بی‌تعارف در حفظ بیت‌المال  

۱۴۰۰/۱۲/۰۱

احمدحسين شريفي
دقت‌های شگرف و اهتمام فوق‌العاده آیت‌الله مصباح در حفظ بیت‌المال، مثال‌زدنی بود. ایشان در هيچ شرايطي کوچک‌ترین بي‌مبالاتی یا بی‌توجهی مالي را نسبت به بیت‌المال، مجاز نمی‌شمرد و برای مثال، حتی سوزن و سنجاقی که برای وصل برگه‌ نامه‌هایی که از موسسه به منزل ایشان ارسال می‌شد، مجدداً بازمی‌گرداند.
زماني به مسئول وقت مرکز آموزش‌هاي آزاد مؤسسه تذکر دادند که چرا يکي از لامپ‌هاي بيرون از مرکز آموزش‌هاي آزاد (در خيابان گلستان) را شب تا صبح روشن گذاشته‌ايد!
نتیجه این اهتمام فوق‌العاده به حفظ بیت‌المال این بود که انضباط مالی در مديريت مؤسسه همواره در بالاترین سطح خود مراعات می‌شد. تراز مالي مؤسسه نیز با وجود بازرسي‌هاي بسيار دقيق مسئولان مربوطه، در تمام سالياني که از تأسيس آن مي‌گذرد بسیار به‌ندرت با مشکلی که ناشی از بی‌توجهی و بی‌مبالاتی و امثال آن باشد، مواجه شده است. جناب حجت‌الاسلام دکتر محمدجواد زارعان نقل می‌کردند: زمانی که در بخش اداری بنیاد باقرالعلوم1 مسئولیتی داشتم، در محاسبات مالی، اشتباهی صورت گرفت و حدود 10 هزار تومان اختلاف حساب به وجود آمد. با وجود اینکه به دستور آیت‌الله مصباح، بار دیگر محاسبات را بررسی کردیم تا منشأ اشتباه را بیابیم، موفق نشدیم. در نهایت یک شب به منزل ایشان رفتم و عرض کردم نتوانستیم به نتیجه‌ای برسیم و ما الان این مبلغ 10 هزار تومان را کسر آورده‌ایم! ایشان خیلی راحت و بدون هیچ ملاحظه‌ای فرمودند: «خب مشکلی نیست. خودتان این مبلغ را پرداخت کنید تا حساب صفر شود.» لحن ایشان به‌قدری جدی بود که من در آن‌وقت شاید ناراحت هم شدم! اما ایشان در مسئله بیت‌المال بسیار حساس بودند و به ما فهماندند حالا که بیت‌المال در دست شماست، نباید بی‌دقتی می‌کردید و حالا باید جبران کنید.2
چند سال قبل نیز وقتی مشکلی در محاسبات مالی انتشارات موسسه پیش آمد، دقیقاً همین برخورد را از سوی ایشان شاهد بودیم؛ علی‌رغم تشکر از مسئولان محترم انتشارات بابت همه زحماتی که برای چاپ و نشر و توزیع کتاب‌های موسسه انجام می‌دادند، با قاطعیت تمام فرمودند هرگونه اشتباهی که ناشی از سهل‌انگاری و بی‌توجهی به مسائل مالی رخ داده باشد، باید از سوی همان کس یا کسانی که مسئولیت داشته‌اند، جبران شود...، و همین‌گونه هم شد.
در مراکز و موسسات مختلف مرسوم است که به هنگام پیشنهاد بودجه سالانه، بیش ‌از حد نیاز، درخواست بودجه کنند تا در حذف و اضافات مسئولان بالادستی، در نهایت مقدار مصوّب و یا مقداری که تخصیص داده می‌شود، به ‌اندازه نیاز اصلی و واقعی اداره یا مرکز مربوطه باشد، اما آیت‌الله مصباح با این رویه مخالف بودند و همواره تأکید می‌کردند شما باید در اعلام نیاز صداقت را رعایت کنید و برای مسئولان بالادستی (مسئولان مالی دفتر مقام معظم رهبری) و کسانی که بودجه مؤسسه را تعیین می‌کنند و تخصیص می‌دهند، واقعیت‌ها را به‌درستی تشریح کنید.
استفاده حداکثری از امکانات
«استفاده حداکثري از امکانات و نیروهای موجود» هم از توانایی‌های ویژه مدیریتی آیت‌الله مصباح و هم از تأکیدات همیشگی ایشان بود. همواره سفارش می‌کردند که هم از امکانات سخت‌افزاری موجود، استفاده بهینه صورت گیرد و هم از ظرفیت‌های نرم‌افزاری و نیروی انسانی.
در پرتو این تأکید، در دو ساختمان اداری که موسسه امام خمینی در اختیار دارد، وضعیت به‌گونه‌ای است که حتي اگر امکان بهره‌برداري از فضاي زير راه‌پله‌های طبقات موسسه، براي کارهاي اداري يا خدماتي و امثال آن وجود داشته باشد، حتماً مورد استفاده قرار گرفته است و شاید بتوان گفت که هیچ فضای قابل‌استفاده‌ای، رها نشده است.
مدیریت امکانات‌ساز
در علم مدیریت این سخن مشهور است که «مسئولیت، کار و فعالیت هر مدیر باید به ‌اندازه امکاناتی باشد که در اختیار دارد.» اگرچه متأسفانه برخی از مدیران جامعه ما نه‌تنها به‌اندازه امکاناتی که در اختیار دارند تلاش نمی‌کنند که بعضاً همان امکانات را نیز نفله کرده و هدر می‌دهند!
آیت‌الله مصباح دقیقاً برخلاف این رویه عمل می‌کردند و معتقد بودند باید به‌اندازه توان و در راستای وظیفه شرعی و تکلیف دینی خود کوشش کنیم. بر این باور بودند که می‌توان با همت و تلاش، بسترها را فراهم کرد، نه آنکه نشست و منتظر ماند تا امکانات از راه برسد و کار شروع شود. همواره تأکید می‌کردند که اگر خداوند در شما اخلاص و اجتهاد و جدیت ببیند، زمینه‌های لازم برای کار و تلاش شما را هم فراهم می‌کند.
پانوشت‌ها:
1- آیت‌الله مصباح یزدی در ادامه آموزش‌های موسسه در راه حق، و به‌منظور تداوم دوره‌های تخصصی در رشته‌های علوم انسانی و مباحث فلسفه دین و پاره‌ای از فلسفه‌های مضاف، در سال ۱۳۶۶ بنیاد باقرالعلوم را تأسیس کردند. دانش‌پژوهان این مرکز از میان فارغ‌التحصیلان موسسه در راه حق انتخاب می‌شدند و در رشته‌هایی همچون فلسفه دین، دین‌شناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت، اقتصاد و امثال آن به‌صورت تخصصی و در قالب آموزش‌های پژوهش‌محور تحصیل می‌کردند.
2- ر،ک: اسلامی، محمدتقی، زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، ص74-75.