دکتر فرشته روح افزا 
در منظومه‌ معارف اسلام، فاطمه‌ زهرا سلام‌الله‌علیها صرفاً یک شخصیت تاریخی نیست؛ او تجسمی از حقیقت انسان کامل است که در سیمای زنانه، پیام جاوید توحید و کرامت را بازخوانی کرده است. همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند: «حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها الگوی زن مسلمانِ مؤمن و پیشرو در همه‌ عرصه‌هاست؛ عقلانیتی سرشار، عاطفه‌ای جوشان، و جهادی خالصانه در دفاع از حق. شناخت سیره‌ فاطمی، نه تنها شناختی تاریخی، بلکه بازخوانی هندسه‌ توحید و عدالت در بستر زندگی خانوادگی، اجتماعی و الهی است. نوشته‌ پیش‌رو بر پایه‌ مستندات تاریخی و سیره‌پژوهی، به بازشناسی ابعاد زندگی آن بانوی بی‌مثال می‌پردازد.
۱. تولد در تاریکی و آغاز روشنایی در سال پنجم بعثت، در حالی که جاهلیت عرب دختران را با شرم و زنده‌به‌گوری پاسخ می‌داد، خداوند دختری به پیامبر اسلام عطا فرمود تا با وجود خود، معنای «رحمةٌ للعالمین» را عینیت بخشد. آیه‌ شریفه «وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ» تصویری از همان دوران است. حضرت فاطمه در کودکی دوران تحریم شعب ابی‌طالب را تجربه کرد. در پنج‌سالگی مادرش خدیجه را از دست داد و از همان روزها پناه پدر شد؛ تا آنجا که پیامبر، او را «اُمّ‌أبیها» –مادرِ پدرش– خواند. در آن روزگار سخت، دختری خردسال زخم پیشانی پدر را می‌شست، آزار مشرکان را تاب می‌آورد و با لبخندش جان پیامبر را آرام می‌کرد.
۲. منزلت زن در نگاه فاطمی در روزگاری که زن در عرب جاهلی جنس فرودست بود، پیامبر با الهام از تعالیم الهی و تربیت فاطمه(س) نشان داد که کرامت زن برخاسته از ایمان، دانش و عفاف است نه از نَسَب یا ظاهر.
وقتی پیامبر، فاطمه را می‌دید، برمی‌خاست و دست او را می‌بوسید و می‌فرمود: «اَشمُّ ریحَ الجَنّة مِن فاطِمَة»؛ من بوی بهشت را از فاطمه استشمام می‌کنم. از خانه‌ کوچک او، مفاهیمی چون دانش‌طلبی زنان، حق سخن گفتن در جامعه و اخلاق در خانواده به جهان اسلام عرضه شد. بانویی که شاگردانی همچون فضّه، زن خدمتکار با فضیلت و دانش‌ور را تربیت کرد.
۳. سادگیِ پادشاهان بهشت فاطمه سلام‌الله‌علیها در عین دارایی، در اوج قناعت و ایثار زیست. فدک –باغ حاصل‌خیزی که پیامبر به او بخشیده بود– درآمدی چشمگیر داشت، اما او و خانواده‌اش شب‌ها گرسنه می‌خوابیدند تا فقیران شهر سیر باشند. همین روحیه سبب نزول آیات ۸ و ۹ سوره‌ دهر شد: که ایشان سه شب متوالی غذای افطار خود را به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند و خود با آب افطار کردند. لباس عروسی‌اش را در شب ازدواج به نیازمندی هدیه داد، خانه‌اش ساده بود اما روشن از ایمان و محبت. از دنیا بریدگی او نه از فقر، بلکه از معرفت به بی‌قیمتی دنیا بود. خود فرمود: «دنیای دنیاپرستان را دوست ندارم.»
۴. همسرداریِ عاشقانه در مدار معنویت ازدواج فاطمه و علی علیه‌السلام سرآغاز تجسم کامل عشق الهی در زمین بود. در وصف رفتارشان، حضرت علی فرمود: «به خدا سوگند، هرگز فاطمه را به کاری وادار نکردم و او نیز مرا خشمگین نساخت.»
گفت‌وگوی نخستین‌شان در شب عروسی از لطافت ایمان حکایت دارد؛ فاطمه گفت: «از خانه‌ پدرم به خانه‌ تو آمدم و روزی از این خانه به دیدار پروردگار می‌روم.» پیامی جاودان از وفاداری و همراهی تا آخرین دم. هنگام بیماری، وصیت کرد که علی شبانه غسلش دهد تا اندوهش دوچندان نشود.
همین دقایق پایانی، اشک علی که بر چهره‌ زهرا چکید و دست ناتوان او که اشک‌ها را پاک کرد، به زیباترین صحنه‌ عشق و معرفت بدل شد. 
 ۵. تربیت فرزندان براساس محبت و عدالت در خانه‌ فاطمه، تربیت بر مدار مهر و تعادل بود. در روایت «حدیث کسا»، آن بانوی بزرگ فرزندان خود را با تعبیراتی چون «ای میوه‌ دل من» و «ای نور دیده‌ام» خطاب می‌کرد. امام حسن و امام حسین علیهماالسلام در سایه‌ این تربیت، عدالت در محبت را آموختند. او مسابقات کوچک علمی برای فرزندانش برگزار می‌کرد تا روح رقابت سالم در آنان شکوفا شود. در شب قدر، برای آنکه شب‌زنده‌داری بر کودکان سخت نباشد، ایشان را پیش از غروب به استراحت وامی‌داشت. الگوی بخشندگی‌اش نیز چنان اثرگذار بود که امام حسن علیه‌السلام سه بار در طول عمر، دارایی خود را با فقیران نصف کرد؛ میراثی از مادر فاطمی.
۶. ایستادگی در برابر ظلم؛ خطبه‌ فدکیه فاطمه‌ زهرا سلام‌الله‌علیها در عین لطافت روح، قهرمانی بزرگ در میدان دفاع از حق بود. هنگامی که حق ولایت علی علیه‌السلام نادیده گرفته شد، او با آگاهی و ایمان قدم به مسجد نهاد و خطبه‌ای خواند که تا همیشه آبروی معرفت و شجاعت زن مسلمان است.
در فراز آغازین خطبه، جهان‌بینی توحیدی خود را چنین تبیین می‌کند؛ آفرینش انسان را یاد می‌کند و فلسفه‌ بعثت پیامبر را روشنی‌بخش دل‌ها در ظلمات جاهلیت می‌خواند. سپس می‌فرماید: علم، نوری است که خدا در دل انسان‌های پرهیزگار می‌تاباند: «واتقوا الله و یعلّمکم الله».در ادامه، رسالت پیامبر را در زدودن تیرگی کفر و آشکار ساختن نور تقوا بیان می‌کند، سپس حافظان دین را قرآن و عترت می‌شمرد و یادآور می‌شود که امانت‌داران حقیقی دین، همان‌هایی‌اند که در غدیر مورد تأکید پیامبر بودند.
آنگاه فلسفه‌ احکام و عبادات را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد عبادات، مدرسه‌ انسان‌سازی است؛ از نماز که انسان را از کبر بازمی‌دارد تا زکات که تزکیه‌ مال و قلب است. در نهایت، با استدلال و حکمت، حق غصب‌شده‌ ولایت علی را بازمی‌طلبد. این خطبه سندی است بر بصیرت، شجاعت و قدرت استنتاج بانویی که عقل و ایمان در او به کامل‌ترین وجه جمع شده بود.
 ۷. الگویی برای همه‌ عصرها رهبر انقلاب در توصیف این مکتب زنده می‌فرمایند: «خانم زهرا (س) نه یک الگوی زن سنتی منزوی است و نه زن غربی بی‌قید و مصرف‌زده؛ او انسان مؤمنِ مسئولِ خلاق است. جامعه‌ اسلامی اگر بخواهد تمدن نوین اسلامی بنا کند، باید از سیره‌ فاطمی آغاز کند.» آیت‌الله جوادی آملی نیز در تفسیر معرفتی خویش آورده‌اند: «فاطمه، مظهر جامع اسماءِ الهی است؛ عقل در مدار عشق و عشق در مدار عقل. اگر نبوت در صورت مردانه ظهور کرد، ولایت کلیه الهیه در صورت زنانه در فاطمه تجلی یافت.» این دو نگاه، فاطمه را نه فقط مادر حسن و حسین، بلکه ریشه‌ شجره‌ ولایت و تراز انسان الهی معرفی می‌کند.