گاهی چنین القا می‌شود که تروريسم و جهاد از انگیزه‌ها و اهداف مشابهی برخوردارند! چه تفاوت‌هايي را می‌توان مطرح کرد؟
واژه ترور، واژه‌ای فرانسوی و به معناي قتل سياسي با اسلحه است و تروريست کسی است که طرفدار خشونت عمل و ايجاد رعب و ترس است، چه خود عامل آن‌هم باشد و چه نباشد.(1)
در زبان عربی برای این مفهوم از واژه ارهاب، به معنای ترور و ارهابی، به معنای تروریست، استفاده می‌شود.
تفاوت‌هاي ماهوی ترور و جهاد
1. ترور، عملي است که به منظور اهداف غيرانساني و در جهت افساد انجام می‌شود و متضمن به خطرانداختن امنيت و ايجاد زمينة تعرض و محدوديت در مورد حقوق مشروع بشري و موجب سلب آرامش می‌شود... بنابراين، مهم‌ترين عنصر در تعريف ارهاب (تروريسم)، همانا سلب امنيّت است كه آن را تا حد بزرگترين جنايات علیه بشریت، خطرناك مي‌سازد.(2) در حالي که جهاد اسلامی، درست بر خلاف چنین هدفی انجام می‌گیرد و به منظور ايجاد امنيت یا بازگرداندن امنیت از دست رفته است.
2. ترور، گونه‌اي از توسل به زور و اقدامات خشونت‌آميز است که غير قانوني است و مطابق با هنجارهاي حقوقي،مجاز به حساب نمي‌آيد و به همين جهت هم مخفيانه انجام مي‌گیرد، در حالي که جهاد، امري مشروع و مجاز و براي دفاع از حقوق طبيعي انسان است و آشکارا و با در نظر گرفتن هنجارهای اخلاقی و حقوق بین‌الملل صورت می‌پذیرد.
3. ترور، اقدامي غيرانساني است و از نگاه وجدان بشري و مراجع حقوقي محكوم است، در حالي که جهاد، در زمره اقدامات انسانی و مورد تأیید دین و قانون است.
4. در احکام جزایی اسلام، اقدامات تروريستي، مصداق محاربه و افساد في الارض است و عاملان آن، محارب و مفسد فی‌الارض معرفی شده‌اند. حكم اسلام درباره تروریست و مفسد فی‌الارض اعدام به شیوه‌خاصی است که در کتب مفصل فقهی بیان شده است. از اين عناوين و احکام مترتب بر آنها، در باب حدود بحث مي‌شود و احکام آن، برگرفته از آيات 33 و 34 مائده است.
امام خميني در تحرير الوسيله، محاربه را چنين تعريف مي‌كند: محارب، هر آن كسي است كه شمشيرش را برهنه كند يا آن را تجهيز نمايد تا مردم را بترساند و مي‌خواهد در زمين افساد نمايد؛ در خشكي باشد يا در دريا، شهر باشد يا غير آن، شب باشد يا روز.(3) اما در مقابل، جهاد براي اصلاح در زمين و قلع و قمع ريشه فساد و افساد تشریع شده است.
5. اقدامات تروريستي، از طرف هر فرد يا گروه يا سازمان كه صورت پذيرد و جان، مال و آبروي مردم و افراد بي‌گناه را مورد حمله قرار دهد، از نظر اسلام محكوم است. در نظام اخلاقی و فقهی اسلام، رعایت اخلاق و حقوق انسانی، در همه شرایط لازم و ضروری است. حتي در هنگام دفاع مشروع، كشتن افراد بي‌گناه، تعقيب فراريان، كشتن اسيران، زنان و كودكان، تخريب جنگل‌ها و درختان، تعرض به نوامیس مردم و غارت اموال آنها و پرده‌دري و غيره، ممنوع و محكوم است. در حالی که در اقدامات تروریستی، همه این هنجارها و حدود نادیده گرفته می‌شود.
امام صادق(ع) مي‌فرمايند: پيامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) هر گاه مي‌خواست سپاهي را به جنگ اعزام كند، به آنها مي‌فرمود: نيرنگ نكنيد، حقه نكنيد، مثله نكنيد، سالخوردگان و كودكان و زنان را نكشيد، درختي را نبريد، مگر مجبور شويد و نيز استفاده از سمّ (سلاح شيميايي)، در سرزمين مشركان را نهي مي‌كرد.(4)
كنوانسيون سازمان كنفرانس اسلامي در مقابله با تروريسم بين المللي، اعلام کرده است: تروريسم، هر گونه عمل خشونت‌آميز يا تهديدكننده‌اي است كه صرف‌نظر از مقاصد يا انگيزه مرتكبين آن، به منظور اجراي يك طرح جنايتکارانه فردي يا گروهي و با هدف ايجاد رعب بين مردم يا تهديد آنان به وارد آمدن صدمه به آنان و به‌انداختن خطر زندگي، حيثيت، آزادي، امنيت يا حقوق آنان يا تهديد به صدمه زدن به محيط زيست يا هرگونه تهديدات به اموال عمومي و خصوصي، به منظور به مخاطره انداختن يا اشغال يا تصرف آنها و به خطرانداختن يكي از منابع ملّي يا تأسيسات بين المللي يا تهديد كردن ثبات و تماميّت ارضي و وحدت سياسي يا حاكميّت كشورهاي مستقل انجام گيرد.(5)
از تعريف تروريسم، در منشور كنوانسيون كشورهاي اسلامي، به دست مي‌آيد كه مصاديق تروريسم، عبارتند از: سوءقصد، تهديد جان افراد بي‌گناه و تهديدهاي ديگر، ايجاد رعب و ترس، آدم‌ربایي، گروگانگيري، رفتار خشونت بار توأم با ارعاب و ايجاد ترس، اقدام مسلحانه‌اي كه امكان آسيب رساندن به غيرنظاميان يا افراد بي‌گناه در آن وجود داشته باشد، تعدي به جان و مال و حيثيت مأمورين ديپلماتيك، ايجاد ناامني و اخلال در نظم و امنيت و آسايش عمومي، و مساعدت مالي و ساير امكانات به تروريست‌ها، تخريب يا تهديد به تخريب اموال شخصي و عمومي و محيط زيست.(6)
دين مقدس اسلام اجازه نمي‌دهد که يك فرد مسلمان يا يك تبعة كشورهاي اسلامي، گرچه مسلمان نباشد، دست به اقدامات تروريستي بزند، چه بر ضد يك فرد يا يك جامعة غيرمسلمان، در داخل قلمرو حاكميّت اسلامي يا خارج از آن و با اهداف سياسي، نظامي و غيره باشد.
از مجموع اين مطالب به دست مي‌آيد كه تروريسم، با جهاد در دو قسم آن يعني جهاد دفاعي و ابتدائي مشروع، فرق آشکار دارد و بايد بين تروريسم و مبارزات و نهضت‌هاي‌آزاديبخش و عملیات‌های شهادت‌طلبانه تفاوت قائل شد.
* مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه
پي‌نوشت‌ها:
1. دهخدا، علي اكبر، لغت نامه، تهران، چاپخانه ارشاد، 1361.
2. عميد زنجاني، عباسعلي، فقه سياسي، تهران، اميركبير، 1377، ج3، ص426.1
3. امام خمینی(ره)، ترجمه تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)ج 2، ص 524
4. محمد بن يعقوب كليني، فروع كافي، بيروت، دارصعب، ج5، ص27.
5.هاشمي، كامران، حقوق اسلامي در تقابل تروريسم بين‌الملل، راهبرد شماره 21، مركز تحقيقات استراتژيك، ص 138.
6. همان، ص 140.
ــــــــــــــــــــ
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فهمي هويدي، تروريسم و انواع آن و تلاش جهت گسترش معني و مفهوم اصطلاح تروريسم، مجله راهبرد، شماره 21.
2ـ هاشمي، كامران، حقوق اسلامي در تقابل تروريسم بين الملل، راهبرد شماره 21، مركز تحقيقات استراتژيك، ص138.