گامهای بلند قائم برای فتح فضا
۱۴۰۴/۰۸/۰۵
ایران طی دهههای اخیر با اتکا به تلاش متخصصان بومی، توانسته خانوادهای از ماهوارهبرهای بومی را توسعه دهد که نقش مهمی در پیشبرد برنامههای فضائی کشور دارند.
«در حوزه تثبیت پرتابگرها، دو خانواده از پرتابگرهای ما شامل سیمرغ و قائم مراحل تثبیت خود را با موفقیت پشت سر گذاشته و تاکنون چندین پرتاب موفق داشتهاند. در حال حاضر، انجام پرتابهای متعدد و متوالی در دستور کار قرار دارد تا قابلیت اطمینان عملکرد این پرتابگرها بهصورت کامل ارزیابی و تأیید شود. دستیابی به این سطح از پایداری و اطمینان، به معنای آمادگی پرتابگرها برای ارائه خدمات تجاری و رسیدن به مرحله نهائی فناوری است؛ به عبارت دیگر، میتوان گفت فناوری لازم در این حوزه بهطور کامل بومیسازی و تثبیت شده است.» این را رئیس سازمان فضائی ایران حسن سالاریه در برنامه تلویزیونی «صف اول» مطرح میکند.
صنعت هوافضا منحصر به ساخت ماهواره نیست، بلکه برای قرارگرفتن ماهوارهها در مدار زمین نیاز به ماهوارهبر است که ساخت آنها تکنولوژی بسیار بالایی دارد. ایران در مسیر فتح این مرز، طی دهههای اخیر با اتکا به توان داخلی و تلاش متخصصان خود، گامهای بلندی برداشته و توانسته خانوادهای از ماهوارهبرهای بومی را توسعه دهد که نقش مهمی در پیشبرد برنامههای فضائی کشور ایفا میکنند.
در این گزارش، به بررسی و معرفی ویژگیهای ماهوارهبر «قائم ۱۰۰» به عنوان یکی از اعضای خانواده ماهوارهبرهای بومی ایران میپردازیم.
«قائم-۱۰۰»؛ ماهوارهبر سهمرحلهای سوخت جامد
ماهوارهبر سهمرحلهای سوخت جامد «قائم-۱۰۰» یکی از جدیدترین دستاوردهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه فضائی است که در تاریخ ۱۴ آبان ۱۴۰۰ با انجام پرتاب زیرمداری بهطور رسمی رونمایی شد.
این ماهوارهبر توانایی دارد ماهوارههایی تا وزن ۱۰۰ کیلوگرم را در مدار LEO قرار دهد. همچنین در طراحی و ساخت «قائم-۱۰۰» از سه موتور سوخت جامد شامل موتورهای «رافع»، «سلمان» و یک موتور دیگر برای مراحل مختلف پرتاب استفاده شده که همگی بهطور کامل توسط متخصصان داخلی طراحی و تولید شدهاند.
پیشرانهای این ماهوارهبر در مرحله نخست شامل پیشران سوخت جامد رافع با بدنهای کامپوزیتی و سبک است که توان رانشی معادل ۶۸ تن داشته و به سامانه کنترل بردار رانش از نوع نازل متحرک مجهز است. در مرحله دوم، از پیشران سوخت جامد سلمان با بدنه الیاف کربن و زمان کارکرد حدود ۶۰ ثانیه استفاده میشود. مرحله سوم نیز دارای موتور سوخت جامد بوده و وظیفه آن دستیابی به سرعت مداری لازم برای تزریق ماهواره به مدار است.
این ماهوارهبر با وزن ۱۸.۸ تن و طول ۱۴.۶ متر از پرتابگرهای سیار است که در هر نقطه امکان استقرار دارد.
به گزارش فارس، مکانیزم عملکرد «قائم-۱۰۰» به این شکل است که در مرحله اول، جدایش آن ۸۹ ثانیه پس از پرتاب و در ارتفاع
۱۰۰ کیلومتری انجام میشود و در مرحله دوم، ۶۰۰ ثانیه پس از پرتاب و در ارتفاع ۷۴۰ کیلومتری از سطح زمین اتفاق میافتد. بدنه مراحل اول و دوم پس از این جدایشها به داخل جو سقوط میکنند. پس از گذر از این دو مرحله، ماهوارهبر ۷۳۵ ثانیه پس از پرتاب و در ارتفاع ۷۵۰ کیلومتری از سطح زمین، ماهواره را با سرعت ۷.۴۷۸ کیلومتر بر ثانیه در مدار قرار میدهد.
نمونههای موفق پرتاب با ماهوارهبر «قائم-۱۰۰»
ماهوارهبر «قائم-۱۰۰» در سالهای اخیر توانسته ماهواره تحقیقاتی «چمران-۱» و ماهواره «ثریا» را با موفقیت به فضا پرتاب و در مدار قرار دهد.
پرتاب ماهواره ثریا جمهوری اسلامی را به این موفقیت رساند که ماهوارهبرهای ایرانی برای اولین بار بتوانند به مدار ۷۵۰ کیلومتری دست پیدا کنند. ماهوارهبرهای ایرانی فراتر از نقش صرفاً یک وسیله پرتاب، نمادی از تسلط بر فناوریهای پیچیده و گام نهادن در مرزهای دانش جهانی به شمار میروند لذا به نظر میرسد باید منتظر ورود به خدمت نسل جدیدی از موتورها و ماهوارهبرهای سوخت ترکیبی توسط سپاه پاسداران و وزارت دفاع باشیم که توان حمل محمولههای سنگینتری را در مدارهای بالاتر خواهند داشت.