۶۸۶ - دفــتـر خــاطــرات ســـرو قــامــتـان : ماه مبارک رمضان و روزه‌داری در کلام شهیدان ۱۴۰۳/۱۲/۲۶
ماه مبارک رمضان و روزه‌داری در کلام شهیدان
۱۴۰۳/۱۲/۲۶
کامران پورعباس
شهید سید عبدالحسین دستغیب
صحبت‌های آیت‌الله شهید سید عبدالحسین دستغیب در مورد نعمت بودنِ گرسنگی و تشنگی در ماه مبارک رمضان و برکات آن:
«از جمله نعمت‌های عظیم الهی در این ماه، نعمت گرسنگی و تشنگی است که کمتر کسی متوجه نعمت بودن و اهمیت آن می‌شود. در حال گرسنگی قلب رقیق، روشن و روحانی می‌شود، بیشتر به خدا روی می‌آورد؛ چنانچه در حالی که سیر باشد تنبل می‌شود، سنگین است، میل دارد بخوابد. این است که خداوند متعال پرخورِ پرخواب را دشمن می‌دارد و در لیلهًْ‌المعراج به رسولش حضرت محمد(ص) می‌فرماید: بگویم علامت اهل دنیا را که بشناسی؛ کسی که خوراک و خواب او زیاد است دشمن دار، دنیا و اهل دنیا را.
اجمالاً وقتی که معده خالی باشد، رغبت به ذکر و یاد خدا بیشتر است و مستعد طلوع نور حکمت در قلب می‌شود.»
شهید سید ابراهیم رئیسی
شهید سید ابراهیم رئیسی در پیامی با تبریک فرارسیدن ماه مبارک رمضان به سران و مردم کشورهای اسلامی در 21 اسفند 1402 خاطرنشان کرد: این ماه عزیز، فرصت مغتنمی برای همه مسلمانان است تا با توسل و تمسک به تعالیم الهی به ویژه قرآن کریم و به واسطه مناجات خالصانه، روح و جان خود را با معنویات عجین کرده و موجبات تعالی خود و جامعه اسلامی را فراهم نمایند.
گزیده‌ای از سخنان شهید رئیسی در مراسم احیای شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان و در شب شهادت مولای متقیان حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در جمع زائران حرم مطهر امام راحل به تاریخ 23 فروردين 1402:
- خداوند با مقام ربانی‌اش از خلایق پذیرایی می‌کند و می‌خواهد بنده‌اش با قیام، صیام و قرآن در لیلهًْ‌القدر و ماه مبارک رمضان به مقام ربانی نائل شود تا جلوه رب در زمین شده و به جایگاه خلیفهًْ‌الهی برسد.
- شب لیلهًْ‌القدر شب بسیار باعظمتی است و باید نهایت بهره را از این فرصت برد و آن را درک کرد.
- درک شب قدر مراحلی دارد. اولین قدم در درک شب قدر معرفت و شناخت حقیقت این شب است. برای درک لیلهًْ‌القدر باید صاحب آن را بشناسیم. فرشتگانی که به فرموده قرآن امشب بر زمین نازل می‌شوند، در محضر مبارک مهدوی(عج) نزول می‌کنند و لذا باید مقام ایشان را بشناسیم. همچنین یکی از شروط درک شب قدر معرفت نسبت به حضرت فاطمه(س) عنوان شده، چنان‌که حق معرفت ایشان است و این معرفت را باید از خود ایشان درخواست کنیم.
- گام دوم شناخت شب قدر محبت و دلدادگی به خدا و اولیای الهی است. در این شب باید درک کنیم که رفیق شفیق و ماندگار ما خداوند است و دیگر افرادی که ادعای رفاقت می‌کنند، ممکن است ما را در عالم رها کنند و این فقط خداوند است که برای ما باقی می‌ماند.
- هیچ‌گاه نباید از رحمت الهی ناامید شد. اساساً خداوند لیلهًْ‌القدر را قرار داده است تا کسی ناامید نشود و با وجود لیلهًْ‌القدر هیچ‌کس حق ندارد ناامید شود.
- در مکتب ما عاشورا، اعتقاد به حضرت مهدی(عج) و ظهور منجی همه در راستای لیلهًْ‌القدر و برای ایجاد امید هستند و با وجود اینها هیچ‌کس حق ندارد بگوید ناامید شدم و به بن‌بست رسیدم. القای یأس کار شیطان است و لیلهًْ‌القدر نقطه مقابل یأس است. لیلهًْ‌القدر یعنی بن‌بستی وجود ندارد و در این شب انسان با نگاهی به گذشته خود، آینده‌ای خوب را برای خود از خداوند مسئلت می‌کند.
شهید سید حسن نصرالله
توصیه شهید سید حسن نصرالله برای ماه مبارک رمضان:
«برادران و خواهران، مخصوصاً جوانان و نوجوانان! یازده ماه در سال وجود دارد غیر از ماه رمضان که در آنها می‌توانید سریال‌های حلال ببینید، برای هواخوری بیرون بروید، شب‌نشینی کنید؛ اما یک ماه سی یا بیست و نه روزه در سال می‌آید، آن را به تفریح و سرگرمی نگذرانید بلکه آن را ماهِ خودسازی، خالص‌سازی، عبادت، معرفت، علم، دعا، تلاوت و عمل صالح بدانید.»
شهید سید محمدعلی آل‌هاشم
شهید حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی آل‌هاشم در خطبه‌های نماز عبادی سیاسی جمعه تبریز در 18 فروردین 1402 گفت: ماه رمضان تنها ماهی است که نامش در قرآن آمده و لیالی القدر هم در آن است. در شب قدر انسان می‌تواند نیازهای یک‌ساله‌اش را تأمین کند؛ پس باید با ارتباط بیشتر با پروردگار و دعاهای مخصوص نیازهای سال آینده خود را تأمین کنیم.
وی با بیان اینکه غذای ماه مبارک رمضان، غذای روح است و رأس غذای معنوی انسان هم تلاوت قرآن مجید می‌باشد، ادامه داد: الحمدالله در هر مسجدی و مصلای امام خمینی(ره) در تبریز مراسمات تلاوت قرآن وجود دارد.
نماینده مقام معظم رهبری در استان گفت: میهمانی خدا در ماه مبارک رمضان به هیچ میهمانی دنیوی شباهت ندارد چرا که در این میهمانی این خداست که میزبان است؛ خداوند وعده قبولی دعا را داده و برای هر کار نیک پاداش می‌دهد.
شهید مرتضی مطهری
برنامه انسان سازی ماه رمضان از زبان شهید مرتضی مطهری:
- رسول اکرم(ص) درباره ماه مبارک رمضان فرمود: «از خداوند با نیت‌های جدی و راستین و با دل‌های پاک بخواهید که توفیق بندگی و تلاوت کتاب الهی را به شما عنایت کند». برنامه ماه مبارک رمضان برنامه انسان‌سازی است که انسان‌های معیوب در این ماه خود را تبدیل به انسان‌های سالم و انسان‌های سالم خود را تبدیل به انسان‌های کامل کنند. برنامه ماه مبارک رمضان برنامه تزکیه نفس است، برنامه اصلاح معایب و رفع نواقص است، برنامه تسلط عقل و ایمان و اراده بر شهوات نفسانی است.
شهید سید محمد حسینی بهشتی
پاسخِ شهید سید محمد حسینی بهشتی به یک شبهه رایج و مهم در مورد روزه‌داری:
- آیا روزه‌داری با فعالیت و کار ناسازگار است؟ آیا یکی از عوامل عقب‌ماندگی کشورهای مسلمان روزه‌داری است و بالاخره اینکه آیا روزه‌داری سبب می‌شود یک ماه از سال نیروی کار این کشور‌ها به حد نصاب نرسد؟ مکرر در نشریه‌های فارسی و غیرفارسی می‌توانم بگویم گاهی به عمد، مقارن با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، این‌گونه سم‌پاشی‌های بی‌نمک به چشم می‌خورد.
- ماه رمضان که می‌شود یک عده برای اینکه روزه به آنان فشار نیاورد، اولاً به جبران زمانی که غذا نمی‌خورند، چایی نمی‌نوشند و سیگار نمی‌کشند، در فاصله افطار تا سحر آن‌قدر می‌خورند، می‌آشامند و سیگار می‌کشند که نالان می‌شوند و مرتب ناله می‌کنند که ای وای، کسل شدیم، دستگاه هاضمه‌شان هم ناراحت است، زیرا به دلیل پرخوری دستگاه هاضمه با مشکل مواجه می‌شود و انسان خودبه‌خود کسل می‌شود و نشاط کار را از دست می‌دهد. از طرف دیگر شب‌ها نمی‌خوابند تا بتوانند روز را بخوابند و روزه فشار نیاورد، یعنی بعد از طلوع فجر می‌خوابند تا دم غروب، برای نماز ظهر و عصر از خواب بیدار می‌شوند و نماز ظهر و عصر را چنان می‌خوانند که السلام علیکم نماز عصر با افطار مقارن باشد. حقیقت این است که ما یک عده روزه‌گیر به این صورت داریم.
- روزهای که انسان از افطار تا سحر بخورد، صبح هم بخوابد تا غروب، هیچ ثمری برای انسان دربر ندارد. این آدم، همان آدم ضعیفی است که قبل از ماه رمضان بود، یعنی در برابر خشم و غضبش، در برابر خودخواهی‌هایش، در برابر هوس‌هایش، قدرت اراده ندارد و نمی‌تواند با پایداری متکی به ایمان و پایداری ناشی از برنامه سازنده مکتب رمضان به منظور تقویت اراده، بهره‌ای داشته باشد، بلکه تنها در همین حد که گناه و از فرمان خدا سرپیچی نکرده باشد، روزه می‌گیرد. البته این هم خودش خوب است، اما حکمت روزه را درک نکرده و آن را به قیمت کمی فروخته است. حال آن‌که در حقیقت روزه‌داری در عین اینکه فرمانبرداری و اطاعت از امر خداست، باید برای مسلمانان تمرین روحیه پایداری و استواری در مسیر ایمان باشد. سالی یک ماه تمرین مقاومت در برابر خشم و غضب و هوا و هوس باشد. اما آنانی که حقیقت روزه را درک می‌کنند، آنان نه‌تنها با روزه‌داری از نیروی کارشان کاسته نمی‌شود، بلکه بیشتر هم می‌شود.
- حال آیا روزه‌داری این گروه از مردم از نیروی فعال و کار یک جامعه کم می‌کند؟ من نمی‌خواهم منکر این واقعیت شوم که یک انسان سالم و نیرومندی که به اندازه کافی مواد غذایی در شبانه‌روز مصرف می‌کند، بالطبع برای کارکردن به‌ویژه برای انجام کار‌های سنگین بدنی آماده‌تر است؛ اما این تمام مطلب نیست، چراکه چقدر آدم‌های سالم سراغ داریم که تنبل هستند؟ تنبلی با چه چیز علاج می‌شود؟ بدون‌شک داشتن بدن سالم و بهره‌مند از مواد غذایی و ویتامین‌های کافی برای فعالیت لازم نیست، اراده نیرومند، تربیت و داشتن جوهر کار هم لازم است. اگر ما در بعضی از کشور‌ها می‌بینیم که افراد آن برای کارکردن و کار‌های سنگین آمادگی بیشتری دارند، صرفاً به این علت نیست که آنان بیشتر می‌خورند و روزه هم نمی‌گیرند، بلکه این در نتیجه آن است که از کودکی بچه‌ها را در میدان کار و فعالیت قرار می‌دهند، تا از همان ابتدا به کار عادت کنند.
- حال با توجه به اینکه روزه‌داری تمرین مؤثری برای قدرت نفس و اراده است، سؤال این است که اگر فردی به دلیل روزه‌داری دچار ضعف مختصری از ناحیه نرسیدن مواد غذایی در چند ساعت از روز به بدنش شود، آیا این ضعف چندساعته می‌تواند بر مجموعه برنامه‌های کاری یک‌سال یک کشور لطمه‌ای وارد کند و روزه‌داری از راندمان کار کارگران بکاهد؟! البته این را می‌شود پذیرفت که بعضی از روزه‌داران به دلیل عدم برخورداری از مزاج نیرومند و سالم ممکن است در بعضی از ساعات روز دچار ضعف شوند، ولی در مقابل با تقویت اراده نیرومند در طول روزهای ماه مبارک رمضان به خودشان می‌جنبند و در ١١ ماه دیگر بهتر کار می‌کنند.
- به هرحال این مردم کم‌بضاعت و کم‌غذا با قدرت اراده و ایمان، نیروی کارشان بر افراد بهره‌مند از مواد غذایی و ویتامین‌های کافی، ولی سست اراده، چربید و بالاخره هم این گروه بر آن عده دشمن به صورتی سیاسی و نیمه‌جنگی فائق آمد. با این وصف چطور می‌توانیم بگوییم که روزه به کار لطمه می‌زند؟ در یکی از جنگ‌های دیگر در سال نهم هجرت که دیگر وضع مسلمانان خوب شده بود، در تابستان گرم، ولی در یک‌سال قحطی، در یک‌سال خشکسالی، پیغمبر ناچار شد بزرگ‌ترین نیروهای اسلامی را به سمت شام بسیج کند. می‌گویند تا ٣٠ هزار نفر بسیج شدند. می‌دانید این تعداد سرباز جنگی غذای‌شان چقدر بود؟ آنانی که وضع‌شان خوب بود، شبانه‌روزی یک دانه خرما نصیب‌شان می‌شد. اینها نوشته‌های مورخان است، افسانه نیست، در تاریخ تحقیق شده است. حد متوسط غذا در سپاه بسیج شده برای غزوه تبوک یک دانه خرما در روز بوده است.