زلال بصیرت (۲۴۷) :رنج جامعه از ضعف‌ها و کمبودهای اخلاقی ۱۳۹۹/۰۲/۱۰
زلال بصیرت
رنج جامعه از ضعف‌ها و کمبودهای اخلاقی
۱۳۹۹/۰۲/۱۰
علی‌رغم اینکه پیشرفت‌های بسیار زیادی در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و نظایر آن داشته‌ایم، اما متأسفانه در زمینه اخلاق، پیشرفت چندانی نداشته‌ایم، بلکه می‌توان گفت در برخی زمینه‌ها، اصلا حال و هوای اوایل انقلاب وجود ندارد و حتی پسرفت نیز داشته‌ایم.
ما موظفیم سیاه‌نمایی نکنیم اما در عین حال باید ضعف‌ها و کمبودها را شناسایی کنیم؛ البته کمبودها در یک سطح نیستند و در عرصه‌های مختلف، نیاز به چند نوع برنامه‌ریزی و کار در زمینه فرهنگی وجود دارد.
انتقاد از عدم تبیین درست و دقیق اخلاق در چهل سال گذشته
اگر دکتری خود به نوعی بیماری مبتلا باشد، ولی آن بیماری را نشناسد و نداند که بیمار است، قطعا نمی‌تواند آن بیماری را در جامعه علاج کند؛ متأسفانه دستگاه‌هایی که باید ضعف معنوی جامعه را بشناسند و با برنامه‌ریزی، آنها را جبران کنند، نه تنها این ضعف‌ها را نمی‌شناسند، بلکه همان ضعف‌ها و بیماری‌های معنوی را صحت و سلامتی معرفی می‌کنند! آیا احتمال ندارد برخی به این ضعف مبتلا باشند و به جای خدمت به جامعه، خیانت کنند و عامل سرایت و شیوع بیماری فرهنگی شوند؟!
باید ابتدا از خودمان شروع کنیم و ببینیم اصلا معنای اخلاق را درست فهمیده‌ایم یا خیر، آیا اخلاق، به معنای لبخند زدن به همگان و راضی نگه داشتن آنها – ولو با فریب و دروغ – است؟! آیا اخلاق به معنای تساوی، عدالت و برابری است؟! آیا به معنای تغییر رفتار یا تغییر ارزش‌ها بلکه تغییر باورهاست؟!
آیا کار در این زمینه را به نیت انجام وظیفه در مقابل خدا می‌دانیم یا برای انجام شغل و کسب درآمد کار می‌کنیم؟ روشن است که این نیت با غرض اصلی منافات دارد.
در عرصه اخلاق در رسانه نیز ابهام‌های زیادی از جمله ابهام در معنای اخلاق وجود دارد، بنده بعد از 70 سال طلبگی هنوز تعریف واحدی برای اخلاق سراغ ندارم؛ این در حالی است که از روز اول طلبگی به مسئله اخلاق، اهتمام داشتم. باید دید اصلا اخلاق، کجای دین قرار دارد؟ ارتباط اخلاق با باورها و اعتقادات مذهبی چیست؟ متأسفانه بعد از گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی، هنوز حتی پرسش‌های این موضوع به خوبی تنظیم نشده است، چه رسد به پاسخ‌های روشن و جامع؛ البته داوطلبی نیز برای کار در این زمینه وجود ندارد و همین مشخص می‌کند که این مسئله برایمان مهم نبوده است، در حالی که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، براستی که من مبعوث شدم تا شرافت‌های اخلاقی را کامل و تمام کنم [و به مردم بیاموزم[ (بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، ج 10، ص 323، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم، 1424ق)
عدم رعایت اخلاق توسط برخی از مسئولان، نتیجه عدم تلاش در این مسئله است، در بین مسئولان افرادی هستند که انقلاب اسلامی را انقلابی مانند سایر انقلاب‌های دنیا می‌‌‌‌دانند و آن را صرفا به عنوان تحولی سیاسی ارزیابی می‌کنند که طی آن قدرتی، کنار رفته و قدرت دیگری جای آن را گرفته است؛ لذا حتی برخی از آنها از بیان اسم اسلام نیز پرهیز دارند و برای اینکه به تحجر و کهنه‌پرستی متهم نشوند به جای گفتن ارزش‌های اسلامی، از واژه ارزش‌های ملی استفاده می‌کنند؛ دلیل آن هم این است که در این چهل سال برای اخلاق، کار صحیح و جامعی صورت نگرفته است.
نقش اساسی رسانه ملی در نهادینه کردن اخلاق در جامعه
در این شرایط ما چه وظیفه‌ای داریم؟ ابتدا باید معنای اخلاق را به خوبی تبیین کنیم؛ آیا می‌توان خوب و اخلاقی بود، اما دین نداشت؟ همان‌گونه که عده‌ای معتقدند می‌توان دین نداشت، اما با اخلاق بود! آیا مراد ما از اخلاق صرفا خوشرو بودن و لبخند زدن است؟ ما به عنوان مسلمانی که پیامبرشان، هدف بعثت خود را اتمام مکارم اخلاق ذکر می‌کند، در این زمینه بسیار ضعف و کمبود داریم.
حال باید برای تبیین اخلاق به کجا رجوع کرد؟ باید سراغ کانت و ویل دورانت و ویلیام جیمز رفت و آثار آنها را ترجمه کرد و در دانشگاه‌ها تدریس کرد یا راه دیگری وجود دارد؟!
رسانه ملی نقشی تعیین‌کننده در جامعه دارد،یکی از وظایف رسانه این است که همین دغدغه و کمبود اخلاق را با ادبیات صحیح و بر اساس درک اقشار مختلف، به مردم جامعه منتقل کند تا در قدم اول، همه متوجه باشیم که در زمینه اخلاق کمبود داریم؛ چرا که تا به وجود ضعف اخلاقی در جامعه باور نداشته باشیم، کاری برای درمان و علاج آن صورت نخواهد گرفت. از این‌رو رسانه ملی ابتدا باید این تلنگر و هشدار را در جامعه ایجاد کند.
تا توجه ما به خارج و فلان کشور و فلان حزب و دعواهای سیاسی و نظایر آن باشد، وضع همین است و حتی متوجه وجود چنین ضعفی در جامعه نمی‌شویم.
باید برای سؤالات در زمینه اخلاق، پاسخ‌های صحیحی بیابیم و بدانیم ملاک خوب بودن و بد بودن و به عبارتی فلسفه اخلاق چیست؟ موضوعی که تا قبل از شهید مطهری(ره) اصلا مفهوم نداشت و بعد از ایشان نیز چندان پیگیری نشد.
اول اینکه هسته اولیه کار، باید با حضور با اخلاص‌ترین‌ها شکل بگیرد؛ کسانی‌که واقعا دغدغه مسائل اخلاقی را داشته و دلسوز باشند و دوم اینکه توکل به خدا و توسل به اولیای الهی را فراموش نکنیم؛ بنده در طول هفتاد سال طلبگی، بارها تجربه کرده‌ام که اگر برای انجام هرکاری ابتدا سراغ خدا و اهل بیت(علیهم‌السلام )و حضرت معصومه (س)برویم، کار بهتر پیش خواهد رفت.
بیانات آیت‌الله مصباح یزدی (دام ظله) در دیدار با مسئولان برگزاری همایش اخلاق و رسانه؛ قم ؛13 / 9 / 1397 .