۸۱ - خانــواده شیـخ زکــزاکی مجاهدان حقیقی و سربازان امام زمان(عج) ۱۴۰۲/۰۹/۱۹
مرور زندگینامه و مبارزاتِ کم‌نظیر و انقلابی و ایثارگرانۀ شیخ ابراهیم زکزاکی و خانواده‌اش
به مناسبت سالگرد فاجعۀ زاریا و شهادت خواهر و فرزندان شیخ زکزاکی
خانــواده شیـخ زکــزاکی مجاهدان حقیقی و سربازان امام زمان(عج)
۱۴۰۲/۰۹/۱۹
کامران پورعباس
شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه و معروف به خمینی آفریقا، و تحت تأثیرِ طلوع خورشید تابان و درخشانِ انقلاب اسلامی ایران، انقلابی عظیم و معنوی و بی‌نظیر در نیجریه و سرتاسر آفریقا برپا نمود که آثار و برکات فوق‌العاده شگفت‌انگیزی داشته است و نیجریه را به یکی از مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین پایگاه‌های شیعیانِ انقلابی در جهان تبدیل نموده است.
در این گزارش به مناسبت مناسبت سالگرد فاجعۀ زاریا و شهادت سه نفر از فرزندان و خواهر بزرگِ شیخ زکزاکی در این فاجعه و همچنین به مناسبت سفر اخیر خانوادۀ شیخ زکزاکی به ایران، نگاهی می‌اندازیم به زندگینامه، مبارزات، روشهای تربیتی و شهیدپروری، روشهای تبلیغ و فعالیتهای اعتقادی و سیاسی، رهاورد مبارزات و دعوت‌ها و رمز و رازِ موفقیت‌ها و دستاوردهای شیخ زکزاکی و جنبش اسلامی نیجریه که همگی آنها رویکرد سربازی امام زمان(عج) را دارند.
شروع فعالیتهای اعتقادی و سیاسی
شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی در اردیبهشت ۱۳۳۲ در شهر زاریا در نیمه شمالی کشور نیجریه در خانواده‌ای اهل تسنن و مالکی مذهب دیده به جهان گشود.
شیخ ابراهیم در کنار تحصیل در مدرسه، به یادگیری علوم دینی نیز مشغول شد و به شهر کانو در شمال نیجریه رفت و در مدرسه مطالعات عربی به علم‌آموزی پرداخت. در سال ۱۳۵۴ وارد دانشگاه احمد بلو در زاریا شد و چند سال بعد مدرک کارشناسی اقتصادش را از این دانشگاه گرفت. به دلیل فعالیتهای متعددش در دانشگاه، بعد از مدت کوتاهی به عضویت اتحادیه دانشجویان مسلمان درآمد و سپس در یک مدرسه دینی امام جماعت شد. در نهایت توانست دبیرکلی اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه احمد بلو را برعهده گیرد.
نقطه عطف زندگی
نقطه عطف زندگیِ شیخ زکزاکی در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی ایران اتفاق افتاد. وی در سفری که به فرانسه داشت، با امام خمینی(ره) که در نوفل لوشاتوی پاریس بودند و اوج مبارزات ضدطاغوت‌شان را انجام می‌دادند، دیدار و گفتوگو کرد.
در اوایل انقلاب و دوران جمهوری اسلامی نیز ۳۰ نفر از اعضای اتحادیه دانشجویان مسلمان نیجریه از جمله ابراهیم زکزاکی که معاونت امور بین‌الملل کمیته ملی این اتحادیه را برعهده داشت، به ایران آمدند و با بنیانگذار و رهبر کبیر انقلاب اسلامی دیدار نمودند. امام خمینی در این دیدار قرآنی به شیخ زکزاکی هدیه نموده و فرمودند: برو و با قرآن مردم کشورت را هدایت کن.
شیخ زکزاکی مجذوب امام و آیینش شد و به طور رسمی آیین خود را از سُنّیِ مالکی به شیعه تغییر داد. وی که علوم دینی اهل تسنن را به خوبی فرا گرفته بود، برای یادگیری علوم دینی تشیع وارد حوزه علمیه قم شد و طلبه فاضل این حوزه گردید.
شیخ ابراهیم زکزاکی به کشورش بازگشت و تلاش کرد مردم نیجریه را از موفقیت انقلاب اسلامی ایران آگاه کند. وی مرتب به همه می‌گفت: بازگشت به اسلام و حکومت اسلامی امکان‌پذیر است. اگر خداوند این پیروزی را برای مردم ایران ممکن ساخته، پس در نیجریه هم این کار امکان‌پذیر است.
آغاز جنبش شیخ زکزاکی در نیجریه
جنبش شیخ زکزاکی در اوایل دهه هشتاد میلادی آغاز شد و به بخش‌های دیگری از کشور نیجریه به ویژه قسمت‌های شمالی که غالباً مسلمان‌نشین‌اند، گسترش پیدا کرد. البته بازخوردهایی از آن در قسمت‌های جنوبی هم دیده می‌شود.
برخوردهای خشن با جنبش
شیعیان نیجریه به «مستبصرین» و «خمینیون» معروف هستند و مهم‌ترین مرکز سکونت و فعالیت‌های‌شان شهر زاریا در ایالت کادونا است. شیعیان نیجریه دوازده امامی هستند و به‌جز زاریا در مناطق کانو و لاگوس نیز سکونت دارند. آنها علاوه‌بر برگزاری مراسم و آیین‌های مذهبی خود مانند سوگواری در محرم و عزاداری برای امام حسین(ع) که روزهای تاسوعا و عاشورا در قالب تشکیل دسته‌های چند هزار نفری عزاداری انجام می‌شود، دارای روزنامه، مجله، سایت و تولیدات صوتی و تصویریِ مختص به خود هستند که در آنها به موضوعات و مقوله‌هایی مانند مکتب تشیع، اهل بیت و ائمه معصومین(ع) به‌زبان‌‌های بومی پرداخته می‌شود. شیعیان نیجریه از حامیان اصلی آرمان و ملت فلسطین و مبارزه با اشغالگری‌های رژیم صهیونیستی محسوب می‌گردند و حضور باشکوهی در راهپیمایی‌های روز جهانی قدس دارند.
شیعیان نیجریه خطر بزرگی برای آمریکا و رژیم صهیونیستی محسوب می‌گردند. نیجریه به عنوان یک کشور مهم آفریقایی که رتبه اول صادرکنندگان نفت را در این قاره به خود اختصاص داده، از اهمیت بالایی برای آمریکا و اسرائیل برخوردار است. نیجریه با حدود ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت به پدر آفریقا معروف است. آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها نگران گسترش ایدئولوژی انقلابی و استقلال‌خواهی شیعیان نیجریه که برگرفته از آموزه‌های انقلاب اسلامی ایران است، به دیگر کشورهای آفریقایی هستند که عملاً راه را به روی جاه‌طلبی‌ها و غارتگری‌های بیگانگان می‌بندد. بر همین اساس و از آنجایی که حکومت نیجریه وابسته به آمریکا و اسرائیل است، شیعیان از دهه‌های گذشته تاکنون در معرض انواع شکنجه‌ها و سرکوب‌گری‌ها قرار گرفته‌اند.
با شروع جنبش شیخ زکزاکی، مخالفت و سرکوب‌های دولتِ وابستۀ به آمریکا و اسرائیل در نیجریه نیز آغاز شد. دولت نیجریه تحت تاثیر القائات غربی، صهیونیستی و وهابی، چندبار شیخِ انقلابی را به اتهامهای واهی زندانی کرد. شیخ در همه حکومت‌های نیجریه زندان را تجربه نمود و روی هم رفته، ۹ سال را در ۹ زندان به سر برد.
حملۀ نظامیان نیجریه به راهپیمایی روز قدس
با افزایش نفوذ و محبوبیت شیخ زکزاکی در میان مردم نیجریه، دشمنان تشیع، از صهیونیسم تا وهابیت، بسیار احساس خطر کردند و بر حکومت نیجریه برای سرکوب شیعیان فشار آوردند.
شروع دور جدید سرکوب‌ها که بسیار وحشیانه‌تر از قبل بود، از راهپیمایی روز قدس در سال ۱۳۹3 آغاز گردید.
در سال 1393، هزاران نفر از مردم نیجریه در راهپیمایی روز قدس در شهرهای مختلف شرکت کردند. در راهپیمایی روز قدس در شهر زاریا در مردادماه 1393، نظامیان به روزه‌دارانِ شرکت‌کننده در راهپیمایی وحشیانه حمله کردند و بالغ بر سی نفر از آنان را به شهادت رساندند. اینکه دولت نیجریه از مراسم روز قدس به عنوان فرصتی برای کشتار شیعیان استفاده کرد، به روشنی نشان می‌دهد اتفاقات خونین آن سال تحت تأثیر فشارهای رژیم صهیونیستی رقم خورده است.
سه نفر از فرزندانِ شیخ زکزاکی به نامهای محمود و حمید و احمد جزو شهدای راهپیمایی روز قدس بودند که در راهِ پشتیبانی از ملت مظلوم فلسطین و مبارزه با صهیونیست‌های اشغالگر و جنایتکار به شهادت رسیدند.
در این حادثه، ارتش نیجریه از پشت به راهپیمایان روز جهانی قدس در زاریا حمله و پشت سرهم شروع به تیراندازی کرد. محمود زکزاکی در میان آنهائی بود که در صحنه تیراندازی به شهادت رسیدند. سه تن از فرزندان شیخ زکزاکی به نامهای احمد، حمید و علی که وارد صحنه شدند و تلاش کردند به سربازان نزدیک شوند تا اوضاع را آرام کنند، فوراً به همراه دیگران مورد اصابت گلوله قرار گرفتند و سربازان آنها را دستگیر و با خودرو به پادگان‌های بازاوا منتقل کردند و در آنجا حمید با سرنیزه مورد حمله قرار گرفت و احمد نیز دچار خونریزی شد و بعد از چند ساعت این دو فرزند شیخ زکزاکی به شهادت رسیدند و به همراه بازماندگان از جمله علی، مقابل بیمارستان آموزشی دانشگاه احمدی بلو در شیخه زاریا رها گردیدند.
فرزندانم نذرِ سلامتی و ظهور حضرت ولی عصر(عج)
شیخ ابراهیم زکزاکی در مراسم تشییع شهدای روز قدس که سه تن از فرزندانش نیز در بین آنها بودند، تأکید نمود: هر سه فرزند خود را نذر سلامتی و ظهور حضرت ولی عصر(عج) کردم و خرسندم از اینکه پاره‌های تنم در راه دفاع از آرمان‌های امام خمینی(ره) و گسترش فرهنگ ناب اهل بیت(ع) قربانی شدند.
خانم بدیعه زکزاکی دختر شیخ گفته است: در سال ۲۰۱۴ سه برادر من ظرف یک ساعت شهید شدند. بعد از این اتفاق چیزهای عجیب از پدر و مادر می‌دیدم. خیلی صبورانه برخورد می‌کردند. ما همه‌گریه میکردیم اما آنها می‌گفتند صبر کنید و تصور کنید چه اتفاقی برای امام حسین(ع) و خانواده‌اش افتاده است.
فاجعۀ قتل‌عام شیعیان در زاریا
یک سال بعد، شیخ زکزاکی به ایران آمد و حرم مطهر امام رضا(علیه‌السلام) را زیارت نمود. همچنین شیخ زکزاکی در نامهای برای دولت مرکزی نیجریه بر مطالبات خود جهت قطع رابطه با اسرائیل اصرار کرد. به فاصله کوتاهی از بازگشتش به نیجریه، فاجعۀ خونینِ حمله دولت نیجریه به حسینیه بقیهالله در شهر زاریا که محل سکونت و فعالیتهای اعتقادی و سیاسیِ خانواده شیخ زکزاکی بود، رخ داد. این جنایت که به «کشتار زاریا» معروف است، در 21 آذر 1394 مصادف با 12 دسامبر 2015 رقم خورد.
در جریان حمله ارتش نیجریه به محل سکونت خانواده زکزاکی، سه پسر شیخ به نامهای حمد و حُمید و علی حیدر به همراه خواهر بزرگ شیخ به شهادت رسیدند. در این حمله بیش از هزار تن از اعضای حرکت اسلامی نیجریه به شهادت رسیدند و ارتش نیجریه حسینیه و منزل و همچنین شهرک فرهنگی و هنری را که شیخ زکزاکی به وجود آورده بود، تخریب کرد.
خانم سهیلا زکزاکی دختر شیخ در مورد ابعاد حادثه زاریا خاطرنشان نموده است: در دسامبر سال 2015 ارتش نیجریه به حسینیه بقیهالله، محل اقامت شیخ و دارالرحمه حمله کرد و به طور کاملاً غیرانسانی بیش از هزار بی‌گناه از جمله 297 زن، 23 زن باردار، 548 مرد و 193 کودک را قتل‌عام کردند. آنها همچنین به طور بی‌رحمانه‌ای ساختمان‌ها را به آتش کشیدند و افرادی را زنده زنده سوزاندند و نوزادان را کشته و جسدهای‌شان را در گورهای دسته‌جمعی دفن کردند. علاوه‌بر این چندین شهید مدفون شده در دارالرحمه را نبش قبر کردند.
خانم سهیلا زکزاکی در مورد شدت جراحات پدر و مادر گرامی‌اش در جریان فاجعه زاریا و پس از آن گفته است: در زمان حمله ارتش نیجریه در دسامبر ۲۰۱۵ به حسینیه زاریا و وقوع آن حادثه فجیع و هولناک که برای همگان بسیار هم معروف و مشهور است، پدر و مادرم چندین زخم بر اثر اصابت گلوله داشته‌اند. پدرم در اثر این حملات یک چشم خود را از دست داد و چشم دیگرش نیز به شدت آسیب دیده بود. این اتفاق باعث شده است که بینایی‌اش کاهش یابد تا جایی که در حال حاضر برای خواندن به یک عینک با شماره a +۱۰ و همچنین یک ذره‌بین احتیاج دارد. پدرم همچنین در مدت بازداشتش در نزد پلیس مخفی نیجریه موسوم به DSS دو بار دچار سکته مغزی شده است. به گفته پزشکانی که چندین بار از وی آزمایش پزشکی انجام داده‌اند، در خون شیخ زکزاکی نشانه‌هایی از مسمومیت با سرب و کادمیوم دیده می‌شود که این نتیجه چندین قطعه ترکش است که در سر و دست چپش است. مادرم که حداقل پنج بار مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به طوری که دوره‌ای به دلیل وجود ترکش‌های بزرگ گلوله در ناحیه شکمش که باید مدت‌ها قبل خارج می‌شد، دچار دردهایی در این ناحیه شده بود. وی همچنین از آرتروز پیشرفته رنج می‌برد و باید حداقل سه سال پیش تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار می‌گرفت. ممانعت پلیس مخفی نیجریه DSS از انجام این عمل باعث شده عملکرد تقریباً زانوی وی کاملاً از بین برود. در واقع این یک معجزه است که مادرم هنوز می‌تواند بایستد، گرچه بیشتر از ویلچر استفاده می‌کند.
شیخ عبدالحمید بیلو یکی از روحانیون ارشد جنبش شیعیان نیجریه ابعاد دیگر فاجعه قتل عام شیعیان در زاریا را چنین شرح داده است: در یک نمایش کاملاً وحشیانه و بی‌رحمانه، صدها خودرو را به آتش کشیدند و با بی‌رحمی و به صورت غیرانسانی اجساد شهدایی که در گورستان دارالرحمه دفن شده بودند را از قبرها بیرون آوردند. وی همچنین ارتش نیجریه را به دفن تمامی اجساد شیعیان در گورهای دسته‌جمعی در ماندو و دیگر مکان‌هایی در استان کادونا بدون رضایت خانواده‌های‌شان و انجام آداب و رسوم مناسب شیعیان متهم کرد و افزود که اغلب این افراد در حالی دفن شدند که همچنان زنده بودند و برخی از آنها درخواست آب می‌کردند.
بیدارتر شدنِ شیعیان در اثر حادثه زاریا
شیخ عبدالله زانگو از طلاب نیجریه‌ای ابعاد دیگر فاجعۀ زاریا و آثار و نتیجۀ این حادثه را چنین تشریح می‌نماید:
«بعد از کشتار مردم به خانه شیخ زکزاکی حمله کردند.... قبل از اینکه ارتش به منزل شیخ برسد، خیلی از مردم به خانه ایشان رفتند تا ایشان را به جایی امن منتقل کنند اما ایشان مخالفت کرده بود. ایشان گفته بود جان من عزیزتر از جان آنهائی که شهید شدند، نیست.
وارد خانه شدند و جنایات زیادی انجام دادند. خانه را آتش زدند. فرزندان ایشان را کشتند. خواهر بزرگ شیخ هم کشته شد. یک زن با نوزاد شیرخواره را نیز با هم به قتل رساندند. خود شیخ هم از شش ناحیه مورد اصابت گلوله قرار گرفت. ایشان سه روز بیهوش بود. بعدِ دو روز آمدند و با بولدوزر خانه شیخ را با خاک یکسان کردند....
جنایاتی که در نیجریه انجام دادند در طول تاریخ بی‌سابقه است. خواهر من که از نزدیک شاهد ماجرا بود، می‌گفت فقط من در بیمارستان ۸۵ جسد زنان را جابه‌جا کردم. مردم هیچ سلاحی نداشتند، فقط شعار می‌دادند: «یاحسین»، «یا مهدی»، «یازهرا»....
این جنایتها باعث شد که مردم نیجریه خصوصاً شیعیان بیدارتر از قبل شوند و در راهی که آغاز کردند ثابت قدم بمانند.»
آزادی از زندان و سفر به ایران
با وجود حکم دادگاه عالی نیجریه مبنی بر آزادی شیخ در سال ۲۰۱۶، باز هم با دخالت‌های مستقیم و غیرمستقیم صهیونیست‌ها و وهابیون، دولت حاکم از عمل به حکم دادگاه عالی سر باز می‌زد. در نهایت شیخ ابراهیم زکزاکی در مردادماه ۱۴۰۰ از همه اتهام‌ها تبرئه و آزاد شد. آزادی‌ای که نه تنها باعث ارتقای روحیه پیروانش شد بلکه نشان داد شیخ با معجزه و قضای الهی و با وجود بیماری‌های سخت، جان سالم به در برده است.
شیخ زکزاکی به همراه همسر مبارز و انقلابی‌اش در ۱۹ مهرماه 1402 با استقبال اقشار مختلف و جمعی از تشکل‌های دانشجویی وارد فرودگاه بین‌المللی امام خمینی شد. حاضران در این مراسم با در دست داشتن پرچم فلسطین و تصاویری از مقام معظم رهبری، شهید سردار سلیمانی و شیخ زکزاکی، حمایت خود را از رویکرد مقاومت در منطقه و آزاد‌سازی قدس شریف اعلام کردند. استقبال‌کنندگان دست‌نوشته‌هایی با مضامین شیخ زکزاکی الگوی مسلمان واقعی، شیخ زکزاکی چهره درخشان آفریقا، شیخ زکزاکی امید محرومان و مستضعفان آفریقا، شیخ زکزاکی علمدار اسلام ناب خوش آمدی به ایران و شیخ زکزاکی بدون شک اسرائیل از بین خواهد رفت، در دست داشتند. آنها همچنین شعارهایی چون الله اکبر، مرگ بر اسرائیل، مرگ بر آمریکا، اسرائیل نابود است، فلسطین پیروز است، ابوالفضل علمدار خامنه‌ای نگه دار، سلام بر شیخ الزکزاکی و خمینی آفریقا خوش آمدی به ایران سر دادند.
شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه در سخنان کوتاهی در جمع شرکت کنندگان در این مراسم اظهار داشت: همه تحت آزمایش بزرگی هستیم و امید است انقلاب اسلامی تحول را در همه دنیا از جمله آمریکا و اروپا ایجاد کند تا زمینه برای ظهور امام زمان(عج) فراهم شود.
شیخ زکزاکی تاکنون در ایران برنامه‌ها و دیدارهای متنوع و پرباری داشته است.
مصداق مجاهد حقیقی فی سبیل‌الله
22 مهر 1402، شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر جنبش اسلامی نیجریه و همسر و فرزندانش با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار نمودند. رهبر انقلاب با قدردانی از مجاهدت‌های شیخ زکزاکی و خانواده‌اش، قدرت روز افزون اسلام در جهان به‌رغم توطئه‌های گسترده را نتیجه مجاهدت‌ها دانستند و در بخش دیگری از سخنان خود، دیدار با شیخ زکزاکی و خانواده وی را بسیار خوشحال‌کننده خواندند و خطاب به آنان گفتند: شما مصداق مجاهد حقیقی فی سبیل‌الله هستید و امیدواریم که بتوانید مجاهدت خود را ادامه دهید.
روشهای تربیتی و شهیدپروری
به گفته محمد ابراهیم پسر شیخ زکزاکی، پدرش 15 فرزند دارد. 9 نفر از آنها فرزندان خونی وی هستند و باقی فرزندان دوستان و اقوام هستند که سرپرستی آنها را برعهده گرفته و آنها را بزرگ کرده است.
همان گونه که گفته شد سه پسر شیخ زکزاکی در راهپیمایی روز قدس و سه پسر دیگر در فاجعۀ زاریا به شهادت رسیدند.
علاوه‌بر محمد، دو دختر شیخ زکزاکی به نامهای سهیلا و دکتر نصیبه در قید حیات هستند. همگی فرزندان شیخ زکزاکی مؤمن و انقلابی هستند.
حال ببینیم زندگی شخصی و روشهای تربیتیِ شیخ زکزاکی و همسر گرامی‌اش زینت ابراهیم چگونه بوده است که چنین خانوادۀ شهیدپرور و ایثارگر و فاضلی را پدید آورده است.
کمک کردن به همسر در خانه، شستن ظرف‌ها و لباس و پختن غذا از ویژگی‌های رفتاریِ شیخ زکزاکی در محیط خانواده است.
به گفتۀ دخترش بدیعه: شیخ همه کارهایش را خودش انجام می‌دهد و در کارهای خانه هم کمک می‌کند. یک بار هم به اعضای خانواده‌اش دستور نداده، حتی برای آوردن یک لیوان آب. حتی ظرف‌های غذا را هم خودش می‌شوید. در بچه‌داری هم همسرش را دست تنها نمی‌گذارد و هرکاری از دستش بربیاید انجام می‌دهد.
همسر شیخ می‌گوید: در همه این سال‌ها شیخ احترام فوق‌العاده‌ای برایم قائل بوده.
عاقبت بخیری فرزندان شیخ زکزاکی یقیناً ریشه در تربیت این مرد بزرگ دارد. پدری که از کودکی راه درست را به فرزندانش نشان می‌داد، نصیحت‌شان میکرد؛ اما همیشه به آنها می‌گفت: خودتان باید فکر کنید ببینید راه درست کدام است. در خانه شیخ زکزاکی همه نماز شب می‌خواندند. بدون اینکه کسی، کسی را مجبور کند. چون شیخ هر شب و همیشه نماز شب می‌خواند و فرزندانش آثار این عبادت را در خلق و خوی خوبش دیده بودند، مثل پدر به نماز شب می‌ایستادند.
خانم بدیعه زکزاکی از راز تربیت پدر می‌گوید: هیچ وقت ندیدم با ما دعوا کنند. مثلاً اگر کاری را میکردیم که ایشان دوست نداشت ابداً ناگهان ناراحتی‌‌شان را بروز نمی‌‌داد اما غیرمستقیم نصیحت میکرد. در خانه شیخ همه بچه‌ها از ۵ سالگی روزه کامل می‌گرفتند. یک‌بار برادر کوچکم را که برای سحری بیدار نکردیم خیلی‌گریه میکرد که چرا بیدارم نکردید. ایشان ما را طوری تربیت کردند که نباید برای هر کاری می‌پرسیدیم چه کنیم؟ می‌گفت باید فکر کنی و از عقل خودت استفاده کنی. همیشه می‌گوید باید بلد باشید روزی که من نباشم چطور جلو بروید و نباید با اجبار کاری کنید. به ما یاد داد که در مورد همه چیز لازم نیست نگاهمان به دهان او باشد. می‌گفت اگر عقلت می‌گوید کاری درست است انجام بده، نیازی نیست به من بگویید.
خانم بدیعه زکزاکی از انقلابی بودنِ مادر نیز می‌گوید: مادرم هم صبر زیادی دارد. شیخ دائم مشغول فعالیت است و مادر در بعضی از حرکتها خیلی پدر را یاری می‌دهد. این سال‌های اخیر جایی نبود که پدر برای سخنرانی برود و مادر همراهش نباشد. می‌گفت دوست ندارم بمانم خانه و بشنوم شیخ را شهید کردند. حتی موقع دستگیری شیخ، مادرم زینت را هم با او دستگیر کردند. یادم می‌آید مثل همیشه یک بار همراه پدر بودند و به شیخ حمله می‌شود تا به مادرم تیر نمی‌زنند نمی‌توانند خودشان را به شیخ برسانند.
ام الشهدا خانم زینت ابراهیم کتاب «مهتاب زاریا» را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب روایت‌هایی درباره نهضت اسلامی نیجریه و گزارش‌هایی از فعالیتهای همسر شیخ ابراهیم زکزاکی از آغاز نهضت در اوایل دهه ۱۹۸۰ و رویدادهای بنیانی تا قتل عام زاریا در سال ۲۰۱۵ و پیامدهای آن است.
این کتاب مهرماه 1402 همزمان با مراسم اعطای دکترای افتخاری به شیخ زکزاکی در تالار علامه امینی دانشگاه تهران دانشگاه تهران رونمایی شد.
همسر شیخ زکزاکی در این مراسم اظهار داشت: زمانی که می‌خواستم این کتاب را به رشته تحریر درآورم، در زندان هم به سر می‌بردم. هدفم از نگارش کتاب این بود که می‌خواستم جهان واقعیت‌ها را درباره شیخ زکزاکی بداند. من مطمئن نبودم که بتوانم زنده از زندان بیرون بیایم اما می‌خواستم از تحریف ماجرای کشتار جمعی که در زاریا در حال انجام بود، جلوگیری کنم. من می‌خواستم حتی اگر زنده از آن وقایع بیرون نیایم، دنیا بداند که چه بر سر ما آمده است. من می‌خواستم جهان این را بداند که مصائبی که بر سر شیخ آمده است، برای جان‌فشانی در راه امام خمینی(ره) بوده است. خداوند متعال را شاکر هستیم که بعد از امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران مسیر ایشان را ادامه می‌دهند.
خانم زینت ابراهیم با تاکید بر وجوب محافظت از نظام اسلامی تأکید کرد: از برادران و خواهرانم در جمهوری اسلامی ایران می‌خواهم که مسیر امام و شهدا را ادامه دهند و این نظام را حفظ کنند و این محافظت را تا ظهور حضرت مهدی(عج) ادامه دهند.
روشهای تبلیغی و فعالیتهای اعتقادی و سیاسی
برخی روشهای تبلیغی و فعالیتهای اعتقادی و سیاسیِ شیخ ابراهیم زکزاکی چنین است:
- شیخ زکزاکی سفرهای مکرری به ایران داشت و در دوره‌های آموزشی دو ماهه، سه ماهه و کوتاه مدت شرکت میکرد و با مبانی انقلاب و تشیع آشنا می‌شد.
- شیخ زکزاکی از طریق برگزاری جلسات پرسش و پاسخ اعتقادی، برگزاری درس اخلاق سیاسی به طور هفتگی، سخنرانی‌های پرشور انقلابی در روز جمعه و عاشورای حسینی که با بیانی فصیح و کلامی دلنشین صورت می‌گرفت، به اقناع اندیشه‌ها پرداخته و از طریق موعظۀ حسنه به آن سمت و سو می‌داد تا از این طریق تفکر شیعی و عاشورایی را به همه معرفی کند.
- شیخ زکزاکی به تربیت نسل جوان اهتمام دارد. وی معتقد است حرکت، حرکت اسلامی است و باید جوان رشد یافته در این مسیر از روی علم به هدف، مسیر را انتخاب کند. بنابراین برای تربیت افراد مؤمن و انقلابی مدارس فودیه از پیش دبستان تا دبیرستان را تأسیس کرد.
- از جمله مهم‌ترین و پربرکت‌ترین و استراتژیک‌ترین فعالیتهای اسلامی و انقلابیِ شیخ زکزاکی، تأسیسِ حدود ۳۰۰ مدرسه اسلامی در نیجریه و کشورهای همسایه آن است. تأسیس مؤسسه الشهدا با هدف رسیدگی به فرزندان شهدا و یتیمان، تأسیس مؤسسه خیریه الزّهرا با هدف ارائه خدمات اجتماعی و عمرانی و تأسیس مرکزی با هدف ارائه خدمات درمانی و آموزشی، از دیگر اقدامات ابراهیم زکزاکی بوده است.
- برگزاری همایش پیاده‌روی اربعین در نیجریه از اقدامات شیخ زکزاکی است. شرکت کنندگان در این همایش از موطن خود حرکت می‌کردند تا به زاریا و مسجد بقیهالله برسند. علاوه‌بر اینها دسته‌های عزاداران اربعین در شهرهای مختلف راهپیمایی می‌کنند که بارها مورد حمله ارتش نیجریه قرار گرفته و عده‌ای شهید و زخمی گردیده‌اند.
- از اقدامات ارزشمندِ شیخ زکزاکی برای گسترش فرهنگ مقاومت در مقابل دسیسه‌های استکبار که می‌خواستند با تبلیغ قمه‌زنی، اسلام‌هراسی کنند، اهدای خون به صورت رایگان توسط شیعیان نیجریه در روزهای عاشورا و اربعین است.
- شیخ زکزاکی وارد کار رسانه‌ای هم شد و از فضای مجازی و اینترنت و نشریه‌ها برای رساندن حرف اسلام استفاده کرد. کتاب‌های بسیاری از مبانی اسلامی را نیز ترجمه و چاپ نمود. شهرک سینمایی هم تأسیس کرد.
- شیخ زکزاکی، محور وحدت است و با نگرشی فرامذهبی برای خنثی کردن توطئه‌های دشمنان، با ارسال دعوتنامه به مسیحیان و مسلمانان، هفتۀ وحدت را در نیجریه بنا نهاد. نماز جماعت را در مساجد اهل سنت به‌جا آورد و در اغلب مراسمات آنها شرکت کرد. همچنین دانشجویان پزشکی را پس از فراغت از تحصیل، در مؤسسه‌های درمانی خیریه سازماندهی کرد تا مردم فقیر با نگرشها و مذهبهای مختلف در این مؤسسه‌ها به شکل رایگان درمان شوند. یکی از اثرات وحدت آفرینی این بود که در هفتۀ وحدت یک عالم اهل تسنن وسط نماز مغرب و عشا با دیدن نماز خواندن شیخ و صحبت با وی شیعه شد. در حرکت اسلامی نیجریه به رهبری شیخ زکزاکی، اهل سنت و حتی مسیحیان نیز حضور دارند، ولی اکثریت اعضای حرکت شیعه هستند. شیخ زکزاکی در هفته وحدت مراسمی برگزار میکرد که از مذاهب مختلف و حتی کشورهای مختلف در آن شرکت می‌کردند. از چاد، نیجر، بورکینافاسو و... در این جلسه شرکت می‌کردند. در نیجریه چندین میلیون مسیحی از طرفداران سرسخت شیخ زکزاکی هستند و در مراسم‌های شیخ حضور می‌یابند. تخمین زده می‌شود حدود 20 میلیون نفر در آفریقا از مسلمانان و غیرمسلمانان عضو حرکت اسلامی نیجریه هستند.
- شیخ زکزاکی جایگاه واقعی زن مسلمان را در نیجریه احیا نمود. تا پیش از آن زنان در نیجریه حق نداشتند در هیچ فعالیتی شرکت کنند. زنان تمام نقش‌شان در جامعه خانه‌نشینی و خانه‌داری و خرید مایحتاج خانه و شرکت در مراسم عروسی بود. ولی شیخ عقیده داشت که زنان مانند مردان باید در جامعه حضور فعال داشته باشند. شیخ زکزاکی انجمن «سیستر فرون» به ریاست همسرش زینت ابراهیم را تشکیل داد که عهده‌دار فعالیتهای فرهنگی حرکت اسلامی بود. هم اکنون زنان نیجریه در تمام برنامه‌های دینی شرکت نموده و حضور فعال دارند.
- شخصیت شیخ زکزاکی جنبه الگویی دارد و به عنوان رهبری مؤمن و انقلابی، نقش بسزایی در گرایش مردم نیجریه به مذهب تشیع دارد.
- شیخ زکزاکی عملاً عملیات تبلیغاتی و استکباری را خنثی میکرد و فرهنگ ایثار به همنوع را در جامعه دینی رواج می‌داد و زمینۀ شیعه شدن افراد زیادی را فراهم می‌نمود.
- روشهای تبلیغی شیخ زکزاکی برگرفته از آموزه‌های قرآنی و معارف اهل بیت(ع) و مبتنی بر جلسات اخلاقی و پند و اندرز بود.
- روش سیاسیِ شیخ زکزاکی از ویژگی‌های قرآن محوری، دشمن شناسی با محوریت وحدت بین شیعه و اهل تسنن برخوردار بود و در دو مرحلۀ نظری و عملیاتی انجام گرفت.
رهاورد مبارزات و دعوتهای شیخ زکزاکی
حال ببینیم رهاوردِ مبارزات و دعوتهای گسترده و کم نظیر و طاقت‌فرسای شیخ ابراهیم زکزاکی چه بوده است؟
با وجود اینکه پیش از انقلاب اسلامی ایران، فقط تعدادی محدودی از شیعیان در نیجریه زندگی می‌کردند، اما پس از انقلاب و با رهبری شیخ زکزاکی، اکنون نیجریه به یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای شیعه جهان تبدیل شده است.
شیخ عبدالله زانگو از طلاب نیجریه‌ای خاطرنشان می‌نماید: حدود 10، 15 میلیون نفر از مسلمان نیجریه شیعه هستند. به جز عده کمی از شیعیان نیجریه که مقلد آیت‌الله سیستانی هستند، بقیه شیعیان مقلد امام خامنه‌ای هستند. قبل از انقلاب شاید کمتر از ۲۰ نفر شیعه در نیجریه داشتیم. ولی انقلاب اسلامی سبب شده که تشیع جمعیتی میلیونی در نیجریه پیدا کند.
شعیب محمد طلبه نیجریه‌ای خاطرنشان می‌نماید: در نیجریه قبل از انقلاب اسلامی ایران، شیعیان نمود خارجی نداشتند و شیعیان به صورت مخفیانه و پراکنده زندگی می‌کردند.... [اکنون] وضعیت شیعیان نیجریه الحمدلله خوب است.... از نظر مسائل اقتصادی، شیعیان نیجریه تا حدودی در وضعیت خوبی به سر می‌برند و در دولت هم نسبتاً نفوذ دارند و مانند سایر اهالی نیجریه در کارهای دولتی نیز دخالت دارند.... گسترش تشیع در همه کشورهای آفریقا بسیار زیاد است که متأثر از حرکت اسلامی نیجریه نیز بوده‌اند مثلاً کشورهای نیجر، غنا، مالی و کامرون و کشورهای مختلف از رهبر شیعیان نیجریه الگوبرداری کرده‌اند.... شیخ زکزاکی و شخصیت او را می‌توان به عنوان «مرد خوب به تمام معنا» توصیف کرد و قبلا گفتم که رفتار خوب ایشان باعث تمایل بسیاری به مذهب تشیع شده است.
شیخ ابراهیم زکزاکی در دیدار علما و اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد مقدس در حرم مطهر امام رضا(ع) در آبان ماه 1402 گزارشی از فعالیتهای مسلمان در نیجریه ارائه نمود و تصریح کرد: در نیجریه سخن از اهل بیت(ع) اختصاص به مکتب خاصی ندارد و همه مسلمانان این کشور اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را دوست دارند و هنگامی که نام آن حضرات را می‌شنوند محبت خود را ابراز می‌کنند، همچنین مسلمانان نیجریه اهتمام بسیار جدی و پر رنگی به قرآن کریم دارند و بسیاری حفظ قرآن را از کودکی آغاز می‌کنند.
وی با بیان اینکه نیجریه جزو کشورهای دارای بیشترین حفاظ قرآن کریم است، ابراز کرد: در نیجریه اهتمام ویژه به محافل قرآنی به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان وجود دارد و شرح و تفسیر قرآن کریم از بسترهای بسیار مناسب برای جذب قلوب مردم به سوی اسلام است.
وی عنوان کرد: در گذشته نهج‌البلاغه در میان مسلمانان نیجریه شناخته شده نبود، اما امروز ما در راستای ترویج و شرح نهج‌البلاغه اقدام کردیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
رمز و رازِ موفقیت‌ها و دستاوردهای شیخ زکزاکی
شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر شیعیان نیجریه در مراسم اعطای مدرک دکترای افتخاری به وی در دانشگاه تهران در 22 مهر 1402 عنوان نمود: آنچه از من می‌بینید تأثیر امام خمینی است؛ هرچه بوده لطف خدا و قرابت من با شخصیت امام خمینی بوده است.
شیخ زکزاکی در اجتماع طلاب مشهدی در 27 مهر 1402 اظهار داشت: ما فقط سبک و شیوه امام خمینی(ره) را مطالعه و در کشور خود پیاده کردیم و در هر نقطه جهان نیز اگر رمز و راز عملکرد ما را بپرسند این راه را نشان خواهیم داد.
شیخ ابراهیم زکزاکی در دیدار علما و اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد مقدس در حرم مطهر امام رضا(ع) در آبان ماه 1402 گفت: بسیاری می‌گویند توفیقات در جذب قلوب به سمت اسلام در آفریقا کار شیخ زکزاکی است، اما من باید بگویم که این از اعجازات امام خمینی(ره) است. اگر انقلاب شکوهمند امام راحل(ره) نبود، ای بسا امروز ما چیزی به نام مکتب اهل بیت(ع) را شاهد نبودیم و در آفریقا چیزی به عنوان محبان اهل بیت(ع) نبود.
شیعیان نیجریه به انقلاب، حضرت امام و رهبری ارادت ویژه‌ای دارند و در آفریقا به خمینیون مشهورند.
شعیب محمد طلبه نیجریه‌ای در مورد میزان شناخت شیعیان نیجریه از شخصیت امام خمینی و امام خامنه‌ای و اعتقادشان به ولایت فقیه و همچنین در موردِ یکی بودنِ راه شیخ زکزاکی با امامین انقلاب خاطرنشان می‌نماید:
«حتی خود بی‌بی‌سی اذعان دارد که وقتی در خانه شیخ زکزاکی عکس امام خمینی و امام خامنه‌ای را می‌بینید بدین معناست که همه اینها یک راه است. در همه مراسم‌های نیجریه عکس امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای را در صدر مجلس قرار می‌دهند و اگر عکس امام و رهبر و را درجایی ببینند می‌فهمند این فرد شیعه است.... از عکس امام خمینی(ره)که همراه فردی باشد می‌فهمند او شیعه است. از اول انقلاب تا الان عکس‌های امام خمینی و امام خامنه‌ای برای ما ارزش خاصی دارد و حتی در مراسم‌هایی که اهل تسنن حضور دارند مانند مراسم هفته وحدت باز هم عکس‌های امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای را می‌گذارند و خیلی در میان مردم ما تأثیر دارد.
جنبشی برای سربازی امام زمان(عج)
و سخن آخر آن که شیخ ابراهیم زکزاکی هدف و رویکرد و آیندۀ جنبش اسلامی نیجریه را چنین اعلام نموده است: ان‌شاء الله این جنبش تا ظهور حضرت صاحب‌الزمان (عج) ادامه خواهد یافت و هیچ قدرتی نیست که توانایی توقف آن را داشته باشد.