم «کان» تامّه را از دست داد و هم «کان» ناقصه را؛ هم گرفتار سلب تامّ است و هم مبتلا به سلب ناقص؛ هم مرده است و هم مرگ او مرگ جاهلی است. برای اینکه زنده بشود اوّلاً و حیات او حیات معقول و طیّب و طاهر بشود ثانیاً، باید امام زمان خود را بشناسد.
منظور از شناسایی تنها شناسایی شناسنامه‌ای و تاریخی و سند و نسب و نسبت و سبب نیست، اینها لازم است ولی کافی نیست! عمده شناخت معنای امامت، معنای عصمت، معنای ولایت، معنای حجّیت، معنای وحی‌یابی و الهام‌پذیری، معنای همتایی با قرآن کریم و مانند آن است که اگر کسی امام و امامت را با این اصول و فروع یاد شده نشناسد مرده است.
همه این ذوات قدسی ـ اهل بیت(ع) ـ فرمودند قرآن و عترت همتای هم هستند؛ فضیلتی که برای قرآن است، برای عترت(ع) هم هست؛ منقبتی که برای عترت(ع) است، برای قرآن هم هست. اگر کسی امام خود را نشناسد مرده است اوّلاً، مرگ او هم مرگ جاهلی است ثانیاً. چون قرآن و عترت همتای هم می‌باشند، اگر کسی قرآن را نشناسد مرده است اوّلاً، مرگ او هم مرگ جاهلی است ثانیاً و همان‌طوری که مقصود از معرفت امام شناخت شناسنامه‌ای نبود، بلکه شناخت عقلی و کلامی بود، مقصود از معرفت قرآن هم معرفت شناسنامه‌ای نیست که قرآن کتاب آسمانی است، از طرف خدا نازل شده، در لیله قدر نازل شده، 114 سوره دارد، چند هزار آیه دارد، بخش‌هایی از قرآن را کسی از حفظ کند و از بَر کند اینها قرآن‌شناسی نیست؛ تا وحی را نشناسد، رسالت را نشناسد، نبوّت را نشناسد، تکلّم الهی را نشناسد، رهاورد قرآن را نشناسد و محور اصلی قرآن را نداند او قرآن را نشناخته است و «مَاتَ مِیتَهًْ جَاهِلِیَّهًْ».
بنابراین وجود مبارک ولیّ عصر که همتای قرآن است و قرآن کریم که همتای انسان کامل است، اینها می‌توانند جامعه بشری را نجات بدهند؛ اگر در سوره «صف» فرمود: (هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَی تِجَارَهًْ تُنجِیكُم)[3] ناظر به همین بخش‌های جهاد اصغر و اوسط و اکبر و مانند آن است.
قیام حضرت حجت(عج)، براساس عقل و علم
مطلب بعدی آن است که منتظران راستین که نجات می‌یابند و دیگران را نجات می‌دهند چه گروهی هستند؟ منتظران راستین، بخش‌های وسیعی از اوصاف اینها به صورت شرح و تفصیل و بخش‌هایی از عصاره فضیلت اینها هم به صورت اجمال و متن در قرآن کریم آمده است؛ قرآن کریم از اینها به عنوان مجاهد، مهاجر، مؤمن، اهل نماز، اهل روزه، اهل حج، اهل خمس، اهل زکات و مانند این یاد کرد که اینها تفصیل آن مُجمل و شرح آن متن است.
اما خود متن؛ فرمود کسانی به مقصد می‌رسند و مقصود را در مقصد مشاهده می‌کنند که فرمود: (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ)،[4] (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)؛[5] فرمود عالِم به مقصد برسد دشوار است، عاقل به مقصد برسد دشوار است، هر عالِمی به مقصد نمی‌رسد و هر عاقلی به مقصد نمی‌رسد؛ نفرمود علما به مقصد می‌رسند، نفرمود عقلا به مقصد می‌رسند؛ فرمود: (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)! (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ)! ما نژاد و قومی در شرق و غرب عالَم به نام قوم عالِم و قوم عاقل نداریم! این تازی و فارسی نیست که نژاد باشد و قوم داشته باشد! این لُر، ترک، بلوچ و مانند آن نیست که جزء اقوام باشد، مثلاً اقوام آریایی باشد یا اقوام کذا و کذا باشد! ما در تمام کره زمین قوم عاقل و قوم عالِم نداریم، این قوم به معنای نژاد و شناسنامه و مانند آن نیست. این (لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ)، این (ِلقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ)،[6] این (لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ)[7] و این (لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ) که در قرآن آمده است، یعنی مردان و زنان زنده که قائم به عقل باشند، نه عاقل! قائم به علم باشند، نه عالِم! وجود مبارک حضرت که جهان را اصلاح می‌کند، چون قائم «بالعقل و العدل» است! پس صِرف عالِم بودن کافی نیست! صِرف عاقل بودن کافی نیست! تا قیام نکند به علم و قیام نکند به عقل، نه مشکل خود را حلّ می‌کند و نه «غُل جامعه»[8] را از گردن دیگران بر می‌دارد. اگر رسول گرامی(ص) (یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الأغْلاَلَ الَّتِی كَانَتْ عَلَیْهِمْ)[9] بود، چون قوم عاقل بود؛ یعنی قائم «بالعقل» و «بالعلم» بود! وجود مبارک حضرت حجّت(ع) چون به عقل قیام می‌کند، به علم قیام می‌کند، به عدل و قسط قیام می‌کند، به توحید و وحی و نبوّت قیام می‌کند، جامعه را از خواب بودن بیدار می‌کند، از مُستَلقی[10] بودن می‌نشاند، از نشسته به نیم‌خیز درمی‌آورد، از نیم‌خیز اینها را ایستا و قائم می‌کند که (لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)[11] می‌شوند، جامعه ایستاده و مقاوم جامعه نجات‌یافته است. او چون قائم به عقل است، نه زیر بار کسی می‌رود و نه کسی را به زیر بار می‌آورد، نه بیهوده سخن می‌گوید و نه بیهوده را می‌شنود! (لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)، گاهی کار به قدری مهم است که عادل بودن هم کافی نیست، قائم به قِسط بودن هم کافی نیست، فرمود: قوّام به قسط باشید.[12] آنها که مثل امام راحل(رض) جزء یاران حضرت هستند، او قائم به قسط است، یک؛ در مواقع خطر قوّام به قسط است، دو؛ سیصد و اندی اصحاب مانند امام خمینی دارد، اگر یک ولیّ‌ای در جهان ظهور کرد و بیش از سیصد یار مثل امام راحل داشت و جامعه بشری را به عقل و علم قائم کرد، این جامعه نجات پیدا می‌کند.
ویژگی جامعه منتظر
مستحضرید که در زمان حضور و ظهور آن ولیّ مطلق الهی، عقل مردم بالا می‌آید، اصلاح جامعه عاقل دشوار نیست! ذات اقدس اله دست عنایت را روی رئوس مردم می‌کشد که به برکت ظهور ولیّ عصر(ارواحنا فداه) عقل مردم بالا می‌آید، اداره جامعه عاقل سخت نیست! آنگاه به حکم نبوی عمل می‌کند که «إِنَّمَا أَقْضِی بَیْنَكُمْ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ»؛ ای مردم! من در میان شما تنها براساس گواهی گواهان و سوگندها دادرسى می‌کنم،[13] از اینجا معنای انتظار منطبع می‌شود؛ آن کس که عالِم است زمینه انتظار را دارد، ولی آن کس که قائم «بالعلم» است مُنتظِر است؛ آن کسی که عاقل است زمینه انتظار را دارد، ولی آن کسی که قائم «بالعقل» است مُنتظِر است. البته ادعیه، اذکار و اوراد، همه اینها زمینه است، وسیله است و عبادت است و لازم، اما قیام به عقل، قیام به عدل، قیام به علم، قیام به قسط، قیام به فکر و قیام به ایمان نشانه منتظران است.
وجود مبارک حضرت که ظهور کرد جامعه قائم «بالعقل و العدل» می‌شود، قائم «بالتوحید» می‌شود، همه این قیام‌ها سایه قیام آن کسی است که قیام کرده به همین نام! وجود مبارک ولیّ عصر ظهور می‌کند و جامعه بشری را از هر آسیب و گزندی نجات می‌دهد.
پیام تصویری حضرت آیت‌الله جوادی آملی(دامت برکاته)
به دوازدهمین کنفرانس کنگره مسلمانان آمریکا با عنوان «امام مهدی منجی بشریت» در ایالت میشیگان آمریکا، مردادماه 95
پایگاه اطلاع‌رسانی اسراء
___________________________
1. انفال، 24. 2. إعلام الوری بأعلام الهدی(ط ـ القدیمهًْ)، ص442.
3. صف،10. 4. بقره، 164 و آیات بسیار دیگر. 5. بقره، 230 و آیات بسیار دیگر.
6. یونس، 24 و آیات بسیار دیگر. 7. انعام، 99 و آیات بسیار دیگر. 8. لغت‌نامه دهخدا، غل که گردن و دست و پای را ببندند. 9. اعراف، 157. 10. لغت‌نامه دهخدا، مستلقی: [م ُ ت َ] نعت فاعلی از استلقاء، خفته بر قفا. 11. حدید، 25. 12. نساء، 135.
13. الكافی (ط ـ الإسلامیهًْ)، ج7، ص414.