گفت‌و‌گو از سیدمحمد امین‌آبادی و جعفر بلوری

اشاره
 مصاحبه با سفرا و دیپلمات‌ها، مشکلات خاص خودش را دارد؛ آنها معمولا بنا به ملاحظات دیپلماتیک، از پاسخ صریح ، شفاف و روشن به سؤالات خودداری می‌کنند. مصاحبه با دکتر «سعد جواد قندیل» سفیر محترم کشور دوست و برادر عراق نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. گفت‌و‌گو با ایشان، پیش از ترور سردار رشید و بلند آوازه سپاه اسلام، سپهبدحاج «قاسم سلیمانی» و «ابومهدی المهندس» معاون حشدالشعبی (بسیج مردمی) عراق صورت گرفته است. به همین دلیل، موضوع مصاحبه به تحولات چند ماه اخیر عراق ، اعتراضات و دخالت عوامل بیگانه در بحران کنونی این کشور اختصاص داشت. سفیر عراق دخالت آشکار و روشن طرف‌های خارجی در بحران کنونی این کشور را تائید کرد، اما اسمی از این طرف‌ها نبرد. سفیر محترم عراق بعد از عملیات جنایتکارانه آمریکا نیز در یادداشت کوتاهی که برای ما فرستادند، حمله به خودروی حامل شهیدان سلیمانی و المهندس را به شدت محکوم و آن را نقض آشکار و مفتضحانه همه قوانین و مقررات بین‌المللی و همچنین توافقات دوجانبه امنیتی بین آمریکا و عراق عنوان کردند. سفیر عراق همچنین تاکید کرد، حمله به خودروی حامل سردار سلیمانی و المهندس در فرودگاه بغداد و شهادت این دو سردار عزیز، تجاوز آشکار علیه دولت و ملت عراق بوده است.
سرویس خارجی
مهم‌ترین مسئله حاضر عراق فکر می‌کنم همین ناآرامی‌ها و بحران کنونی است می‌خواستم مصاحبه را از این جا شروع کنم.به نظر شما ریشه بحران کنونی عراق چیست؟
ریشه بحران کنونی عراق عدم رضایت مردم کشور از طرز کارکرد دولت و وجود مشکلات عدیده من‌جمله مشکلات اقتصادی، بیکاری، مشکلات اجتماعی و مجموعه‌ای از مسائلی بود که باعث شروع اعتراضات کنونی شد. این اعتراضات در ابتدا به صورت مسالمت‌آمیز بود. ولی در ادامه برخی از طرفهای خارجی مداخله کردند تا این تظاهرات به سوی خشونت کشیده شود.
ما تا جایی که به یاد داریم عراق همواره از این مشکلاتی که نام بردید رنج برده است. این مشکلات پیش از صدام و در دوره صدام هم بود، در دوره‌اشغال نظامی عراق توسط آمریکا که به بهانه مبارزه با تروریسم انجام شد هم بود. در دوره بعد و جولان تروریست‌های تکفیری داعش نیز این مشکلات در عراق وجود داشت.منظورم این هست که این مشکلات اقتصادی و
زیرساختی که فرمودید فقط مختص سال‌های اخیر نیست و ریشه در گذشته دارد. به نظر می‌رسد این مشکلات بیشتر بهانه‌ای بود برای شروع اعتراضات اخیر. آیا فکر نمی‌کنید روابط بسیار نزدیک دو کشور ایران و عراق به خصوص بعد از فروپاشی داعش، بهانه شروع این اعتراضات بود و هدف مبارزه با فساد نیست، بلکه اهداف دیگری دنبال می‌شود. منظورم دست‌های خارجی در این اعتراضات هست؟
-همان طور که شما فرمودید این مشکلات متعلق به یکی دو سال اخیر نیست و از قبل بوده است. از زمان صدام دیکتاتور و بعد از آن در زمان‌اشغال عراق توسط آمریکا و از زمان حضور داعش در عراق و تا کنون وجود داشته است. اما نکته جدیدی که در این بین وجود دارد ظهور این مشکلات در عرصه عمومی و در کف خیابان‌ها بود. چرا که شهروندان عراقی از روند سیاسی عراق و برآورده شدن آرزوهایی که در دل خود نسبت به آینده کشور داشتند مایوس شده بودند. به همین دلیل شهروندان عراقی به خیابان‌ها ریختند تا خواسته‌های خود را محقق کنند و به عملکرد دولت به طور کلی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اعتراض کنند. اصل این مسئله نارضایتی و خشم مردم نسبت به عملکرد دولت بود. شهروندان عراقی تظاهرات مسالمت‌آمیز انجام دادند. مرجعیت این تظاهرات مسالمت‌آمیز و خواسته‌های معترضان را مورد تائید قرار دادند. حتی خود دولت نیز خواسته‌های مردمی را تائید کرد. این درخواست‌ها سندی بود تا بر پایه آن دولت بتواند اصلاحاتی را در راستای مبارزه با فساد شروع کند. دولت عراق پیش از این نمی‌توانست بنا به ملاحظات و شرایط سیاسی کشور این اصلاحات را انجام دهد. اما به مرحمت این تظاهرات دولت به دنبال اجرای اصلاحات است و این اصلاحات مورد حمایت پارلمان عراق ، نهادهای سیاسی و همچنین مورد تائید مرجعیت عالی عراق، است. در رابطه با مداخلات خارجی نیز باید بگویم که این مداخلات وجود دارد اما اصل نیست. بازیگران خارجی از این تظاهرات مسالمت‌آمیز و درخواست‌های مشروع و قانونی سوءاستفاده کرده و تلاش کردند اعتراضات را به سمت خشونت ، ناآرامی و بی‌نظمی سوق دهند؛ تا اینکه بتوانند دولت را ساقط و همچنین روند سیاسی عراق را از بین ببرند. از همین نقطه نیز شروع کرده و اقدماتی را علیه جمهوری اسلامی ایران انجام دادند. آنها از این اعتراضات سوءاستفاده کرده و شعارهایی علیه جمهوری اسلامی ایران و شعارهایی به نفع رژیم صدام و بازگشت این رژیم دادند. اما آنچه که واضح و روشن است شعارها علیه جمهوری اسلامی ایرا مربوط به خود ملت عراق نیست و دور از شأن ملت وخواسته‌های ملت عراق است. این شعارها نشانه مداخلات طرف‌های خارجی برای سوءاستفاده از این اعتراضات است تا توطئه‌های خود را به انجام برسانند.
شما فرمودید که تظاهرات در ابتدا مسالمت‌آمیز بود و در ادامه با مداخله طرف‌های خارجی به خشونت کشیده است. این طرف سوم که می‌خواهد تظاهرات به خشونت کشیده شود، علیه جمهوری اسلامی ایران و اتحاد دو ملت ، علیه مرجعیت عالی و علیه نیروهای بسیج مردمی شعار داده شود و همزمان خواستار بازگشت رژیم صدام می‌شود چه کشورها و گروه‌هایی هستند؟
-مراجع امنیتی تعدادی از رخنه کنندگان به تظاهرات مردم عراق را دستگیر کرده‌اند و تعدادی از مزدوران بیگانه نیز در اعتراضات دستگیر شده‌اند. تعدادی نیز به دلیل تشویق مردم به خشونت و شعارهای گفته شده دستگیر شده‌اند. نهادهای امنیتی و خود دولت تا کنون به طور علنی اعلام نکرده‌اند که نتایج تحقیقات در این زمینه چه بوده است.. من معتقدم بعد از اینکه این بحران تمام شد اسامی افراد، گروه‌ها و تشکیلاتی که در این بحران و گسترش آن دخالت داشتند اعلام خواهد شد. الان ما نمی‌توانیم اسامی طرف‌های ثالت در این بحران را اعلام کنیم چون از طرف مراجع رسمی عراق در این زمینه هنوز اطلاع‌رسانی نشده است. علیرغم اینکه یک حالت روشنی وجود دارد که کدام طرف‌ها در گسترش بحران عراق دخالت دارند. ما نمی‌توانیم اسامی این طرف‌ها را اعلام کنیم ما این مسئله را به تفسیر شما واگذار می‌کنیم. چنانکه گفتم ما نمی‌توانیم اسامی این طرف‌ها را تا روشن شدن تحقیقات نهادهای امنیتی عراق اعلام کنیم.
جناب سفیر شما اصل مداخلات خارجی در بحران کنونی عراق را تائید کردید ولی حاضر نشدید بنا به ملاحظات دیپلماتیک اسامی این طرف‌های خارجی را نام ببرید. و فرمودید که ریشه اصلی این بحران مشکلات اقتصادی است. سؤال من این هست که به نظر شما اینکه همزمان در سه کشور ایران و عراق و لبنان که دوست و متحد هستند اعتراضات داخلی شروع شود عجیب نیست؟ یعنی در این سه کشور همزمان مردم به این فکر افتاده‌اند که ما دچار مشکلات اقتصادی هستیم؟
-بله این طور که می‌فرمائید صحیح است. بین این وقایع در ایران، عراق و لبنان ارتباط وجود دارد و مداخلات بیگانه نیز در این زمینه روشن است. اما ربطی که در موضوع است در مورد زمان بروز این بحران در سه کشور است اما اصل قضیه مربوط می‌شود به مشکلات واقعی که زمینه‌ساز این بحران‌ها شده مثلا در ایران بالارفتن قیمت بنزین بود. در عراق هم عرض کردم مشکلات به چه نحوی بود در لبنان هم یک عدم رضایت مردمی از کارکرد دولت وجود داشت و مردم درخواست‌ها و مطالبات مشروعی دارند که نیروهای سیاسی لبنانی آن را تائید کرده‌اند و گفته‌اند این مطالبات مشروع و قانونی است. البته طرف‌های خارجی از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند تا اینکه این اعتراضات و نارضایتی مردمی را به سمتی که خود می‌خواهند سوق دهند. به صورت مختصر عرض می‌کنم اگر این مشکلات اقتصادی وجود نداشت این عناصر و طرف‌های خارجی نمی‌توانستند دخالت کنند و بر مردم تاثیر بگذارند. نکته دوم اینکه ما نمی‌توانیم بگوییم این معترضانی که در خیابان‌ها وجود دارند همه مزدوران خارجی هستند بلکه بیشتر این معترضان به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی به خیابان‌ها آمده‌اند البته تعداد کمی مزدور خارجی نیز در بین معترضان وجود دارند و سعی می‌کنند که از این اعتراضات سوءاستفاده کنند و توطئه‌های خارجی و اهداف آنها را محقق کنند.
ما هم منظورمان این نیست که تک تک مردمی که در خیابان‌های بغداد و سایر شهرهای عراق به خیابان‌ها آمده‌اند مزدور و عامل بیگانه هستند. منظور این بود که عوامل خارجی از این اعتراضات سوءاستفاده می‌کنند.
البته بله ما هم نظرمان همین است.
گزارش‌های زیادی قبل و حین بحران عراق در رسانه‌ها منتشر شد که طرف‌های ثالث خود را برای این بحران آماده کرده بودند. من چون دیپلمات نیستم اسامی این کشورها را نام می‌برم در خبر‌ها بود که عربستان، امارات، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی در عراق برنامه دارند. آنها مخالفین دولت و حشدالشعبی را در سفارتخانه‌های خود جمع کرده بودند. حتی خبرهایی بود که سفارتخانه‌های عربستان و امارات و رسانه‌های وابسته به آنها معترضان را تشویق به ماندن در خیابان‌ها می‌کنند و به آنها خدمات‌رسانی می‌کنند. سؤال ما به طور مشخص این است که این دولت‌ها از اینکه عراق و سایر کشورهای محور مقاومت مثل ایران و لبنان را به آشوب بکشند چه هدفی دارند؟
-ما به طور صحیح‌تر می‌توانیم بگوییم به جای طرف ثالث اطراف ثالث وجود دارد چون آنچه که مشخص است خیلی بیشتر از یک طرف وجود دارد. این طرف‌ها در برخی اهداف خود مشترک و در برخی اهداف دچار تعارض هستند. در رابطه با عراق طرف‌های ثالث وجود دارد. برخی از این طرف‌ها فقط به دنبال سقوط دولت و روی کارآمدن دولت طرفدار خود در عراق هستند. طرف دیگر می‌خواهد روند سیاسی عراق به طور عام از بین برود و رژیم سابق دیکتاتوری بعثی دوباره در کشور مستقر شود. طرف دیگری وجود دارد که کلا می‌خواهد حالت بی‌نظمی ، آشوب و بی‌قانونی به کشور بازگردد تا بتواند از این بی‌نظمی ، ناامنی و آشوب استفاده کرده و اهداف سیاسی خود را از جمله بازگرداندن داعش و تروریسم را به عراق محقق کند.
اتفاقا ما یکی از سؤالاتمان نیز در مورد داعش هست. بی‌بی سی جهانی به نقل از منابعی در دولت آمریکا و کردها اعلام کرده که داعش در عراق احیا شده است. شما که اسم طرف‌های ثالت را نام نبردید ولی بفرمائید که چه کسی از احیای داعش و تروریسم در عراق و منطقه سود می‌برد؟
-بله در حقیقت ما هم نشانه‌هایی داریم از اینکه داعش به دنبال سوءاستفاده از بحران کنونی عراق و احیای خود هست. همان طور که همه می‌دانند داعش درست است که در عراق سرنگون شده اما کاملا از بین نرفته است. و فعالیت‌های خود را زیرزمینی کرده و در حال برنامه‌ریزی است. همانطور که قبل از اینکه در سال 2014 وارد عراق شوند در حال برنامه‌ریزی جهت اقدامات تروریستی خود بودند؛ الان هم مشغول برنامه‌ریزی هستند. الان هم در مناطق مختلف عراق مخصوصا در مناطقی که سلولهای خفته داعش و قرارگاه‌های مخفی آنها وجود دارد به دنبال برنامه‌ریزی و انجام عملیات‌های تروریستی خود هستند. آنها به دنبال سوءاستفاده از این شرایط بودند اما نیروهای امنیتی ما در آمادگی کامل قرار دارند و سعی می‌کنند جلوی بازگشت داعش را بگیرند. البته این آمادگی نه فقط در داخل شهرها بلکه این آمادگی در مرزهای کشور عراق نیز وجود دارد. مخصوصا در مرزهای سوریه بعد از آنکه نیروهای آمریکایی از سوریه خارج شدند تلاش‌هایی وجود داشت که یک سری از عناصر داعش دوباره به عراق بازگردند اما نیروهای امنیتی عراق توانستند مرزها را ببندند. و تضمین کنند که احدی از داعش وارد عراق نخواهد شد. البته این آمادگی مربوط به این روزها نیست از سال 2017 که داعش در عراق از بین رفت این آمادگی در عراق وجود دارد. و نیروهای امنیتی این آمادگی را برای مقابله با عناصر داعشی در نقاط مختلف عراق دارند. و هیچ احدی از داعش دوباره بر نمی‌گردد.
من یک سؤال خیلی مهم دارم، که سؤال بسیاری از اصحاب رسانه‌ایران نیز هست. عراق روزانه در حدود چهار و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کند. در حالی که جمعیت کشور نیز در حدود 36 میلیون نفر هست. چطور با این همه نفت و در حالی که عراق تحریم هم نیست شما مشکلات اقتصادی دارید؟
-تصور می‌کنم این رقم‌هایی که فرمودید دقیق نیست. جمعیت کشور بین 38 تا 40 میلیون نفر است سالانه در حدود یک میلیون نفر هم به جمعیت کشور اضافه می‌شود. در رابطه با نفت هم این رقم 4.5 میلیون بشکه مربوط به تولید نفت است نه صادرات آن. صادرات نفت کمتر از 4 میلیون بشکه است. اما همین 4 میلیون صادرات نیز شامل اقلیم کردستان عراق نیز می‌شود. صادرات نفت از اقلیم کردستان نیز به صورت مستقیم انجام می‌شود و به دولت مرکزی ارتباطی پیدا نمی‌کند. و این یکی از مشکلاتی است که بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی وجود دارد. عراق به طور کلی با این جمعیت و این مقدار از صادرات نفت یکی از کشورهای ثروتمند محسوب می‌شود اما این ثروت تاثیر خود را بر رفاه مردم نشان نداده است و نارضایتی مردم نیز از همین نقطه شروع شده است. مردم اثری از این ثروت در زندگی روزمره خود نمی‌بینند و همچنین از عملکرد دولت نیز در مقابله با مسئله فساد ناراضی هستند. ثروت عراق از بین می‌رود و به جیب مفسدان می‌رود و مردم از این ثروت نمی‌توانند استفاده کنند. 90 درصد بودجه عراق به نفت وابسته است و این مسئله یک آثار اقتصادی خیلی روشنی بر وضعیت مردم گذاشته است.
سؤال مشخصی که ما داریم راه‌حل شما برای برون رفت از بحران چیست؟ به نظر شما آیا مبارزه با فساد بحران کنونی را حل خواهد کرد یا اینکه مبارزه با فساد در عراق بهانه‌ای شده برای مطالبه خواسته‌های دیگری. به نظر ما اگر عراق همین امروز رابطه خود را با ایران قطع کند، حشدالشعبی خلع سلاح شود و همچنین روابط عراق با آمریکا، عربستان و امارات گسترده‌تر شود بحران کنونی نیز حل و فصل خواهد شد.
-در رابطه با فساد که فرمودید بهانه نیست. این یک مشکل واقعی است که عراق با آن سر و کار دارد. دولت نیز یک شورای مبارزه با فساد تاسیس کرده است. اما متاسفانه این شورا نتوانست یک عملکرد درست و روشنی و دستاورد مهمی در زمینه مبارزه با فساد و تحویل مفسدان به دستگاه قضائی عراق داشته باشد. فساد واضح و روشن است. مردم در اعتراضات علیه فساد شعار دادند. این شورا هم‌اکنون فعال است و عده‌ای از مسئولان عالی رتبه و شخصیت‌های سیاسی سابق و کنونی را به طور روزانه به قوه قضائیه کشور معرفی می‌کند. چند حکم قضائی نیز در این زمینه صادر شده است. بالاخره فساد یک مشکل واقعی در عراق است و همه از مرجعیت گرفته تا مردم، دولت ، پارلمان عراق و نیروهای سیاسی به این قضیه معترف هستند که فساد در عراق به طور گسترده وجود دارد و اگر اقدامات شدید و قاطعی علیه فساد انجام نشود عراق قادر به توسعه و پیشرفت نخواهد بود.
به عنوان سؤال آخر نیز می‌خواستم از شما بپرسم روابط دوجانبه ایران و عراق در حوزه‌های مختلف در حال حاضر در چه وضعیتی است و راه‌های گسترش این روابط به نظر شما کدامند و اینکه آیا روابط دوجانبه قبل از شروع بحران یا بعد از آن تفاوتی کرده است یا خیر؟
-در مورد روابط دو جانبه باید بگویم که بین دو کشور یک رابطه بسیار عمیقی در همه بخش‌های سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و امنیتی وجود دارد. نشانه ریشه دار بودن روابط اینکه تعداد زائران بین دو کشور و تبادل زیارتی از ایرانیانی که به عراق تشریف می‌آورند یا عراقی‌هایی که برای زیارت به ایران می‌آیند تقریبا در طول سال به 9 میلیون نفر می‌رسد این رقم در جهان بی‌سابقه است که نشانه‌ای آشکار از عمق روابط بین دو کشور است. در رابطه با مبادلات تجاری بین دو کشور باید بگویم که مبادلات تجاری بین دو کشور سالانه به 12 میلیارد دلار می‌رسد. ایران سومین شریک تجاری عراق محسوب می‌شود.
سران دو کشور در سفرهایی که بین دو کشور داشته‌اند (سفر دکتر روحانی رئیس‌جمهور ایران به بغداد و سفر آقای عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق به تهران) توافق کردند که حجم مبادلات تجاری بین دو کشور به 20 میلیارد دلار در سال برسد. در این صورت ایران به شریک تجاری اول عراق تبدیل خواهد شد.
البته سران دو کشور در مورد چند مسئله در زمینه مبادلات تجاری نیز به توافق رسیده اند؛ از جمله افتتاح شهرک‌های مرزی آزاد تجاری بین دو کشور، ارائه رایگان ویزا و در ادامه حذف کامل ویزا برای گسترش گردشگری بین دو کشور ، حضور شرکت‌های ایرانی در بازسازی مناطقی که در هجوم داعش دچار خسارت شده‌اند و همچنین مبادلات تجاری در مورد گاز و برق. شما می‌دانید این مبادلات در حوزه گاز و برق مشمول تحریم‌های آمریکا شده است اما دولت عراق این تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و عراق به توافق نامه‌های تجاری که با ایران منعقد کرده است متعهد است.
عراق به واردات برق از ایران ادامه خواهد داد علیرغم تحریم‌هایی که وجود دارد. اینها توافقاتی است که روابط تجاری بین دو کشور را تقویت کرده و توسعه خواهد داد.
از اینکه وقت‌تان را در اختیار ما قرار داده‌اید، متشکرم