زلال بصیرت (۱۶۸) - اصلاح اندیشه راهکار انقلابی ماندن ۱۳۹۷/۰۴/۲۷
زلال بصیرت
اصلاح اندیشه راهکار انقلابی ماندن
۱۳۹۷/۰۴/۲۷
بسم الله الرحمن الرحیم
همه کمبودها، سقوط‌ها، لغزش‌ها و مشکلاتی که در زندگی انسان وجود دارد به دو عامل اصلی باز می‌گردد و آن، عدم آگاهی و هوای نفس است.
برخی از مردم به خاطر جهلشان، کارهای اشتباهی انجام می‌دهند، در حالی که گمان می‌کنند که رفتارشان بسیار مطلوب و خوب است؛ در نظام ما نیز، چنین افرادی وجود دارند كه سوء‌نیتی ندارند و قصدشان خدمت است، اما اشتباه می‌کنند. این عده شاید کم باشند؛ اما گروه دوم که به نام دین و انقلاب و از روی هوای نفس و به خاطر رسیدن به منافع خود، به نظام ضربه می‌زنند، بیشتر هستند.
در مواجهه با گروه اول که از روی جهالت با رفتارهایشان ضربه به اسلام و انقلاب می‌زنند، باید آنها را آگاه کرد، این گروه، سوء‌نیتی ندارند و اصلاح آنها دشوار نیست؛ چون اگر متوجه شوند که كارشان‌اشتباه است، خودشان تغییر رفتار می‌دهند. اما مشکل، گروه دوم هستند که تمایلی به پیمودن راه مستقیم ندارند، البته همه این افراد مانند هم نیستند؛ برخی از ایشان را می‌توان با اندكی ملاطفت جذب كرد و جلوی خرابکاری آنها را گرفت؛ اما عده‌ای از ایشان كه تعدادشان اندك است، واقعا مصداق كسانی هستند كه خداوند متعال در قرآن از آنها با عنوان «شیاطن انس» یاد می‌کند. این گروه به هیچ وجه هدایت نمی‌شوند و قصدشان ضربه زدن به اسلام و نظام است. تنها راه مقابله با این گروه، مبارزه است.
اما بخش دیگری از این گروه که اکثریت ایشانند، کسانی هستند که در اثر ضعف فرهنگی و نقص تربیتی به خودخواهی، خودمحوری و دنیاگرایی مبتلا گردیده و منشأ فساد در جامعه شده‌اند. این گروه با اصلاح وضعیت فرهنگی و جبران نقایص تربیتی قابل علاج هستند و اگر گفته شود عمده‌ترین گروه هدف انبیاء در جامعه، این گروه بوده‌اند، سخن گزافی نیست.
البته توقع پیشگیری از همه فسادهای جامعه با جبران ضعف‌های فرهنگی و تربیتی، انتظاری بیجاست،اما می‌توان این ضعف‌ها و نواقص را كاهش داد و جلوی شیوع بیشتر آنها را گرفت. لذا باید افراد مؤثری در این زمینه تربیت شوند.
ضرورت تربیت انسان‌های صالح
حضرت امام(ره) بیش از نیم قرن پیش، به تنهایی حرکتی را شروع کرد كه از عهده هزاران متخصص کارکشته برنمی‌آمد. او نه به كمك حزب و طرفدار و ثروت، بلكه فقط با سرمایه اخلاص، قدم به عرصه گذاشت و کاری کرد کارستان؛ کاری که اثراتش در این کشور محصور نماند و نورش به اقصی نقاط عالم نیز تابید. امروز در هر جای دنیا نوری از اسلام و استكبارستیزی ببینید، متأثر از انقلاب اسلامی است که امام راحل(ره) آن را به پا کرد و البته هنوز قدر و اهمیت این انقلاب به خوبی درک نشده است.
باید توجه داشته باشیم كه نسلی که امام(ره) آنها را تربیت کرد، بتدریج از دنیا می‌روند؛ اما جای آنها را چه کسی باید پر کند؟ روشن است كه باید کسانی تربیت شوند که نه فقط جای گذشتگان را پر کنند، بلکه کامل‌تر از آنها باشند؛ چون در زمان امام(ره) این انقلاب هنوز در ابتدای راه بود، اما امروز با گذشت 40 سال از پیروزی انقلاب، تکمیل آن دشوارتر است. حال، سؤال این است که غیر از مراکز علمی چه فرد یا نهادی عهده‌دار تربیت نسل جدید است؟ یكی از مراکزی که از ابتدای تأسیس مایه امید برای این نظام بود، دانشگاه آزاد اسلامی است؛ چون در آن زمان دانشگاه‌های دولتی هنوز تحت اداره و اشراف تربیت‌شدگان رژیم گذشته بود؛ اما دانشگاه آزاد اسلامی تحت نظر افراد انقلابی آغاز به كار كرد.
اما نباید فراموش كنیم با از میان رفتن نسل قبلی تدریجاً شرایط تغییر كرده و ارزش‌ها سیر نزولی یافته است و متأسفانه آثار تنزل فرهنگی در کشور مشهود است.
آیا در ابتدای پیروزی انقلاب احتمال می‌دادید که كسانی رسماً پیشنهاد مذاكره بی‌قید و شرط با رئیس‌جمهور آمریکا را مطرح كنند؟! در حالی كه همه مردم شعار مرگ بر آمریكا را مثل تکبیر بعد از نماز، لازم می‌دانند، عده‌ای که بعضی از آنها سابقه فعالیت‌های انقلابی داشتند به خود جرأت می‌دهند كه بگویند در مقابل آمریكا كه دشمن‌ترین دشمنانِ این نظام است، دست‌ها را بالا ببریم!
اگر بخواهیم شرایط تغییر كند و جامعه فعلی شبیه انقلابیون نسل اول برای ادامه راه آنها و پیروی از رهبر خود عهد و پیمان ببندد، باید چه کنیم؟ آیا راهپیمایی و شعار دادن كافی است؟
انقلابی ماندن، شرط اول تغییر وضع موجود
تغییر فرهنگی بسیار کند صورت می‌گیرد، وضع امروز جامعه ما حاصل روندی چهل ساله است که آرام آرام شكل گرفته است و برای اصلاح نواقص فرهنگی موجود نیز چند دهه وقت لازم است؛ ولی به شرط اینکه برنامه صحیحی برای این كار داشته باشیم.
قدم اول در این مسیر آن است که از نظر فکری باور کنیم که تفکر امام(ره) صحیح بود. متأسفانه بخشی از مشکلات فعلی جامعه ما ناشی از این است كه كسانی معتقدند كه امام(ره) هم‌اشتباه کرد و اگر از ابتدا با آمریکا و حتی قبل از آن، با شاه مذاکره می‌کرد، ما امروز این مشکلات را نداشتیم! همین افراد هستند كه می‌گویند مردم خسته‌اند و طرفداران امام(ره) کم شده‌اند.
راهکار تغییر وضع موجود در این فرمایش رهبر معظم انقلاب خلاصه می‌شود که باید انقلابی باشیم و انقلابی بمانیم.زمانی كه رهبری می‌فرمایند مسئولان باید انقلابی باشند، یا دانشگاه باید انقلابی باشد، یا حوزه باید انقلابی بماند، در واقع یك هشدار است. تأکید ایشان بر انقلابی ماندن، نشان می‌دهد که برخی افراد تغییر ماهیت داده و انقلابی نیستند، یا در حال دور شدن از انقلاب هستند. قدم اول برای جبران این ضعف، تغییر فکر است؛ بویژه با توجه به اینکه پایه و اساس انقلاب ما ایدئولوژی و نگرش خاص نسبت به عالم هستی، زندگی و انسان بود.
تکیه کلام حضرت امام(ره) به عنوان بنیانگذار نظام اسلامی، همیشه اسلام بود، شاید زمانی كه امام(ره) می‌گفت اسلام در خطر است، خیلی از ما متوجه منظور ایشان نمی‌شدیم! کجای اسلام در خطر بود؟ مردم نماز می‌خواندند؛ عزاداری می‌کردند؛ حتی خود شاه به حج می‌رفت و عکس‌های در حال احرام او در ادارات نصب شده بود؛ نماز جمعه خوانده می‌شد؛ امام جمعه تهران را هم شاه تعیین می‌کرد. کجای اسلام در خطر بود كه امام چنین هشداری می‌داد؟
اینكه دیگران برای اسلام احساس خطر نمی‌کردند، حاكی از آن است كه اسلام را ناقص و اشتباه فهمیده بودند. آنها تصور می‌کردند که اسلام منحصر در برخی رفتارهای ظاهری است؛ اما امام (ره) نگاه عمیقی داشت و می‌فهمید اینها ظواهر اسلام است و باطن آن در حال از دست رفتن است.امروز هم بسیاری از مؤمنین ما نگاهشان به اسلام همان نگاه قبل از انقلاب و منحصر در نماز و روزه و عزاداری است و روح اسلام و حقیقت آن را فراموش كرده‌اند.
اگر بخواهیم انقلابی باشیم، ابتدا باید فکر اسلامی را در خود تقویت کنیم؛ باید بدانیم فقط ایجاد تغییرات ظاهری در سطح جامعه مشکل را حل نمی‌کند؛ زیرا هر منافقی می‌تواند ظواهر را رعایت کند. ما باید فکر خود را اصلاح کنیم؛ باید بدانیم چرا آفریده شدیم، به کجا باید برویم و چه وظیفه‌ای داریم؟
متأسفانه هم در حوزه و هم در دانشگاه، در این زمینه ضعف‌های جدی داریم و نه از فقه و اصول حوزه به تنهایی این مسائل بنیادین و ریشه‌ای، پاسخ داده می‌شود و نه علوم انسانی دانشگاه‌ها راه‌حلی برای این مسائل دارند.
ارائه یك الگوی عملی مانند امام حسین(ع) و اولیای الهی و رفتار مناسب اساتید با شاگردان از دیگر مواردی است که برای تربیت و اصلاح افراد نیاز است. اگر این تربیت درست صورت بگیرد، جامعه ما انقلابی خواهد ماند؛ اما اگر نگرش ما همانند نگرش مادی سایر مردم دنیا باشد، این تفاوت که بر اساس عادت چند رکعتی نماز بخوانیم اثری در تربیت صحیح نخواهد داشت.
با اصلاح فکر، ارائه الگوهای صحیح از سیدالشهدا(ع)، سایر اولیاء و افراد انقلابی و با التزام عملی به دستورات دینی، این انقلاب باقی خواهد ماند و ـ‌ان‌شاءالله‌ـ زمینه ظهور حضرت مهدی(عج)نیز فراهم می‌شود.
سخنرانی آیت‌الله مصباح یزدی (دام ظله) در دیدار جمعی از اساتید و مسئولان شورای مرکزی بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی؛ قم؛ 31 / 3 / 1397 .
در مواجهه با گروه اول که از روی جهالت با رفتارهایشان ضربه به اسلام و انقلاب می‌زنند، باید آنها را آگاه کرد، این گروه، سوء‌نیتی ندارند و اصلاح آنها دشوار نیست؛ چون اگر متوجه شوند که كارشان‌اشتباه است، خودشان تغییر رفتار می‌دهند. اما مشکل، گروه دوم هستند که تمایلی به پیمودن راه مستقیم ندارند، البته همه این افراد مانند هم نیستند؛ برخی از ایشان را می‌توان با اندكی ملاطفت جذب كرد و جلوی خرابکاری آنها را گرفت؛ اما عده‌ای از ایشان كه تعدادشان اندك است، واقعا مصداق كسانی هستند كه خداوند متعال در قرآن از آنها با عنوان «شیاطن انس» یاد می‌کند. این گروه به هیچ وجه هدایت نمی‌شوند و قصدشان ضربه زدن به اسلام و نظام است. تنها راه مقابله با این گروه، مبارزه است.
اما بخش دیگری از این گروه که اکثریت ایشانند، کسانی هستند که در اثر ضعف فرهنگی و نقص تربیتی به خودخواهی، خودمحوری و دنیاگرایی مبتلا گردیده و منشأ فساد در جامعه شده‌اند. این گروه با اصلاح وضعیت فرهنگی و جبران نقایص تربیتی قابل علاج هستند و اگر گفته شود عمده‌ترین گروه هدف انبیاء در جامعه، این گروه بوده‌اند، سخن گزافی نیست.
البته توقع پیشگیری از همه فسادهای جامعه با جبران ضعف‌های فرهنگی و تربیتی، انتظاری بیجاست،اما می‌توان این ضعف‌ها و نواقص را كاهش داد و جلوی شیوع بیشتر آنها را گرفت. لذا باید افراد مؤثری در این زمینه تربیت شوند.
ضرورت تربیت انسان‌های صالح
حضرت امام(ره) بیش از نیم قرن پیش، به تنهایی حرکتی را شروع کرد كه از عهده هزاران متخصص کارکشته برنمی‌آمد. او نه به كمك حزب و طرفدار و ثروت، بلكه فقط با سرمایه اخلاص، قدم به عرصه گذاشت و کاری کرد کارستان؛ کاری که اثراتش در این کشور محصور نماند و نورش به اقصی نقاط عالم نیز تابید. امروز در هر جای دنیا نوری از اسلام و استكبارستیزی ببینید، متأثر از انقلاب اسلامی است که امام راحل(ره) آن را به پا کرد و البته هنوز قدر و اهمیت این انقلاب به خوبی درک نشده است.
باید توجه داشته باشیم كه نسلی که امام(ره) آنها را تربیت کرد، بتدریج از دنیا می‌روند؛ اما جای آنها را چه کسی باید پر کند؟ روشن است كه باید کسانی تربیت شوند که نه فقط جای گذشتگان را پر کنند، بلکه کامل‌تر از آنها باشند؛ چون در زمان امام(ره) این انقلاب هنوز در ابتدای راه بود، اما امروز با گذشت 40 سال از پیروزی انقلاب، تکمیل آن دشوارتر است. حال، سؤال این است که غیر از مراکز علمی چه فرد یا نهادی عهده‌دار تربیت نسل جدید است؟ یكی از مراکزی که از ابتدای تأسیس مایه امید برای این نظام بود، دانشگاه آزاد اسلامی است؛ چون در آن زمان دانشگاه‌های دولتی هنوز تحت اداره و اشراف تربیت‌شدگان رژیم گذشته بود؛ اما دانشگاه آزاد اسلامی تحت نظر افراد انقلابی آغاز به كار كرد.
اما نباید فراموش كنیم با از میان رفتن نسل قبلی تدریجاً شرایط تغییر كرده و ارزش‌ها سیر نزولی یافته است و متأسفانه آثار تنزل فرهنگی در کشور مشهود است.
آیا در ابتدای پیروزی انقلاب احتمال می‌دادید که كسانی رسماً پیشنهاد مذاكره بی‌قید و شرط با رئیس‌جمهور آمریکا را مطرح كنند؟! در حالی كه همه مردم شعار مرگ بر آمریكا را مثل تکبیر بعد از نماز، لازم می‌دانند، عده‌ای که بعضی از آنها سابقه فعالیت‌های انقلابی داشتند به خود جرأت می‌دهند كه بگویند در مقابل آمریكا كه دشمن‌ترین دشمنانِ این نظام است، دست‌ها را بالا ببریم!
اگر بخواهیم شرایط تغییر كند و جامعه فعلی شبیه انقلابیون نسل اول برای ادامه راه آنها و پیروی از رهبر خود عهد و پیمان ببندد، باید چه کنیم؟ آیا راهپیمایی و شعار دادن كافی است؟
انقلابی ماندن، شرط اول تغییر وضع موجود
تغییر فرهنگی بسیار کند صورت می‌گیرد، وضع امروز جامعه ما حاصل روندی چهل ساله است که آرام آرام شكل گرفته است و برای اصلاح نواقص فرهنگی موجود نیز چند دهه وقت لازم است؛ ولی به شرط اینکه برنامه صحیحی برای این كار داشته باشیم.
قدم اول در این مسیر آن است که از نظر فکری باور کنیم که تفکر امام(ره) صحیح بود. متأسفانه بخشی از مشکلات فعلی جامعه ما ناشی از این است كه كسانی معتقدند كه امام(ره) هم‌اشتباه کرد و اگر از ابتدا با آمریکا و حتی قبل از آن، با شاه مذاکره می‌کرد، ما امروز این مشکلات را نداشتیم! همین افراد هستند كه می‌گویند مردم خسته‌اند و طرفداران امام(ره) کم شده‌اند.
راهکار تغییر وضع موجود در این فرمایش رهبر معظم انقلاب خلاصه می‌شود که باید انقلابی باشیم و انقلابی بمانیم.زمانی كه رهبری می‌فرمایند مسئولان باید انقلابی باشند، یا دانشگاه باید انقلابی باشد، یا حوزه باید انقلابی بماند، در واقع یك هشدار است. تأکید ایشان بر انقلابی ماندن، نشان می‌دهد که برخی افراد تغییر ماهیت داده و انقلابی نیستند، یا در حال دور شدن از انقلاب هستند. قدم اول برای جبران این ضعف، تغییر فکر است؛ بویژه با توجه به اینکه پایه و اساس انقلاب ما ایدئولوژی و نگرش خاص نسبت به عالم هستی، زندگی و انسان بود.
تکیه کلام حضرت امام(ره) به عنوان بنیانگذار نظام اسلامی، همیشه اسلام بود، شاید زمانی كه امام(ره) می‌گفت اسلام در خطر است، خیلی از ما متوجه منظور ایشان نمی‌شدیم! کجای اسلام در خطر بود؟ مردم نماز می‌خواندند؛ عزاداری می‌کردند؛ حتی خود شاه به حج می‌رفت و عکس‌های در حال احرام او در ادارات نصب شده بود؛ نماز جمعه خوانده می‌شد؛ امام جمعه تهران را هم شاه تعیین می‌کرد. کجای اسلام در خطر بود كه امام چنین هشداری می‌داد؟
اینكه دیگران برای اسلام احساس خطر نمی‌کردند، حاكی از آن است كه اسلام را ناقص و اشتباه فهمیده بودند. آنها تصور می‌کردند که اسلام منحصر در برخی رفتارهای ظاهری است؛ اما امام (ره) نگاه عمیقی داشت و می‌فهمید اینها ظواهر اسلام است و باطن آن در حال از دست رفتن است.امروز هم بسیاری از مؤمنین ما نگاهشان به اسلام همان نگاه قبل از انقلاب و منحصر در نماز و روزه و عزاداری است و روح اسلام و حقیقت آن را فراموش كرده‌اند.
اگر بخواهیم انقلابی باشیم، ابتدا باید فکر اسلامی را در خود تقویت کنیم؛ باید بدانیم فقط ایجاد تغییرات ظاهری در سطح جامعه مشکل را حل نمی‌کند؛ زیرا هر منافقی می‌تواند ظواهر را رعایت کند. ما باید فکر خود را اصلاح کنیم؛ باید بدانیم چرا آفریده شدیم، به کجا باید برویم و چه وظیفه‌ای داریم؟
متأسفانه هم در حوزه و هم در دانشگاه، در این زمینه ضعف‌های جدی داریم و نه از فقه و اصول حوزه به تنهایی این مسائل بنیادین و ریشه‌ای، پاسخ داده می‌شود و نه علوم انسانی دانشگاه‌ها راه‌حلی برای این مسائل دارند.
ارائه یك الگوی عملی مانند امام حسین(ع) و اولیای الهی و رفتار مناسب اساتید با شاگردان از دیگر مواردی است که برای تربیت و اصلاح افراد نیاز است. اگر این تربیت درست صورت بگیرد، جامعه ما انقلابی خواهد ماند؛ اما اگر نگرش ما همانند نگرش مادی سایر مردم دنیا باشد، این تفاوت که بر اساس عادت چند رکعتی نماز بخوانیم اثری در تربیت صحیح نخواهد داشت.
با اصلاح فکر، ارائه الگوهای صحیح از سیدالشهدا(ع)، سایر اولیاء و افراد انقلابی و با التزام عملی به دستورات دینی، این انقلاب باقی خواهد ماند و ـ‌ان‌شاءالله‌ـ زمینه ظهور حضرت مهدی(عج)نیز فراهم می‌شود.
سخنرانی آیت‌الله مصباح یزدی (دام ظله) در دیدار جمعی از اساتید و مسئولان شورای مرکزی بسیج اساتید دانشگاه آزاد اسلامی؛ قم؛ 31 / 3 / 1397 .