۷۰ - تجسم اعمال و نیتها ۱۴۰۳/۱۱/۲۰
تجسم اعمال و نیتها
۱۴۰۳/۱۱/۲۰
قرآن گناه غیبت را همچون خوردن گوشت برادر مرده توصیف کرده و در روایات، گناه آن شدیدتر از زنا معرفی شده است.
تجسم یا تجسد اعمال به معنای مجسم شدن اعمال، اعتقادات و نیت‌های انسانها و ظهور و بروز آنها به صورتی مناسب با عمل می‌باشد. قرآن کریم در آیات فراوانی به تجسم اعمال انسان و همسان بودن عمل و جزا در روز قیامت اشاره کرده است.
در برخی روایات نیز به حشر گروه‌هایی از مردم به صورت حیوانات براساس ملکات زشتشان اشاره شده است.
در کنار بحث تجسم اعمال، مسئله تجسم «نیتها» یا «ملکات نفسانی» نیز مطرح است و مقصود این است که صورت حقیقی انسان بستگی به همان نیتها، خصلتها و ملکات نفسانی او دارد و براین اساس، اگر چه انسانها از نظر صورت ظاهری یکسانند، ولی از نظر صورت باطنی یعنی خصلتها و ملکات، انواع یا اصناف گوناگونی دارند.
ثواب و عقابِ اعمال خوب یا بد انسانها چیزی جز آن اعمال نیست و میان اعمال انسانها و عواقب آنها رابطه تکوینی برقرار است و عامل عذاب دهنده خارجی در کار نیست؛ مثلاً اگر در برابر گناهی آتش دوزخ وعده داده شده، آن آتش چیزی جدا از آن گناه نیست، بلکه حقیقت آن است که تمثل پیدا می‌کند و به شکل آتش نمایان می‌شود.
امام صادق(ع) فرمود: إِذَا بَعَثَ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنْ قَبْرِهِ خَرَجَ مَعَهُ مِثَالٌ یقْدُمُ أَمَامَهُ... فَیقُولُ مَنْ أَنْتَ فَیقُولُ أَنَا السُّرُورُ الَّذِی کنْتَ أَدْخَلْتَ عَلَی أَخِیک الْمُؤْمِنِ فِی الدُّنْیا خَلَقَنِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ لِأُبَشِّرَک؛ زمانی که خداوند، مؤمن را از قبر بر می‌انگیزد، به همراه او تمثالی خارج می‌شود که پیش روی او راه می‌رود. مؤمن به وی می‌گوید: تو کیستی؟ او می‌گوید: من همان شادی و سروری هستم که تو برادرت را با آن مسرور کردی. خدای عزوجل مرا آفرید تا تو را [به بهشت] مژده دهم.» (مرآة العقول، ج ۹ ص۹۵)