۴۷ - نگاهی به نقش مساجد در جریان انقلاب اسلامی- مسجد هدایت، کانون خدمت‌رسانی به مردم ۱۳۹۸/۰۵/۰۱
نگاهی به نقش مساجد در جریان انقلاب اسلامی-۴۷
مسجد هدایت، کانون خدمت‌رسانی به مردم
در اين پايگاه و كانون تبليغ اسلام و فعاليتهاى ضدرژيم افراد مختلف و با خصائل فكرى و اخلاقى و كردارى متفاوتى شركت مىكردند. هدايتگر اين پايگاه فردى بود كه خود را از ديگران جدا و برتر نمىدانست و افراد و گروهها را در آن مقطع زمانى به يك چشم مىنگريست و با برخوردهاى سازنده و الگودهى به آنان، دين را كه براى حفظ و نگهدارى آن زحمات زيادى كشيده بود توسعه و رواج مىداد. وجود آيتالله طالقانى در پايگاه مبارزه عليه رژيم سفاك پهلوى، مايه دلگرمى و افزايش روحيه اقشار مختلف شركتكننده و نيز جذب جوانها در اين مكان شده بود.
مسجد هدايت و نقش آن در حمايت از مردم
يكى از كاركردهاى مهم مساجد در طول تاريخ معاصر ايران، نقش خيريه و خدمترسانى آن به مردم مىباشد. از آنجا كه مساجد از همان آغاز، مكانى براى عبادت و تلطيف روحيه مردم بوده است و در چنين اجتماعى، طبقات مختلف مردم به دور از هرگونه تشخص و امتياز مادى و طبقاتى شركت مىكنند، روحيه تعاون و همبستگى در آنجا تقويت مىگردد. آنها پس از انجام امور روزمره مادى و دنيوى خود، براى لحظاتى به خانه خدا مىآيند و پيشانى بر آستان دوست مىسايند، از مشكلات هم خبردار مىشوند و به يارى و كمك هم برمىخيزند.
هر چند در برهههايى از تاريخ گذشته، حكومتها تلاش نمودهاند تا از كاركرد سياسى مساجد بكاهند و آن را به محيطى خنثى تبديل كنند كه فقط مردم باتوجه به جنبههاى عبادى مسجد، به آخرت، بدون توجه به دنيا فكر كنند، اما حكومتها، هيچگاه نتوانستهاند از مساعدت و همبستگى مردم در مبارزه با حوادث روزمره و امور خيريه، ممانعتى به عمل آورند و شايد حساسيتى نيز در اين امر نشان نمىدادهاند. اما هرگاه مشاهده مىنمودند چنين اجتماعاتى در مساجد، همبستگى مردم را چنان ارتقا مىدهد كه ممكن است قابليت و توانايى رژيم را در يارى به مردم و حل مشكلات آنان، به زير سؤال ببرد و به تبع آن، مشروعيت مردمى رژيم، خدشهدار گردد. كارگزاران حكومت با همان حساسيت امنيتى كه نسبت به فعاليت سياسى در مساجد نشان مىدادهاند، در اين خصوص نيز به شدت، واكنش نشان مىدادند. مسجد هدايت نيز در طول دوران امامت جماعت آيتالله طالقانى، از چنين كاركرد ويژهاى برخوردار بوده است. علاوه بر روشنگرىهاى اجتماعى كه از سوى طالقانى و ديگر سخنرانان مسجد هدايت صورت مىگرفت، در هنگام پيدايش نيازهاى مالى و درمانى افراد و حوادث و مصيبتهاى اجتماعى، مسجد هدايت يكى از كانونهاى مهم كمكرسانى به مردم بوده است.
محمدجواد رجاييان درباره كاركرد خيريه مسجد هدايت مىگويد:
«افرادى كه به مسجد هدايت مىآمدند، از پزشكها و افراد بازار، خيلى بودند. آقاى طالقانى و مسجد هدايت هميشه در رابطه با مسايل درمانى و نيازهاى مالى و فكرى افراد جوابگو بود[ند]. همين گروهى كه دوروبر آقاى طالقانى بودند، همه چيز داشتند. از گروه پزشكى گرفته تا بيمارستانها و مؤسسات خيريه.
افرادى كه وام مىخواستند، اين افراد را معرفى مىكردند و وام مىگرفتند. افرادى همواره به آقاى طالقانى ارادت بسيارى داشتند، با اين وجود ايشان در طول زندگى هيچگاه پولى را به عنوان سهم از كسى نگرفت، تمام اين پولهايى كه به ايشان مىدادند، همه اين پولها را از اين طريق به نيازمندان مىرساندند. يك بخش مهمى از كارهاى مربوط به مسجد هدايت و آيتالله طالقانى را آقاى صادق و آقاى حاج ابراهيم انجام مىدادند. در مورد پزشكى، دوربر آقاى طالقانى در مسجد، پزشك و امكانات بود. يا حتى براى كارگرى، من يادم است افرادى مىآمدند. يادم است دوستى داشتيم دانشجو بود كه در رابطه با كار تدريس معرفى شد. اما تشكيلات منسجمى نبود كه بخش كاريابى يا بخش پزشكى و مالىاش مشخص باشد؛ ولى گروهى كه آنجا بودند، وقتى كه دردمند و نيازمندى مراجعه مىكرد، چه در زمينه درمانى، چه مالى، كمكش مىكردند.»
در مواقع رخداد سيل و زلزله، اقشار و طبقات مختلف مردم، در مسجد هدايت سازماندهى مىشدند. و پس از جمعآورى اعانات و كمكهاى نقدى و غيرنقدى، مستقيما به محل حادثه مىشتافتند و با كمك به آسيبديدگان و بازماندگان حوادث، و كارهاى عمرانى، همكارى و هميارى وصفناپذير خود را به اثبات مىرساندند.
در يازدهم شهريور ماه 1341، زلزله بسيار شديدى در منطقه بوئينزهراى قزوين به وقوع پيوست كه در صد سال اخير در نوع خود بىسابقه بود. در اثر اين زلزله، متجاوز از بيست هزار نفر كشته شدند و صد و پنج دهكده با خاك يكسان شد. اين زلزله در سرزمينى به وسعت چهل هزار كيلومتر واقع گرديده بود. به مناسبت زلزله بوئينزهرا از سوى دولت عزاى ملى اعلام شد و شيروخورشيد سرخ براى اين فاجعه، از دنيا كمك خواست. اقشار و طبقات مختلف مردم براى كمك به زلزلهزدگان بسيج شدند و سيل اتومبيل، كاميون، اتوبوس، مملو از مواد غذايى و پوشاك براى كمك به زلزلهزدگان از تمام شهرها سرازير شد. در پى وقوع زلزله بوئينزهرا، آيتالله طالقانى در اجتماع مردم در مسجد هدايت ضمن تفسير آياتى از قرآن مجيد، از مردم خواست در عزا و شادى، شريك هم باشند و باتوجه به زلزله بوئينزهرا به دستورات قرآن عمل كرده و به فكر همنوعان خود باشند. سپس در مسجد اعلام شد هركس قصد كمك به زلزلهزدگان را دارد براى تحويل‌اشياى مورد احتياج زلزلهزدگان، آن را به مسجد بياورد.
مسجد هدايت و نقش آن در حمايت از مردم
يكى از كاركردهاى مهم مساجد در طول تاريخ معاصر ايران، نقش خيريه و خدمترسانى آن به مردم مىباشد. از آنجا كه مساجد از همان آغاز، مكانى براى عبادت و تلطيف روحيه مردم بوده است و در چنين اجتماعى، طبقات مختلف مردم به دور از هرگونه تشخص و امتياز مادى و طبقاتى شركت مىكنند، روحيه تعاون و همبستگى در آنجا تقويت مىگردد. آنها پس از انجام امور روزمره مادى و دنيوى خود، براى لحظاتى به خانه خدا مىآيند و پيشانى بر آستان دوست مىسايند، از مشكلات هم خبردار مىشوند و به يارى و كمك هم برمىخيزند.
هر چند در برهههايى از تاريخ گذشته، حكومتها تلاش نمودهاند تا از كاركرد سياسى مساجد بكاهند و آن را به محيطى خنثى تبديل كنند كه فقط مردم باتوجه به جنبههاى عبادى مسجد، به آخرت، بدون توجه به دنيا فكر كنند، اما حكومتها، هيچگاه نتوانستهاند از مساعدت و همبستگى مردم در مبارزه با حوادث روزمره و امور خيريه، ممانعتى به عمل آورند و شايد حساسيتى نيز در اين امر نشان نمىدادهاند. اما هرگاه مشاهده مىنمودند چنين اجتماعاتى در مساجد، همبستگى مردم را چنان ارتقا مىدهد كه ممكن است قابليت و توانايى رژيم را در يارى به مردم و حل مشكلات آنان، به زير سؤال ببرد و به تبع آن، مشروعيت مردمى رژيم، خدشهدار گردد. كارگزاران حكومت با همان حساسيت امنيتى كه نسبت به فعاليت سياسى در مساجد نشان مىدادهاند، در اين خصوص نيز به شدت، واكنش نشان مىدادند. مسجد هدايت نيز در طول دوران امامت جماعت آيتالله طالقانى، از چنين كاركرد ويژهاى برخوردار بوده است. علاوه بر روشنگرىهاى اجتماعى كه از سوى طالقانى و ديگر سخنرانان مسجد هدايت صورت مىگرفت، در هنگام پيدايش نيازهاى مالى و درمانى افراد و حوادث و مصيبتهاى اجتماعى، مسجد هدايت يكى از كانونهاى مهم كمكرسانى به مردم بوده است.
محمدجواد رجاييان درباره كاركرد خيريه مسجد هدايت مىگويد:
«افرادى كه به مسجد هدايت مىآمدند، از پزشكها و افراد بازار، خيلى بودند. آقاى طالقانى و مسجد هدايت هميشه در رابطه با مسايل درمانى و نيازهاى مالى و فكرى افراد جوابگو بود[ند]. همين گروهى كه دوروبر آقاى طالقانى بودند، همه چيز داشتند. از گروه پزشكى گرفته تا بيمارستانها و مؤسسات خيريه.
افرادى كه وام مىخواستند، اين افراد را معرفى مىكردند و وام مىگرفتند. افرادى همواره به آقاى طالقانى ارادت بسيارى داشتند، با اين وجود ايشان در طول زندگى هيچگاه پولى را به عنوان سهم از كسى نگرفت، تمام اين پولهايى كه به ايشان مىدادند، همه اين پولها را از اين طريق به نيازمندان مىرساندند. يك بخش مهمى از كارهاى مربوط به مسجد هدايت و آيتالله طالقانى را آقاى صادق و آقاى حاج ابراهيم انجام مىدادند. در مورد پزشكى، دوربر آقاى طالقانى در مسجد، پزشك و امكانات بود. يا حتى براى كارگرى، من يادم است افرادى مىآمدند. يادم است دوستى داشتيم دانشجو بود كه در رابطه با كار تدريس معرفى شد. اما تشكيلات منسجمى نبود كه بخش كاريابى يا بخش پزشكى و مالىاش مشخص باشد؛ ولى گروهى كه آنجا بودند، وقتى كه دردمند و نيازمندى مراجعه مىكرد، چه در زمينه درمانى، چه مالى، كمكش مىكردند.»
در مواقع رخداد سيل و زلزله، اقشار و طبقات مختلف مردم، در مسجد هدايت سازماندهى مىشدند. و پس از جمعآورى اعانات و كمكهاى نقدى و غيرنقدى، مستقيما به محل حادثه مىشتافتند و با كمك به آسيبديدگان و بازماندگان حوادث، و كارهاى عمرانى، همكارى و هميارى وصفناپذير خود را به اثبات مىرساندند.
در يازدهم شهريور ماه 1341، زلزله بسيار شديدى در منطقه بوئينزهراى قزوين به وقوع پيوست كه در صد سال اخير در نوع خود بىسابقه بود. در اثر اين زلزله، متجاوز از بيست هزار نفر كشته شدند و صد و پنج دهكده با خاك يكسان شد. اين زلزله در سرزمينى به وسعت چهل هزار كيلومتر واقع گرديده بود. به مناسبت زلزله بوئينزهرا از سوى دولت عزاى ملى اعلام شد و شيروخورشيد سرخ براى اين فاجعه، از دنيا كمك خواست. اقشار و طبقات مختلف مردم براى كمك به زلزلهزدگان بسيج شدند و سيل اتومبيل، كاميون، اتوبوس، مملو از مواد غذايى و پوشاك براى كمك به زلزلهزدگان از تمام شهرها سرازير شد. در پى وقوع زلزله بوئينزهرا، آيتالله طالقانى در اجتماع مردم در مسجد هدايت ضمن تفسير آياتى از قرآن مجيد، از مردم خواست در عزا و شادى، شريك هم باشند و باتوجه به زلزله بوئينزهرا به دستورات قرآن عمل كرده و به فكر همنوعان خود باشند. سپس در مسجد اعلام شد هركس قصد كمك به زلزلهزدگان را دارد براى تحويل‌اشياى مورد احتياج زلزلهزدگان، آن را به مسجد بياورد.