۴۸۹ - نگاهی به زندگی و آثار مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی: نشر خستگی‌ناپذیر معارف اسلامی از قاهره تا واتیکان ۱۳۹۸/۱۲/۱۰
نگاهی به زندگی و آثار مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی:
نشر خستگی‌ناپذیر معارف اسلامی از قاهره تا واتیکان
۱۳۹۸/۱۲/۱۰
آخرین کارهای مکتوب محقق پُرکار و فرهنگبان کوشا، مرحوم سید هادی خسروشاهی، مجموعه «حدیث روزگار» بود که دهه آخر حیات استاد را به خود اختصاص داد و استاد بنا به ضرورت و خلأ جامعه، تمایل زیادی به مکتوب کردن خاطراتش از شخصیت‌ها، علما، جریانات و گروه‌های ایرانی و غیرایرانی داشت.
صبح پنج شنبه هشتم اسفندماه، حجت‌الاسلام و المسلمین سید هادی خسروشاهی، محقق، نویسنده و مورخ معاصر که به بیماری کرونا مبتلا شده بود، در سن ۸۱ سالگی دعوت حق را لبیک گفت.
رهبر معظم انقلاب روز گذشته در پیامی، ایشان را عالم مجاهد خواندند و ضمن تسلیت درگذشت ایشان، خاطرنشان کردند: «ایشان عنصری خستگی‌ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی به‌وسیله نگارش مقالات و ترجمه‌ها و کتابهای متعدد در مدت ۶۰ سال از زندگی خویش بودند و انگیزه و همتی کم‌نظیر در تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی و اتحاد مسلمین به کار می‌بردند. تلاشهای دیپلماسی در دوران جمهوری اسلامی در واتیکان و قاهره نیز بخش دیگری از مجاهدت این رفیق دیرین اینجانب بود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادى خسروشاهى، در سال ۱۳۱۷ شمسی در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتى را در تبریز به پایان رسانید و پس از رحلت والد، در ۱۳۳۲ شمسی و در ۱۶ سالگى، عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوى (فلسفه، تفسیر، فقه و اصول)، در حضور اساتیدى چون: آیتالله بروجردى، امام خمینى، آیتالله شریعتمدارى، آیتالله علامه طباطبائى و بزرگانى دیگر تلمذ کرد و به دریافت اجازاتى در امور حسبیّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد.
به گزارش رسا، در مراحل علمى بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حدیث را از علماء و مراجع بزرگ نجف، قم و مشهد، از جمله امام خمینى و آیات عظام: سیدابوالقاسم خوئى، سیدشهاب‌الدین نجفى مرعشى، سیدمحمدکاظم شریعتمدارى، سیدمحمدهادى میلانى، سیدمحمدصادق روحانى و آیتالله شیخ آقابزرگ تهرانى، آیتالله شیخ مرتضى حائرى، آیتالله سیداحمد زنجانى، آیتالله میرزا عبدالجواد جبل عاملى، آیتالله میرزا ابوالفضل زاهدى قمى و دیگران، دریافت کرد.
پدر ایشان، آیتالله سید مرتضی خسروشاهی، از علما و فقهای بزرگ و صاحب رساله آذربایجان و تحصیل کرده نجف بود. آثار ایشان بالغ بر هشتاد جلد است که بیش از چهل جلد آنها تاکنون بارها در داخل و خارج کشور چاپ شده است. علاوه‌بر تالیفات و ترجمه‌ها، 120 جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران، ایتالیا و مصر چاپ و منتشر شده است.
آثار مکتوب
به گزارش مهر، آخرین کارهای مکتوب محقق پُرکار و فرهنگبان کوشا، مرحوم سید هادی خسروشاهی، مجموعه «حدیث روزگار» بود که دهه آخر حیات استاد را به خود اختصاص داد و استاد بنا به ضرورت و خلأ جامعه، تمایل زیادی به مکتوب کردن خاطراتش از شخصیت‌ها، علما، جریانات و گروه‌های ایرانی و غیرایرانی داشت. خوشبختانه ۲۶ جلد از این مجموعه در زمان حیات ایشان منتشر شد، که آخرینش درباره آیتالله خامنه‌ای (رهبر معظم انقلاب اسلامی) است و حداقل ۱۵ جلد از آن مجموعه باقی مانده و منتشر نشده است.
تاکنون خاطرات استاد درباره شخصیت‌ها و جریانات زیر منتشر شده است: ۱. زندگی و مبارزات آیتالله کاشانی، ۲. امام خمینی(ره)، پانزده خرداد و مسئله انقلاب، ۳. علامه طباطبایی، ۴. آیتالله طالقانی، ۵. علامه سید مرتضی عسکری، ۶. امام موسی صدر، ۷. آیتالله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، ۸. آیتالله هاشمی رفسنجانی، ۹. آیتالله علی مشکینی، ۱۰. شهید نواب صفوی، ۱۱. استاد سید جلال‌الدین آشتیانی، ۱۲. شهدای حرب و محراب، ۱۳. دکتر ابراهیم یزدی، ۱۴. محمدعلی جمال زاده، ۱۵. دکتر حسن ترابی (سودان)، ۱۶. روژه گارودی (فرانسه)، ۱۷. احمد بن بلا (الجزایر)، ۱۸. مبارزان ملی مذهبی، ۱۹. نشریات مخفی حوزه علمیه قم، ۲۰. مشروطه مشروعه و علمای تبریز، ۲۱. تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، ۲۲. طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، ۲۳. سازمان‌ها و احزاب سیاسی دوران انقلاب اسلامی، ۲۴. حزب خلق مسلمان، ۲۵. مجموعه‌ای از خاطرات (از آغاز زندگی تا سال ۱۳۳۳ ش) و ۲۶. خاطرات مکتوب.
این عالم مجاهد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت دو سال نماینده امام خمینی رحمهًْ‌الله‌علیه در وزارت ارشاد اسلامی بود. آن گاه به سفارت ایران در واتیکان انتخاب شد و مدت پنج سال در خارج از کشور به فعالیت پرداخت. تاسیس مرکز «فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تاسیس ماهنامه «انکوائری» به زبان انگلیسی و هفته نامه «العالم» به عربی در لندن- با همکاری وزارت ارشاد اسلامی- از آثار این دوران است. در ایتالیا، علاوه‌بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج‌البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماهنامه «جهان نو» به زبان ایتالیایی جمعا در مدت پنج سال 162 نوع کتاب و نشریه به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی، منتشر نموده که در سراسر جهان توزیع شده است.
خدمت به تقریب مذاهب
به گزارش تسنیم، در مدت اقامت سه ساله در قاهره به عنوان رئیس‌نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر نیز علاوه‌بر حضور در محافل علمی- سیاسی، سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده‌ها بار ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمی- سیاسی، بالغ بر پنجاه جلد کتاب و نشریه، درباره ایران، تشیع و اهل بیت علیه‌السلام با همکاری و مساعدت ایشان در مصر منتشر شد که این خود خدمت بزرگی در راستای وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. مهم‌ترین این آثار: نهج‌البلاغه با مقدمه خود و شرح شیخ محمد عبده، اهل‌البیت علیه‌السلام فی مصر، صحیفه سجادیه، حقیقهًْ علاقهًْ عبدالناصر بالثورهًْ الاسلامیهًْ فی ایران، عبدالله بن سبا بین الواقع و الخیال، ادعیهًْ اهل البیت علیه‌السلام، الامام علی بن ابی طالب علیه‌السلام، الامام الحسین علیه‌السلام، الامام جعفر الصادق علیه‌السلام و الطریق الی مذاهب آل البیت علیه‌السلام و عقیدتنا و... است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی علاوه‌بر زبان ترکی (آذری و اسلامبولی)، فارسی و عربی، با زبان انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی داشت. پس از مراجعه به ایران از واتیکان، ضمن ادامه‌اشتغال در وزارت امور خارجه ـ مشاور وزیر ـ در دانشگاه‌های تهران، از جمله دانشکده حقوق، دانشکده روابط بین‌الملل و غیره، به تدریس پرداخت.
گزیده نظرات استاد خسروشاهی درباره تاریخ نگاری
۱. استاد خسروشاهی درباره ضرورت ثبت تاریخ انقلاب و شخصیت‌های انقلابی می‌نویسد: «تاریخ چگونگی حوادث دوران پس از انقلاب اگر توسط کسانی که خود به نحوی در صحنه بوده‌اند، به رشته تحریر درنیاید، یا توسط عناصر مُغرض و معارض نوشته خواهد شد و یا به تدریج به دست فراموشی سپرده می‌شود.» (خاطرات مستند درباره سازمان‌ها و احزاب سیاسی دوران انقلاب، ص ۹)
ایشان در پاسخ به سؤالی درباره تاریخ نویسی غربی‌ها یا شرقی‌ها درباره مسائل جامعه ما می‌گوید: «از این نوع تاریخ نگاری، سابقه خوبی سراغ نداریم و اگر نام آن را «تاریخنگاری استعماری» بگذاریم، زیاد از حقیقت دور نرفته‌ایم. داوری یک خارجی درباره تاریخ معاصر ما، به دلایل زیادی مشکوک و غیرقابل قبول و حتی فاقد ارزش تاریخی خواهد بود و نمونه‌های فراوان آن در رابطه با تاریخ و حوادث انقلاب اسلامی ایران، این ادعاها را کاملاً ثابت می‌کند.» (خاطرات مستند درباره تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، ص ۳۵)
رهبر معظم انقلاب روز گذشته در پیامی، ایشان را عالم مجاهد خواندند و ضمن تسلیت درگذشت ایشان، خاطرنشان کردند: «ایشان عنصری خستگی‌ناپذیر در تبلیغ معارف اسلامی به‌وسیله نگارش مقالات و ترجمه‌ها و کتابهای متعدد در مدت ۶۰ سال از زندگی خویش بودند و انگیزه و همتی کم‌نظیر در تلاش برای تقریب مذاهب اسلامی و اتحاد مسلمین به کار می‌بردند. تلاشهای دیپلماسی در دوران جمهوری اسلامی در واتیکان و قاهره نیز بخش دیگری از مجاهدت این رفیق دیرین اینجانب بود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادى خسروشاهى، در سال ۱۳۱۷ شمسی در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتى را در تبریز به پایان رسانید و پس از رحلت والد، در ۱۳۳۲ شمسی و در ۱۶ سالگى، عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوى (فلسفه، تفسیر، فقه و اصول)، در حضور اساتیدى چون: آیتالله بروجردى، امام خمینى، آیتالله شریعتمدارى، آیتالله علامه طباطبائى و بزرگانى دیگر تلمذ کرد و به دریافت اجازاتى در امور حسبیّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد.
به گزارش رسا، در مراحل علمى بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حدیث را از علماء و مراجع بزرگ نجف، قم و مشهد، از جمله امام خمینى و آیات عظام: سیدابوالقاسم خوئى، سیدشهاب‌الدین نجفى مرعشى، سیدمحمدکاظم شریعتمدارى، سیدمحمدهادى میلانى، سیدمحمدصادق روحانى و آیتالله شیخ آقابزرگ تهرانى، آیتالله شیخ مرتضى حائرى، آیتالله سیداحمد زنجانى، آیتالله میرزا عبدالجواد جبل عاملى، آیتالله میرزا ابوالفضل زاهدى قمى و دیگران، دریافت کرد.
پدر ایشان، آیتالله سید مرتضی خسروشاهی، از علما و فقهای بزرگ و صاحب رساله آذربایجان و تحصیل کرده نجف بود. آثار ایشان بالغ بر هشتاد جلد است که بیش از چهل جلد آنها تاکنون بارها در داخل و خارج کشور چاپ شده است. علاوه‌بر تالیفات و ترجمه‌ها، 120 جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران، ایتالیا و مصر چاپ و منتشر شده است.
آثار مکتوب
به گزارش مهر، آخرین کارهای مکتوب محقق پُرکار و فرهنگبان کوشا، مرحوم سید هادی خسروشاهی، مجموعه «حدیث روزگار» بود که دهه آخر حیات استاد را به خود اختصاص داد و استاد بنا به ضرورت و خلأ جامعه، تمایل زیادی به مکتوب کردن خاطراتش از شخصیت‌ها، علما، جریانات و گروه‌های ایرانی و غیرایرانی داشت. خوشبختانه ۲۶ جلد از این مجموعه در زمان حیات ایشان منتشر شد، که آخرینش درباره آیتالله خامنه‌ای (رهبر معظم انقلاب اسلامی) است و حداقل ۱۵ جلد از آن مجموعه باقی مانده و منتشر نشده است.
تاکنون خاطرات استاد درباره شخصیت‌ها و جریانات زیر منتشر شده است: ۱. زندگی و مبارزات آیتالله کاشانی، ۲. امام خمینی(ره)، پانزده خرداد و مسئله انقلاب، ۳. علامه طباطبایی، ۴. آیتالله طالقانی، ۵. علامه سید مرتضی عسکری، ۶. امام موسی صدر، ۷. آیتالله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، ۸. آیتالله هاشمی رفسنجانی، ۹. آیتالله علی مشکینی، ۱۰. شهید نواب صفوی، ۱۱. استاد سید جلال‌الدین آشتیانی، ۱۲. شهدای حرب و محراب، ۱۳. دکتر ابراهیم یزدی، ۱۴. محمدعلی جمال زاده، ۱۵. دکتر حسن ترابی (سودان)، ۱۶. روژه گارودی (فرانسه)، ۱۷. احمد بن بلا (الجزایر)، ۱۸. مبارزان ملی مذهبی، ۱۹. نشریات مخفی حوزه علمیه قم، ۲۰. مشروطه مشروعه و علمای تبریز، ۲۱. تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، ۲۲. طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، ۲۳. سازمان‌ها و احزاب سیاسی دوران انقلاب اسلامی، ۲۴. حزب خلق مسلمان، ۲۵. مجموعه‌ای از خاطرات (از آغاز زندگی تا سال ۱۳۳۳ ش) و ۲۶. خاطرات مکتوب.
این عالم مجاهد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت دو سال نماینده امام خمینی رحمهًْ‌الله‌علیه در وزارت ارشاد اسلامی بود. آن گاه به سفارت ایران در واتیکان انتخاب شد و مدت پنج سال در خارج از کشور به فعالیت پرداخت. تاسیس مرکز «فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تاسیس ماهنامه «انکوائری» به زبان انگلیسی و هفته نامه «العالم» به عربی در لندن- با همکاری وزارت ارشاد اسلامی- از آثار این دوران است. در ایتالیا، علاوه‌بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج‌البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماهنامه «جهان نو» به زبان ایتالیایی جمعا در مدت پنج سال 162 نوع کتاب و نشریه به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی، منتشر نموده که در سراسر جهان توزیع شده است.
خدمت به تقریب مذاهب
به گزارش تسنیم، در مدت اقامت سه ساله در قاهره به عنوان رئیس‌نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر نیز علاوه‌بر حضور در محافل علمی- سیاسی، سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده‌ها بار ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمی- سیاسی، بالغ بر پنجاه جلد کتاب و نشریه، درباره ایران، تشیع و اهل بیت علیه‌السلام با همکاری و مساعدت ایشان در مصر منتشر شد که این خود خدمت بزرگی در راستای وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. مهم‌ترین این آثار: نهج‌البلاغه با مقدمه خود و شرح شیخ محمد عبده، اهل‌البیت علیه‌السلام فی مصر، صحیفه سجادیه، حقیقهًْ علاقهًْ عبدالناصر بالثورهًْ الاسلامیهًْ فی ایران، عبدالله بن سبا بین الواقع و الخیال، ادعیهًْ اهل البیت علیه‌السلام، الامام علی بن ابی طالب علیه‌السلام، الامام الحسین علیه‌السلام، الامام جعفر الصادق علیه‌السلام و الطریق الی مذاهب آل البیت علیه‌السلام و عقیدتنا و... است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی علاوه‌بر زبان ترکی (آذری و اسلامبولی)، فارسی و عربی، با زبان انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی داشت. پس از مراجعه به ایران از واتیکان، ضمن ادامه‌اشتغال در وزارت امور خارجه ـ مشاور وزیر ـ در دانشگاه‌های تهران، از جمله دانشکده حقوق، دانشکده روابط بین‌الملل و غیره، به تدریس پرداخت.
گزیده نظرات استاد خسروشاهی درباره تاریخ نگاری
۱. استاد خسروشاهی درباره ضرورت ثبت تاریخ انقلاب و شخصیت‌های انقلابی می‌نویسد: «تاریخ چگونگی حوادث دوران پس از انقلاب اگر توسط کسانی که خود به نحوی در صحنه بوده‌اند، به رشته تحریر درنیاید، یا توسط عناصر مُغرض و معارض نوشته خواهد شد و یا به تدریج به دست فراموشی سپرده می‌شود.» (خاطرات مستند درباره سازمان‌ها و احزاب سیاسی دوران انقلاب، ص ۹)
ایشان در پاسخ به سؤالی درباره تاریخ نویسی غربی‌ها یا شرقی‌ها درباره مسائل جامعه ما می‌گوید: «از این نوع تاریخ نگاری، سابقه خوبی سراغ نداریم و اگر نام آن را «تاریخنگاری استعماری» بگذاریم، زیاد از حقیقت دور نرفته‌ایم. داوری یک خارجی درباره تاریخ معاصر ما، به دلایل زیادی مشکوک و غیرقابل قبول و حتی فاقد ارزش تاریخی خواهد بود و نمونه‌های فراوان آن در رابطه با تاریخ و حوادث انقلاب اسلامی ایران، این ادعاها را کاملاً ثابت می‌کند.» (خاطرات مستند درباره تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، ص ۳۵)