انقلاب سفید شاه
۱۴۰۰/۰۲/۲۱
42 روز بعد از لغو تصویب‌نامة انتخابات انجمن‌های ایالتی و ولایتی از جانب نخست‌وزیر و هیئت دولت، شخص شاه وارد میدان شد. محمّدرضا پهلوی در نطق رسمی خود، روز 19 دی‌ماه 1341، از طرح جدیدی با عنوان «انقلاب سفید» سخن گفت. او تصمیم گرفته بود طرح خود را در قالب 6 لایحه به رأی عمومی مردم بگذارد، و به این ترتیب، مانع از آن شود كه طرح جدید دچار سرنوشتِ مصوبة شكست‌خوردة قبل گردد.1
محمدرضا پهلوی، طرح امریكایی‌اش را2
در 6 لایحه به شرح ذیل پیشنهاد كرد:
1- الغای رژیم ارباب - رعیتی با تصویب اصلاحات ارضی ایران بر اساس لایحة اصلاحی قانون اصلاحات ارضی مصوب 19 دی‌ماه 1340 و ملحقات آن؛
2- تصویب لایحة قانونی ملّی كردن جنگل‌ها در سراسر ایران؛
3- تصویب لایحة قانونی سهام كارخانجات دولتی به منزله پشتوانة اصلاحات ارضی؛
4- تصویب لایحه قانونی سهیم كردن كارگران در منافع كارگاه‌های تولیدی و صنعتی؛
5- لایحة اصلاحی قانون انتخابات؛
6- لایحة ایجاد سپاه دانش به منظور اجرای تعلیمات عمومی و اجباری.
گفتنی است بعدها نیز، شاه رفته‌رفته بر مفاد این طرح بندهایی افزود و اصول آن را به 21 اصل رسانید، و با افزوده شدن هر اصل رسانه‌های جمعی و روزنامه‌ها و جراید، هفته‌ها به تحسین و تمجید نبوغ پادشاه ایران می‌پرداختند. برای نمونه یكی از این اصل‌ها «تأسیس سپاه دین» بود. بنا بر این بند، سازمان اوقاف، آقایان نصیر عصار و منوچهر آزمون3 - از سران معروف ساواك - را مأمور كرد كه به تقویت مبانی دینی مردم در سراسر
كشور بپردازند!4
انقلاب سفید شاه، كه با ادعاها و شعارهای جذاب و فریبنده‌ای آراسته شده بود، از سویی پاره‌ای از احكام شریعت اسلام را مخدوش می‌ساخت، و از سوی دیگر زمینة تسلط بیشترِ دولت‌های بیگانه و به‌خصوص طراح اصلی انقلاب سفید، یعنی امریكا را بر كشور فراهم می‌ساخت.
این بار نیز امام خمینی(رحمه الله علیه)، به مطامع طراحان انقلاب سفید شاه پی برد،5 و به افشاگریِ دربارة حقیقت تاریك آن، كمر بست. ایشان از طریق ارسال نامه و فرستادن شاگردان خود، نزد شخصیت‌های مذهبی و رایزنی‌های فراوان با آنان، توانست مراجع و علمای برجستة داخل و خارج كشور را متوجه خطرهای بزرگ این طرحِ رژیم كند. به این ترتیب امام و دیگر مراجع موضع مخالف خویش را به طور صریح و مشروح، در قالب اعلامیه، پاسخ به سؤالات و استفتائات و... به اطلاع مردم می‌رساندند. از جمله مراجع بزرگواری كه با انقلاب سفید شاه مخالفت كردند می‌توان از مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سید احمد خوانساری نام برد. ایشان در اعلامیة مشتركی كه با مرحوم آقای بهبهانی صادر كردند، شركت در رفراندوم شاه را در حكم مبارزه با امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف قلمداد كردند.6
افزون بر این، مراجع و علمای نجف، نظیر آیت‌الله العظمی خویی و آیت‌الله حكیم نیز اعلامیه دادند و شركت در این همه‌پرسی را در حكم محاربه با امام زمان(عج) دانستند.7
اما به رغم تحریم‌های صریح مراجع بزرگی چون امام خمینی،8 و مخالفت‌ها و اعتراضات مردم و پاره‌ای از احزاب سیاسی، رژیم در ششم بهمن‌ماه 1341 ه. ش. رفراندومی فرمایشی ترتیب داد و پس از آن،
«انقلاب سفید شاه و مردم» را قانونی و قابل اجرا خواند.
پانوشت‌ها:
1- جلال‌الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 1، ص 10.
2- حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 1، ص 510.
3- منوچهر آزمون از اعضای ساواك بود كه در دولت هویدا به معاونت نخست‌وزیر و ریاست اوقاف دست یافت. (حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج 1، ص 275.)
4- جلال‌الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 2، ص 10 - 11.
5- حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج 1، ص 225 - 227.
6- همان، ج 2، ص 234؛ جلال‌الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 2، ص 14.
7- همان، ج 2، ص 14 - 19.
8- حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج 2، ص 269؛ جلال‌الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 2، ص 17- 18.