ماه رمضان، ماه مباركى است. بركات رمضان، از خودِ آحاد و افراد مسلمانى كه مى‌خواهند در ضيافت الهى در اين ماه وارد شوند، شروع مى‌شود؛ از دلها شروع مى‌شود. اوّلين حقيقتى كه تحت تأثير بركات اين ماه قرار مى‌گيرد، دل و جان مؤمنين و روزه‌داران و وارد شوندگان به عتبه مقدّس و مبارك اين ماه است. از طرفى روزه اين ماه، تلاوت قرآن در اين ماه و از طرفى اُنس با ادعيه‌اى كه در اين ماه وارد شده است، انسان را در معرض يك تزكيه و تهذيب و تصفيه باطنى قرار مى‌دهد و ما همه به اين تصفيه احتياج داريم.
علاوه‌بر اينکه هر فرد مسلمانى احتياج دارد به اينکه در اين ماه ذخيره تقوا و پرهيزكارى و تهذيب و تزكيه را براى خود فراهم كند، ما منسلكين(وارد شدگان) در سلك روحانيّت، بيشتر از ديگران به اين معنا احتياج داريم. به قول آن عارف معروف(مولانا) كه مى‌گويد: آب كه از بركات الهى است، همه پليدي‌ها و ناپاكي‌ها را از بين مى‌برد؛ هر جسمى كه با آب تماس مى‌گيرد، پاك مى‌شود؛ ولى خود آب تحت تأثير تماس با ناپاك‌ها و ناپاكي‌ها، به تصفيه احتياج پيدا مى‌كند و خداى متعال در يك گردش طبيعى، آب را به بخار تبديل مى‌كند؛ به آسمان مى‌برد، از بالا مجدّداً به صورت قطرات باران به زمين برمى‌گرداند، پليدي‌ها را از آن جدا مى‌كند، آن را تصفيه مى‌كند و باز به صورت ماء طهور در اختيار افراد انسان و ساير موجودات قرار مى‌دهد.
گوينده اين سخن حكمت‌آميز مى‌گويد: اين جان شما، معارف شما، نصايح شما، بلكه خود قلب و روح شما، همان ماء طهورى است كه ناپاكي‌ها را از انسان‌ها مى‌زدايد؛ امّا خود اين ماء طهور بتدريج به تصفيه و تزكيه احتياج پيدا مى‌كند و تزكيه و تصفيه آن، جز با يك عروج معنوى، جز با يك گردش معنوى به سمت علويّات ـ كه آن هم با ذكر و دعا حاصل خواهد شد ـ ممكن نمى‌شود. با ذكر، با توجّه، با توسّل، با مناجات، با نافله، با تضرّع در مقابل خداوند، با تفكّر در آيات آفاقى و انفسى، اين ماء طهور باز همان طهارت خود را به دست مى‌آورد؛ آماده مى‌شود تا باز هم با پليدي‌ها مواجه گردد و آنها را از جسم و جان بشر و عالم بزدايد. بنابراين، ماه رمضان فرصت اين عروج معنوى است.
هميشه فرصت هست. ماه شعبان و ماه رجب نيز همين‌طور است. ايّام ديگر سال هم براى انسانهايى كه اهل ذكر و توجّهند، همين‌طور است؛ انّما تنذر من اتّبع الذّكر.(یس/11) پيروى از ذكر ـ يعنى به ياد آوردن و توجّه كردن ـ مايه نجات جان بشر است. در همه ايّام سال، در همه شبها، در نيمه‌شب‌ها، با تلاوت قرآن، با تدبّر در قرآن، با خواندن اين دعاهاى پُرمغز و عميق و اين لحن عاشقانه‌اى كه در اين دعاها هست
ـ بخصوص ادعيّه صحيفه مباركه سجّاديه ـ مى‌شود اين تصفيه باطن را به وجود آورد؛ ولى ماه رمضان يك فرصت استثنايى است. ليالى و ايّام اين ماه، هر ساعت و هر دقيقه‌اش براى انسان ـ بخصوص براى جوانان ـ
يك فرصت است.
شما فضلاى جوان كه بحمدالله جوانى خودتان را به توفيق الهى در خدمت دين و شريعت و تبليغ قرار داده‌ايد، خيلى بايد بهره ببريد و از قبل از ورود در ماه رمضان، در همين روزهاى معدودى كه باقى مانده است، خودتان را آماده كنيد. شما از امثال اين بنده‌ى حقير آماده‌تر هستيد. هم از لحاظ روحى آماده‌تريد، هم گرفتاريهاى كمترى داريد و هم از نورانيّت بيشترى برخورداريد. اين را قدر بدانيد، مغتنم بشماريد و خودتان را باز هم هرچه بيشتر براى برداشتن بارهاى سنگينتر و انجام بخشيدن به كارهاى بزرگتر آماده كنيد. هنوز اين جامعه و اين كشور و اين دنياى بزرگ و اين تاريخ، به تلاش شما ـ آن هم تلاش مقدّس و پاكيزه ـ
خيلى احتياج دارد. بايستى از اين فرصتها حدّاكثر استفاده را بكنيد.(1)
روزه حقيقي؛ دربرگيرنده همه اعضاء و جوارح و اعمال انسان
يك روايت از امام صادق(ع) است كه خطاب به محمّدبن مسلم مى‌فرمايد: يا محمّد! اذا صمت فليصم سمعك و بصرك و لسانك و لحمك و دمك و جلدك و شعرك و بشرك(المقنعه، ص310)، امام صادق به اين يار و شاگرد نزديك خودشان مى‌فرمايند كه وقتى روزه مى‌گيرى، بايد شنوايى تو روزه‌گير باشد، بينايى تو روزه بگيرد، زبان تو روزه بگيرد، گوشت و خون و پوست و موی تو روزه‌دار باشد؛ دروغ نگويى، انسانهاى مؤمن را دچار بلا نكنى، دلهاى ساده را اغوا نكنى، براى برادران مسلمان و جامعه اسلامى توطئه درست نكنى، بدخواهى نكنى، بددلى نكنى، تهمت نزنى، كم‌فروشى نكنى، امانتدارى كنى. انسانى كه در ماه رمضان با كفِّ‌نفس خود، از خوردن و آشاميدن و مشتهيّات نفسانى و جنسى روزه مى‌گيرد، بايد زبان خود، چشم خود، گوش خود و همه اعضا و جوارح خود را روزه‌دار بداند و خود را در محضر خداى متعال و دورى گزيده از گناهان بينگارد. دنباله روايت مى‌فرمايد: و لا يكون يوم صومك كيوم فطرك(همان)؛ روز روزه تو، مثل روز فطر تو نباشد؛ مثل روزهاى عادّى باشد. روز ماه رمضان هم همان‌گونه رفتار كنى كه در روزهاى عادّى رفتار كردى. بايد به تربيت نفس توجّه كنى و اين فرصت را مغتنم بشمارى.
در يك روايتى ديگر مى‌فرمايد: صوم النّفس امساك الحواس الخمس عن سائر المأثم (تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 176)، از اميرالمؤمنين(ع) نقل شده است كه روزه نفس، غير از روزه جسم و روزه شكم است. روزه نفس انسان اين است كه همه حواس پنجگانه او از گناهان امساك كنند. و خلوّ القلب من جميع اسباب الشّر(همان)؛ دل از همه موجبات و اسباب شرّ و فساد خالى شود. با خداى متعال و با بندگان خدا، دل را صاف و بى‌غلّ‌وغش كنيم. در اين جهت، روايات زيادى هست.
ماه رمضان يك فرصت بسيار مغتنم است، براى اينکه خودمان را به خدا نزديك كنيم، به كمال نزديك كنيم، از مفاسد دور كنيم، از گناهان پاك كنيم. اين دعاهايى كه در اين ماه هست، اين استغفارى كه در اين ماه مستحب است، همه فرصت است؛ مبادا اين فرصتها از دست برود. اين ماه رمضان بزودى تمام خواهد شد. اگر تا ماه رمضان ديگر زنده بمانيد، آن هم مثل برق و باد خواهد گذشت. اين فرصتهاى ذى‌قيمت از دست خواهد رفت؛ از هر روز و ساعتش بايد استفاده كنيد. من به شما برادران و خواهران نمازگزار؛ بخصوص به جوانان توصيه مى‌كنم كه از اين بهار رحمت الهى استفاده كنيد، استغفار كنيد، درِ خانه خدا برويد، از گناهان تن و گناهان روح و گناهان فكر و قلب استغفار كنيد. آن جامعه‌اى كه اين‌طور محلّ استغفار الهى و توبه الى‌الله باشد، جامعه نورانى خواهد بود و به بركت آن نورانّيت، پروردگار متعال خيرات را بر جامعه نازل خواهد كرد.براى حفظ و جلب رحمت الهى، بايد به درِ خانه خدا رفت.(2)
ـــــــــــــــــــــــــ
1.بیانات در ديدار جمعي از روحانيون ـ 3/10/1376
2. بیانات در خطبه‌هاي نماز جمعه تهران ـ 12/10/1376