جدیدترین کاوشگر فضائی ایران با نام «سلمان» و حامل کپسول زیستی «کاووس» در نیمه آذرماه از پایگاه فضائی سمنان پرتاب شد تا گام مناسبی برای بازگشایی جنبه‌های تحقیقات زیستی در برنامه فضائی ایران باشد. جنبه‌ای که از سال 1392 و در دولت روحانی به یکی از راکدترین بخش‌های برنامه فضائی کشور تبدیل شده بود.
کاوشگر فضائی ایرانی
کاوشگرهای فضائی وسائلی هستند که پیش از انجام مأموریت‌های اصلی و در مراحل پژوهشی به فضا ارسال می‌شوند. مأموریت آنها به‌طور معمول جمع‌آوری اطلاعات محیطی از مدارهای مختلف برای استفاده در مراحل طراحی محموله‌های پژوهشی و عملیاتی بعدی، آزمایش برخی زیرسامانه‌ها و فناوری‌های مختلف در مدارهای پایین و همچنین پیشبرد برنامه‌های زیستی فضائی است.
کاوشگرهای فضائی ایران که بر مبنای توانمندی‌های کسب‌ شده در بخشی از برنامه موشکی کشور شکل گرفتند از سال 1385 و دولت نهم مأموریت‌های خود را آغاز کردند. کاوشگر‌ ‌1 تا 3 براساس پیشران سوخت جامد راکت‌های نازعات، کاوشگرهای 4 تا 7 و کاوشگر پیشگام بر اساس پیشران سوخت جامد راکت زلزال و کاوشگر پژوهش نیز برمبنای موشک سوخت مایع شهاب‌-‌2 توسعه یافتند ولی هیچ موشک نظامی بر اساس کاوشگرهای فضائی توسعه نیافت که این نشانه عدم کاربرد نظامی برنامه کاوشگرهای ایرانی است.
در فاصله سال‌های 1385 تا بهمن 1391 که پرتاب موفق کاوشگر «پیشگام» حامل یک حیوان زنده از نوع میمون صورت گرفت، تعداد زیادی از مأموریت کاوشگرها به موفقیت کامل رسیدند که باعث شد در مجموع یکی از ابعاد بسیار موفق برنامه فضائی ایران همین کاوشگرهای فضائی باشند. کاوشگر پیشگام محموله خود را تا ارتفاع 120 کیلومتری بالا برد که مجموع زمان این عملیات 20 دقیقه به طول انجامید.
کاوشگر «پژوهش» نیز حامل دومین میمون فضائی ایران در بهمن 92 به فضا رفت. این کاوشگر نیز همانند پیشگام حامل یک میمون از نژاد رزئوس بود. پژوهش مسیری به شکل یو(U) معکوس را در مأموریت خود تا ارتفاع 120 کیلومتری از سطح زمین در مدت 15 دقیقه طی کرد.
پس از «پژوهش»، کاوشگرهای فضائی به یکی از راکدترین بخش‌های برنامه فضائی کشور تبدیل شدند. در این مسیر، هدف‌گذاری نهائی، پرتاب زیرمداری انسان به فضا در حوالی سال‌های 1395 تا 1397 هدف‌گذاری شده بود که برای آن حتی نمونه مقیاس کامل (ماک‌آپ) سفینه و کپسول حامل انسان نیز طراحی و ساخته شد. با توجه به عدم ارتباط فنی خاص بین مجموعه فضائی ایران و کشورهای دیگر، می‌توان گفت درصد موفقیت برنامه کاوشگرهای ایران بسیار درخور تحسین بوده است.
عملکرد صحیح یک حامل فضائی با سرعت پروازی چند برابر سرعت صوت، عملکرد صحیح سازوکارها (مکانیزم) متعدد در بخش محموله شامل جدایش، حسگرها، ثبت داده‌ها، انتقال داده‌ها، تحمل ارتعاشات با فرکانس‌های بسیار بالا، بارهای آکوستیکی، تنش‌های مکانیکی و حرارتی که به تمام اجزای کاوشگر فضائی وارد می‌شوند، همگی در تمامی اجزاء از صفحات بدنه تا بوردهای الکترونیکی باید به‌درستی پیش‌بینی و محاسبه، و راهکار فنی لازم برای عدم بروز مشکل اندیشیده، سپس آزمایش و تأیید شود.
پس از آن باز هم هیچ اطمینان عملی وجود ندارد تا اینکه پرتاب‌های آزمایشی به‌تعداد کافی انجام شود که در این فرآیند، قابلیت اطمینان به‌عنوان یک مفهوم مهم مهندسی و صنعتی ایجاد شود. در صورت ایجاد تغییرات عمده در طراحی مثلاً برای اجرای یک مأموریت جدیدتر، بازهم باید فرآیندهای آزمایش‌های زمینی به‌طور کامل سپری شود و مجدداً آزمایش پروازی صورت پذیرد.
این مقدار حساسیت در جزئیات سبب می‌شود تا بعضاً یک اشتباه کوچک یا یک عدم پیش‌بینی مشکل فنی احتمالی سبب موفقیت ناقص یا عدم موفقیت شود. عدم اطلاع از شرایط محیط فضا نیز در گام‌های اولیه یک برنامه فضائی سبب بروز مشکل و نقص می‌شود که به واسطه مخفی نگهداشتن راهکار غلبه بر چالش‌های حاکم در جو رقیق و ارتفاعات بالا توسط قدرت‌های بزرگ فضائی، کشورهای در حال توسعه چاره‌ای جز آزمایش واقعی در برخی موارد ندارند.