اصلاح خود، اصلاح جامعه و سعادت دنیا و آخرت
جامعه‌اى كه تزكيه شده باشد، مردمش نفس خود را اصلاح كرده باشند، به خودشان پرداخته باشند، رذائل اخلاقى را از خودشان دور كرده باشند، دورويى و دروغ و فريب و حرص و طمع و بخل و بقية رذائل انسانى را از خودشان جدا كرده و زدوده باشند، اين‌طور جامعه‌اى، هم به سعادت اخروى، و هم جلوتر از آن، به سعادت دنيوى دست خواهد يافت.(85)
اصلاح مفاسد جهان در گروِ اصلاح خود
البته غیراز ماه رمضان، فرصتهای دیگری هم هست. مثلاً همین نمازهای پنج‌گانه، فرصتهایی است که ما می‌توانیم با استفادة از آنها، عروج کنیم؛ خودمان را اصلاح نماییم و زنگارها و پوسیدگیها و غفلتها و بیماریهای معنوی را از خودمان دور کنیم. نماز، فرصت بسیار خوبی است. شما اگر امتحان نکرده‌اید که قاعدتاً امتحان کرده‌اید و إن‌شاء‌الله عمل دائمی شما، همین‌طور باشد، امتحان کنید. توجه بکنید که در حال نماز، اگر متوجه خودتان و کاری که از شما سر می‌زند، باشید، قطعاً بعد از نمازِ شما، با قبل از نمازِ شما متفاوت خواهد بود. شرطش همین است که توجه کنید در حال نماز، مشغول چه کاری هستید. بهترش این است که اذکار نماز را بفهمید؛ کارِ بسیار آسانی است.
اگر ما بتوانیم این من درونی، این هوای نفس، این فرعون باطنی، این شیطان را که در درون ماست، مهار کنیم، یا اقلاً قدری مهار کنیم، همة امور اصلاح خواهد شد. قبل از هر چیز، خود ما آدم خواهیم شد و به فلاح خواهیم رسید. ماه رمضان، مقدمة این است. روزه، نماز با توجه، اتفاقات، حتّی جهاد فی‌سبیل‌الله، برای رسیدن به چنین دنیایی است که مردم بندة خدا باشند.(86)
عزیزان! روز ماه رمضان است؛ روزها و ساعات متبرّکی است. همه باید از این ساعات و روزها استفاده کنند. استفادة حقیقی من و شما از این ساعات و از این روزها و شبها این است که از خدا بخواهیم و خودمان هم مجاهدت کنیم تا بتوانیم یک کارگزار اسلامیِ وقعی، یک مسئول حقیقیِ مؤمن و اسلامی، در هر بخشی که هستیم، عمل کنیم. باید این‌طور شو و چاره‌ای هم نیست؛ یعنی اصلاً نمی‌شود تحمّل و قبول کرد که ما اجازه دهیم این فسادها در بین ما رواج پیدا کند؛ نه، آن کارها باید بشود و همه هم مسئول‌اند. باید تلاش شود، این مجاهدتها باید بشود، این اصلاحها باید صورت گیرد. اوّلین قدم اصلاح که اصلاحات گفته می‌شود اصلاح درونیِ خود ماست؛ یعنی این مجموعة مسئولان نظام بایستی خودشان را از این روشها و منشها و خُلقیات و رفتارهای غیراسلامی خلاص کنند و نجات دهند. اگر این کار صورت گرفت، آن‌گاه پیشرفت کارها ممکن خواهد شد.(87)
ماههای رجب، شعبان و رمضان، فرصت اصلاح و زدودن غفلتها
ايّام ماه مبارك رجب است. اوّلين چيزى كه در اين ايّام و بعد در ايّام ماه مبارك شعبان، بالأخره در پلة سوم و بالاتر در ماه مبارك رمضان بايد مورد توجه يكايك ما قرار بگيرد - هر جا هستيم - اصلاح خود و زدودن غفلتها و ظلمتها از دل خود بايد باشد؛ اصل اين است. همة اين ماجراها و كشمكشهایى كه در زندگى بشر، در بعثت انبيا، در مبارزات اجتماعى و سياسى و نظامى‌اى كه پيغمبران الهى با دشمنان خدا داشتند - رنجها، محنتها، شادیها، پيروزیها، شكستها، همه و همه - مقدمه‌ى اين است كه انسان بتواند در هنگام عبور از اين مرزى كه ناگزير بايد از آن عبور كرد - يعنى مرز زندگى مادى و حيات اُخروى و دائمى- شادمان باشد، خُرسند باشد، حسرت‌زده نباشد؛ همة حرفها براى اين است. اگر گفته‌اند اخلاق خوب داشته باشيد، اگر گفته‌اند عمل به اين مقررات داشته باشيد، اگر گفته‌اند مبارزه كنيد، اگر گفته‌اند عبادت كنيد، همه براى اين است كه اين مادّة خامى را كه به ما سپرده شده است، به كيفيت مطلوب و محصول بهينه برسانيم و از اين دروازه خارج كنيم؛ براى اين است كه اين صفحة سفيدى كه به ما سپردند تا آن را با اعمال خود منقّش كنيم، با نقش زيبایى، با نقش مطلوبى از آب در بياوريم و روى دست بگيريم و برويم. همه چيز آن‌جاست، سرنوشت آن‌جاست؛ اينها مقدمه است. در اين اردوگاهى كه ما امروز در آن مشغول تمرين هستيم، براى این‌که تا يك جایى اين تمرين به كار ما بيايد، بايد سعيمان بر اين باشد كه در اين اردوگاه از حداكثر فرصتها استفاده كنيم؛ نگذاريم غنيمتى از دست برود، سرمايه‌اى سوخت و سوز بشود و چيزى در مقابل آن عائد نشود.(88)
نکات تصریح فصل سوم
اصلاح نفس، نقطة کلیدی و آغازین هر اصلاحی است.
اصلاح خود، مقدم و لازمة اصلاح دیگران است.
اصلاح در جوانی، سریع‌تر و آسان‌تر از اصلاح در سنین پیری است.
اصلاح خود عامل وحدت و رسیدن به مقصد است.
برای اصلاح، باید صالح بود. با انحراف نمی‌توان امور را اصلاح کرد.
با غرب‌زدگی و شرق‌زدگی و تکیه بر فرهنگ غربی، نمی‌توان مصلح بود و امور را اصلاح نمود.
اصلاح درون باید، دائمی و مستمر باشد تا نتیجه دهد.
فصل چهارم
اصلاحات چیست و موارد اصلاحی کدام‌اند؟
اگر اصلاحات مورد استفاده در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی درست، شفاف و صریح معنا و حوزة آنها مشخص نشوند، قطعاً زمینة سوء‌استفاده‌های زیادی فراهم خواهد شد. چنانچه در ادبیات رایج دنیا، اصطلاحاتی چون حقوق بشر. تروریسم و آزادی ابزاری در دست فاسدترین حکومتها و حکّام قرار گرفته و هر نظام و جمعیتی که برخلاف میل و ارادة آنها، حرکت کنند را با این ابزار به تنگنا گرفتار می‌کنند و این در حالی است که خود ناقض حقوق بشر و مشوّق و پشتیبان تروریسم و زیرپا گذارندة آزادیهای مشروع ملتها هستند.
در داخل کشور نیز سابقة چنین مسأله‌ای را هم در رژیم ستمشاهی و هم در انقلاب اسلامی، سراغ داریم. انقلاب سفید شاه و مردم از جملة این اصطلاحات بود که جز بردگی بیشتر مردم و کشاورزان، حاصلی نداشت. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی برخی گروهها و جریانهای سیاسی، مسائل مطرح شد که به خاطر نیّت‌سوء پشت آن مسائل و شفاف نبودن موضع‌گیریها، تشویشها و نگرانیهایی را ایجاد کرد. بازسازی و توسعه از جملة این اصطلاحات بود که ذیل آنها برخی نابسامانیها و بی‌قانونیها و ثروت‌اندوزیها انجام شد.
اصطلاحات و اصلاح‌طلبی در دوران حکومت دوم خردادیها، توسط جریان سیاسی حاکم مطرح شد و طبعاً نیاز به تشریح و توضیح و معناسازی داشت تا ذیل این اصطلاح لازم، مواد فاسد و ناسالم تحویل مردم نشود. چنانچه برخی جریانها و افراد مُغرض داخلی و دشمنان انقلاب اسلامی در بیرون مرزها، اقدام به مصادرة این اصطلاح و در جهت منافع و خواسته‌های خود نمودند. مواردی که مشمول اصلاحات می‌شدند باید معلوم شوند تا مغرضان نتوانند حوزة اصلاحات را از شیوه‌ها و روشها به اصول که در واقع تغییر ماهیّت نظام خواهد بود، گسترش دهند.
اصلاح یعنی نابود کردن فساد
امام حسين عليه‌السّلام هدفِ اوّل خود را اين قرار مى‌دهد: «لنرى المعالم من دينك و نظهر الاصلاح فى بلادك»؛ در ميان كشور اسلامى، فساد را ريشه كن كنيم و اصلاح به‌وجود آوريم. اصلاح يعنى چه؟ يعنى نابود كردن فساد. فساد چيست؟ فساد انواع و اقسامى دارد: دزدى فساد است، خيانت فساد است، وابستگى فساد است، زورگويى فساد است، انحرافهاى اخلاقى فساد است، انحرافهاى مالى فساد است، دشمنيهاى بين خوديها فساد است، گرايش به دشمنان دين فساد است، علاقه نشان دادن به چيزهاى ضدّ دينى فساد است. همه چيز در سایة دين به‌وجود مى‌آيد. در جملات بعدى مى‌فرمايد: «و يأمن المظلومون من عبادك»؛ بندگان مظلوم تو امنيت پيدا كنند. منظور، مظلومان جامعه است، نه ستمگران، نه ستم‌پيشگان، نه مدّاحان ستم، نه عملة ستم! «مظلومون»، مردمانى هستند كه دست و پايى ندارند؛ راه به جايى ندارند. هدف اين است كه مردمان مستضعف جامعه و انسانهاى ضعيف - در هرسطحى و در هر جايى - امنيت پيدا كنند: امنيت حيثيتى، امنيت مالى، امنيت قضايى؛ همينى كه امروز در دنيا نيست. امام‌حسين‌عليه‌السّلام درست نقطة مقابل آن چيزى را مى‌خواست كه در زمان سلطة طواغيت در آن روز بود. امروز هم در سطح دنيا كه نگاه مى‌كنيد، مى‌بينيد همين است؛ پرچمهاى دين را وارونه مى‌كنند، بندگان مظلوم خدا را مظلوم‌تر مى‌كنند و ستمگران، پنجه‌شان به خون مظلومان بيشتر فرو مى‌رود.(89)
اصلاح، تبدیل نقاط خراب و فاسد به نقاط صحیح و خوب
اصلاح چيست؟ اصلاح اين است كه هر نقطة خرابى، هر نقطة نارسايى و هر نقطة فاسدى، به يك نقطة صحيح تبديل شود. انقلاب، خودش يك اصلاح بزرگ است. اگرچه در اصطلاحات سياسى دنيا، «انقلاب» را در مقابل «اصلاح» قرار مى‌دهند، اما من با آن اصطلاح نمى‌خواهم حرف بزنم. من اصلاح با اصطلاح اسلامى را مطرح مى‌كنم. خود انقلاب، بزرگ‌ترين اصلاح است. تداوم اصلاحات، در ذات و هويّت انقلاب نهفته است. يك ملت انقلابى و هوشيار و شجاع، بطور دائم نگاه مى‌كند تا ببيند فسادهايى كه از قبل در ميان او مانده- فسادهايى كه در طول زمان بر اثر غفلتها و سوء مديريتها و سوء تدبيرها و تجاوزها به وجود آمده - كدام است تا آنها را اصلاح كند. اشتباهات و خطاها كدام است، تا آنها را اصلاح كند. انقلاب كه بدون اصلاح امكان ندارد. هيچ جامعة انسانى، بدون اصلاح امكان ندارد. از اوّلِ انقلاب همه آرزو داشتند كه اصلاحات به وجود آيد. هر كس هم به قدر همّت خود كارى كرده است. امروز هم دولتى آمده و شعار خودش را «اصلاحات» قرار داده است. بسيار خوب؛ من مى‌دانم كه مسئولان اين دولت - كسانى كه شعار اصلاح دارند؛ از جمله رئيس جمهور محترم- مقصودشان از اصلاحات چيست. آنها همين اصلاحات اسلامى را مى‌خواهند.(90)پانوشت‌ها:
85 - سخنرانی رهبر معظّم انقلاب در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدا و جانبازان و اقشار مختلف مردم و جمعی از مسئولان ادارات و سازمانهای شهرهای تهران، شهداد کرمان، قم و مسئولان و دانشجویان دانشگاه هنر، 01/08/1370.
86 - دیدار مقام معظّم رهبری با اقشار مختلف مردم (ماه مبارک رمضان)، 6/2/1369.
87 - دیدار مقام معظّم رهبری با مسئولان و کارگزاران نظام، 12/9/1379.
88 - بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، 03/04/1388.
89 - دیدار مقام معظّم رهبری با علما، روحانیون و مبلغان در آستانة ماه محرم‌الحرام، 23/01/1378.
90 - بیانات مقام معظّم رهبری در خطبه‌های نماز جمعة تهران، به تاریخ 26/01/1379.

پاورقي كيهان - ۲۶/ ۰ ۱ / ۱۳۹۳