۶۷ - دكتر سید حسین موسوی‌فر : ترور سپهبد شهید سلیمانی از منظر قواعد حقوق بین‌الملل ۱۳۹۸/۱۱/۱۳
ترور سپهبد شهید سلیمانی از منظر قواعد حقوق بین‌الملل
۱۳۹۸/۱۱/۱۳
دكتر سید حسین موسوی‌فر *
ترور سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در عراق توسط آمریكا، به لحاظ حقوق بین‌الملل چند وجه دارد:
١- تجاوز
بر اساس مفاد قطعنامه ٣٣١٤ ملل متحد توسل به زور علیه كشور یا مقامات كشورها به هر نحوی مصداقی از مفهوم «توسل به زور» مندرج در ماده ٣٩ منشور ملل متحد است.
از طرفی در مثالی ضعیف‌تر یعنی هرگونه اقدام برای «تقویت و تجهیز شبه‌نظامیان علیه یك دولت» در حقوق بین‌الملل نوعی «توسل به زور و تجاوز» قلمداد شده است. این موضوع در قالب «رأی ١٩٨٦ دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای نیكاراگوآ علیه آمریكا» اشاره شده است.
حال آنكه اقدام به توسل به زور علیه یك مقام رسمی دولت دیگر در كشوری دیگر توسط طرف ثالث به طور مستقیم و نه به وسیله نیروی واسطه یا شبه نظامی قطعا مصداقی از تجاوز و توسل به زور می‌باشد.
٢- اقدام تروریستی
به طور حتم به دلیل اینكه شهید سلیمانی یك مقام ارشد و رسمی دولتی محسوب می‌گردد كه در جریان یك ماموریت رسمی دولتی توسط نیروی ثالث مورد هدف واقع شده است، این اقدام ضمن نقض مفاد «كنوانسیون ١٩٧٣ جلوگیری و مجازات جرائم علیه اشخاص دارای حفاظت بین‌المللی» از جمله دیپلمات‌ها، درخصوص پیشگیری از اقدامات تروریستی، مصداقی از «اقدام با اهداف خاص سیاسی و منطقه‌ای» است كه منافع كشورهای محور مقاومت را با خطر و تروریسم منطقه‌ای تهدید می‌نماید.
به علاوه ویژگی شخصی شهید سلیمانی به عنوان یك ژنرال ضدتروریسم بسیار حائز اهمیت است.
بنابراین، این اقدام به عنوان مصداقی از تروریسم دولتی علیه كشور و مقام رسمی كشوری است كه بنا به تجویز قطعنامه‌های عام «سركوب تروریسم» و خاص «سركوب و ریشه‌كنی تروریسم»، در حال مبارزه با تروریسم منطقه‌ای است.
٣- جرم تجاوز و جنایت علیه بشریت
اقدام صورت گرفته همچنین مشمول عناصر جرم تجاوز مندرج در اساسنامه دیوان بین‌المللی كیفری است و می‌تواند از مصادیق «جنایت علیه بشریت» به دلیل «اقدام مسلحانه علیه جمعیتی در حال انجام ماموریتی غیرنظامی» قلمداد گردد.
پاسخ‌های حقوقی ایران:
١-قطعا اولین گزینه به تجویز ماده٥١ منشور ملل متحد، «دفاع مشروع در برابر تجاوز صورت گرفته تا هنگام اقدامات شایسته شورای امنیت» است.
این پاسخ همچنین در قالب مسئولیت بین‌المللی كشور متجاوز حسب مفاد مندرج در «طرح مسئولیت بین‌المللی دولت٢٠٠١» كه تبدیل به عرف شده است نیز قابل ارزیابی است و آن عبارت از «اقدام متقابل» است. با این وصف دفاع مشروع در قالب اقدام متقابل حاوی شرایط «فوریت»، «ضرورت» و «تناسب» باید باشد.
در این خصوص، بنا به تجاوز صورت گرفته كه اقدامی تروریستی است فوریت مانند یك فوریت معمولی نیست همچنین تناسب مورد نظر با عنایت به سطح ویژه و بسیار بالای سردار شهید، تلفیقی از تناسب كمی و كیفی می‌تواند باشد تا حدی كه تشفی خاطر را منتج گردد. مسئله ضرورت هم با توجه به شرایط پیش گفته مبرهن است و نوعی مقابله با تروریسم دولتی می‌باشد.
٢- درخواست تشكیل جلسه شورای امنیت درخصوص این اقدام تجاوزكارانه و تروریستی و همچنین ارسال نامه به دبیركل و كمیته سركوب تروریسم شورا.
٣- ارسال نامه به دادستان دیوان بین‌المللی كیفری و جلب توجه وی به نقض قاعده آمره «منع توسل به زور» و «اقدام منجر به جرم تجاوز» به منظور شروع تحقیقات بی‌طرفانه و گزارش به شورای امنیت.
٤- اقامه دعوا بر اساس مفاد «كنوانسیون ١٩٧٣ جلوگیری و مجازات جرائم علیه‌اشخاص تحت حمایت بین‌المللی» از جمله مامورین دیپلماتیک، با رعایت تشریفات مندرجه و رویه قضایی ایجاد شده برگرفته از عهدنامه مودت ١٩٥٥.
٥- پیگیری موضوع از طریق كمیساریای عالی حقوق‌بشر و شورای حقوق‌بشر ذیل كارگروه‌ها و اركان مختلف در جهت تصویب سندی مرتبط با محكومین تروریسم دولتی.
همچنین اقدام تروریستی آمریكا در خاك عراق علیه مقام رسمی ایران به خودی خود نقض موافقتنامه امنیتی آمریكا و عراق بوده كه نیازمند تشریك مساعی و همكاری با طرف عراقی می‌باشد.
نتیجه‌گیری
از نظر دولت آمریکا ترور سردار سلیمانی دفاع مشروع پیشگیرانه است که مغایر با ماده 51 منشور ملل متحد و قواعد حقوق بین‌الملل عرفی مربوط به آن است. علاوه‌براین، این عمل برخلاف قواعد آمره حقوق بین‌الملل یعنی «منع توسل به زور» و نیز «منع سلب خودسرانه حق حیات» است. لازم است به فوریت پیگیری‌های حقوقی لازم جهت احقاق حق جمهوری اسلامی ایران و محکوم نمودن آمریکا صورت پذیرد.
______________________________
* مشاور امور حقوق بین‌الملل و عضو NGO مشورتی سازمان ملل متحد