رمضان و جبران اعمال ناپسند
علماى اخلاق، كه در اين رشته از رشتههاى دانش امروزِ بشرى صاحب نظرند ـ اگر چه «اخلاق عملى» براى من و شما ارزش دارد؛ امّا كسانى هستند كه در علم اخلاق تخصّص دارند ـ مىگويند: من و شما حتى مىتوانيم خلقيّات ارثى را نيز تغيير دهيم و عوض كنيم. مثلاً تنبلى ذاتى، حرص ذاتى، بخل ارثى، حسد ارثى و لجبازى ارثى را مىتوان تغيير داد. بعضىاشخاص لجبازند و هر چه انسان حقيقت را در مقابلشان قرار مىدهد، روى موضع لجوجانه خود اصرار مىكنند. چنين رويّهاى، انسان را از حقيقت دور مىكند. فرد لجوج، در ابتداى لجبازى، هنوز اندكى نور حقيقت را مىفهمد و احساس مىكند كه كارش براساس لجبازى است. امّا وقتى لجاجت وى تكرار شد، ديگر آن اندك نورِ حقيقت را هم نمىفهمد. در او، باطن و اعتقاد و عقيدهاى دروغين به وجود مىآيد كه اگر به خود برگردد و تعمق كند، مىبيند اينكه در ذهن اوست، عقيده نيست، «عن ظهر القلب» و از باطنِ جان، نيست. امّا لجاجت نمىگذارد كه او سروش حقيقت و پيام معنويّت و حق را به گوشِ جان بشنود. ديديد كسانى كه در مقابل اسلام و انقلاب اسلامى و فرمايشات امام و حقّانيّت واضح و مظلومانه ملّت ايران ايستادند و لجاجت كردند، چگونه اين لجاجت به گمراهىشان
انجاميد!
رمضان؛ ماه جبران از طريق تذکّر و توجّه
ماه رمضان، ماهى است كه مىشود با تذكّر و توجّه در آن، به جبرانِ كردههاى ناپسند پرداخت. در دعاى ابوحمزه، عبارتى بسيار تكاندهنده وجود دارد؛ كه آن عبارت، اين است: و اعلم انّك للرّاجى بموضع اجابةٍ و للملهوفين بمرصد اغاثةٍ و انّ فى اللهف الى جودك و الرّضا بقضائك عوضاً من منع الباخلين و مندوحةً عمّا فى ايدى المستأثرين و انّ الراحل اليك قريبُ المسافةِ و انّك لا تحتجب عن خلقك الاّ ان تحجبهم الاعمال دونك.(مصباح المتهجّد، ج 2، ص 583)(میدانم که تو برای امیدواران در جایگاه اجابتی،و برای دلسوختگان در کمینگاه فریادرسی،و بیقین دراشتیاق به جودت،و خشنودی به قضایت جایگزینی از منع بخیلان است،و گشایشی از آنچه در دست ثروتاندوزان،و همانا مسافر به سوی تو مسافتش نزدیک است، و تو از آفریدگانت هرگز در پرده نیستی،جز اینکه کردارشان آنان را از تو محجوب نماید.) فرد دعا خوان و ثناگو، عرض مىكند: «اى خداى من! من اميد به تو را بر اميد به غير تو ترجيح دادم. پناه آوردن به تو را جايگزينِ پناه بردن به ديگران كردم و مىدانم اگر كسى به سوى تو بيايد، راه نزديك است...»
هر جا هستيد، هر كه هستيد، در هر لباسى هستيد، در هر سنّى هستيد؛ اى جوان! اى پسر و دختر جوان! اى مرد و زن ميانسال! اى پيرمردان و پيرزنان! اى فقرا! اى اغنيا! اى علما! اى متوسّط السوادها! هر كه هستيد، اگر احساس نياز به خدا مىكنيد ـ كه هر انسانِ سالمى اين احساس را مىكند ـ بدانيد كه خدا نزديك است! يك لحظه دلتان را به خدا متوجّه كنيد؛ جواب را خواهيد شنيد. ممكن نيست كسى با خدا از روى دل حرف بزند، ولى جواب الهى را نشنود! خدا به ما جواب مىدهد. وقتى ديديد دلِ شما ناگهان منقلب شد، اين همان جوابِ خداست. وقتى ديديد اشكِ شما جارى شد، وقتى ديديد روح شما به اهتزاز در آمد، وقتى ديديد طلب، با همه وجود از سر تا پاى شما جارى شد، بدانيد اين همان پاسخ الهى است؛ اين همان جواب خداست و جواب بعدى هم اجابت است؛ اجابت اين خواستهها انشاءالله، كه در قرآن فرمود: و اسئلوا الله مِن فَضله.
(نساء، آيه32.)
از خدا بخواهيد. و ليس من صفاتك ان تأمر بالسّؤال و تمنع العطيّة،(دعای ابو حمزه ، مصباح المتهجّد، ج 2، ص 583). بگوييد، سؤال كنيد، بخواهيد و مگر مىشود كه بخواهيد و ندهد؟! البتّه اقتضائات زمان و مكان و خصوصيات و نظاير آن هم در خواستن از خدا مؤثّر است.
* بیانات در خطبههاي نماز جمعه تهران 14/11/1373